Παρά τις παρακλήσεις προς το ΝΑΤΟ, τους ευρωπαίους ηγέτες και το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών, το όνειρο του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να «κλείσει τους ουρανούς» πάνω από τη χώρα προκειμένου να αποτρέψει τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές παραμένει ακριβώς αυτό: ένα όνειρο.
Παρά τις συναισθηματικές εκκλήσεις του ηγέτη της Ουκρανίας, οι οποίες -μεταξύ άλλων- περιλάμβαναν και ένα βίντεο, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του προς τους αμερικανούς πολιτικούς την Τετάρτη, το οποίο αντιπαραβάλλει τις γαλήνιες εικόνες της χώρας του σε ειρήνη με τη φρίκη που αντιμετωπίζει υπό τη συνεχιζόμενη ρωσική εισβολή, η λεγόμενη «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» δεν φαίνεται να είναι ένα πιθανό σενάριο.
Σε κάθε δημόσια εμφάνισή τους οι ηγέτες των χωρών της Δύσης, αλλά και οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ αποκλείουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η Δύση δείχνει να διστάζει να επιβάλει «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων».
Ο λόγος είναι απλός. Η Ρωσία είναι μια μεγάλη πυρηνική δύναμη και τόσο οι εμπειρογνώμονες όσο και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι ο κίνδυνος άμεσης σύρραξης με τα πολεμικά αεροσκάφη του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι πολύ μεγάλος.
Το κόστος αυτής της εκτίμησης επιβεβαιώνεται στις εικόνες που έδειξε ο Ζελένσκι για τους Αμερικανούς την Τετάρτη: κατεστραμμένα αστικά τοπία, σκοτωμένοι πολίτες σε ομαδικούς τάφους, τραυματισμένα παιδιά τυλιγμένα σε αιματοβαμμένους επιδέσμους.
«Αυτές είναι σπαρακτικές αποφάσεις και επιλογές που πρέπει να πάρουμε και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το ΝΑΤΟ συζητά συνεχώς για το τι περισσότερο μπορούμε να κάνουμε» δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, ερωτηθείς σχετικά.
Τι είναι η «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» και γιατί -μέχρι στιγμής- οι ΗΠΑ, η Δύση, αλλά και το ΝΑΤΟ διστάζουν τόσο πολύ να επιβάλουν μια τέτοια ζώνη πάνω από την Ουκρανία, παρά τις εκκλήσεις του προέδρου της χώρας;
Μια ιδέα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο
Μια «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων» είναι αρκετά αυτονόητη, δήλωσε η Τζέιν Μπουλντέν, καθηγήτρια στο Βασιλικό Στρατιωτικό Κολέγιο του Καναδά στο Kingston, σύμφωνα με την ιστοσελίδα thestar.com.
Πρόκειται για μια περιοχή πάνω από την οποία απαγορεύεται η πτήση στρατιωτικών αεροσκαφών, η οποία συχνά επιβάλλεται με τη χρήση ραντάρ για τον εντοπισμό των παραστρατημένων αεροσκαφών, ενώ υπάρχει πάντα η απειλή ότι τα αεροσκάφη αυτά θα καταρριφθούν εάν εισέλθουν στον περιορισμένο εναέριο χώρο.
«Η σύγχρονη έννοια της ‘ζώνης απαγόρευσης πτήσεων’ έχει συχνά συνδεθεί με ανθρωπιστικές ευαισθησίες» είπε η Μπουλντέν. Το πρώτο παράδειγμα επιβλήθηκε στο βόρειο Ιράκ από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, με στόχο την προστασία των αμάχων από τις βόμβες του Σαντάμ Χουσεΐν, μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου.
Μια παρόμοια λογική χρησιμοποιήθηκε όταν το ΝΑΤΟ επέβαλε μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τη Βοσνία το 1992 – αυτή τη φορά με την άμεση εξουσιοδότηση των Ηνωμένων Εθνών – καθώς και πάνω από τη Λιβύη το 2011. Η εν λόγω αποστολή υποστηρίχθηκε επίσης μέσω δήλωσης του ΟΗΕ για την προστασία των αμάχων από το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι.
«Δεν υπάρχει τεράστια ιστορία πολύ πέρα από αυτό» δηλώνει η Μπουλντέν για τις ζώνες απαγόρευσης πτήσεων. «Πρόκειται για μέρος του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκαν οι συγκρούσεις και η διεθνής αντίδραση στις συγκρούσεις, ιδίως κατά την περίοδο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο». 
Τι γίνεται λοιπόν με την Ουκρανία;
Για την Μπουλντέν, υπάρχει μια κρίσιμη, προφανής και αναπόφευκτη πτυχή αυτού του πολέμου στην Ουκρανία που εμποδίζει τη Δύση να επιβάλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων: Το οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων της Ρωσίας.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εμπλοκή σε κάποιο είδος ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία σημαίνει ουσιαστικά να εμπλακούμε σε πόλεμο με τη Ρωσία» δήλωσε. «Και τη στιγμή που μπαίνεις σε πόλεμο με τη Ρωσία, μπαίνεις στην πιθανότητα πυρηνικών όπλων… Έχω έναν συνάδελφο που λέει ότι, αν κάνουμε λάθος, όλοι θα πεθάνουν. Ίσως όχι. Αλλά είναι πιθανό».
Επίσης, δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία το ενδεχόμενο αεροσκάφη του ΝΑΤΟ να πολεμήσουν ρωσικά αεροπλάνα στον ουρανό… Αυτή τη φορά όμως, οι κίνδυνοι μιας άμεσης σύγκρουσης θεωρούνται… πολύ υψηλοί, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, που ορκίστηκαν να προστατεύσουν τα μέλη της συμμαχίας σε περίπτωση που κάποια από αυτές δεχτεί επίθεση, διαθέτουν δικά τους πυρηνικά όπλα που… μοιάζουν με αυτά της Ρωσίας.
Και αυτή η αποστροφή προς τη σύγκρουση -που συχνά αναφέρεται ως συνέπεια της «Σίγουρης αμοιβαίας καταστροφής»- είναι αυτό που συγκρατεί τις χώρες της Δύσης από το να αποδεχτούν τα αιτήματα του Ζελένσκι για μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.
«Αυτό που παρακολουθούμε είναι ακριβώς το αποτέλεσμα μιας πυρηνικής εποχής με αμοιβαία εξασφάλιση καταστροφής, δηλαδή ότι ένα κράτος όπως η Ουκρανία θυσιάζεται, αν η λέξη θυσία είναι σωστή – είναι ευάλωτο» εξηγεί σε άλλο σημείο η Boulden.
Μπορεί αυτό να φέρει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο;
Ο Φεν Χάμπσον, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Κάρλετον στην Οτάβα, δήλωσε ότι ο κίνδυνος πυρηνικής αντιπαράθεσης υπάρχει, ακόμη και αν μια τέτοια πρωτοφανής σύγκρουση δεν θα συνέβαινε αυτόματα αν τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας προχωρούσαν σε αερομαχίες στον ουρανό πάνω από την Ουκρανία.
Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις βλέπουν περισσότερα τανκς, αεροπλάνα και εξοπλισμό να καταστρέφονται στην Ουκρανία, η υπάρχουσα ανισορροπία στη στρατιωτική ισχύ μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας -όπου η Δύση έχει το πάνω χέρι- αυξάνεται, εξήγησε ο Χάμπσον.
Αυτό μπορεί κάλλιστα να δώσει κίνητρα σε μια εξουδετερωμένη Ρωσία να επιλέξει την λύση των πυρηνικών, τονίζει.
Για το λόγο αυτό, ο Χάμπσον προέβλεψε ότι οι δυτικές χώρες πιθανότατα δεν θα επιβάλουν μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία – ακόμη και μια περιορισμένη ζώνη για την προστασία των οδών διαφυγής των αμάχων που δέχονται βομβαρδισμούς.
«Δεν βρισκόμαστε ακόμη στο κατώφλι του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά πρέπει να είμαστε πραγματικά συνετοί και προσεκτικοί για να μην φτάσουμε εκεί».
