Οι Χιλιανοί απέρριψαν στη μεγάλη τους πλειοψηφία την Κυριακή την πρόταση για το νέο Σύνταγμα, που θεωρητικά επρόκειτο να αντικαταστήσει αυτό που αποτελεί την κληρονομιά της δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ (1973-1990), σύμφωνα με τα ακόμη μερικά αποτελέσματα, έπειτα από την καταμέτρηση σχεδόν του 90% (επακριβώς του 88%) των ψηφοδελτίων.
Περί το 62% των ψηφοφόρων, με άλλα λόγια σχεδόν 7 εκατομμύρια πολίτες, ψήφισαν «το απορρίπτω», ενώ 4,2 εκατ. (το 38%) είπαν «το εγκρίνω» στην υποχρεωτική ψηφοφορία, στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Η αναμφίβολη απόρριψη της πρότασης αναστέλλει, τουλάχιστον προς το παρόν, τη διαδικασία κατάρτισης νέου θεμελιώδους νόμου, που ξεκίνησε έπειτα από τον βίαιο λαϊκό ξεσηκωμό το 2019 με κεντρικό αίτημα περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη.
Στο πρώτο δημοψήφισμα, τον Οκτώβριο του 2020, η συντριπτική πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ της κατάρτισης νέου Συντάγματος (79%), καθώς το ισχύον θεωρείται τροχοπέδη για οποιαδήποτε κοινωνική μεταρρύθμιση σε βάθος.
Όμως ο καρπός ενός χρόνου δουλειάς των 154 μελών της Συντακτικής Συνέλευσης, που εξελέγησαν τον Μάιο του 2021 για να καταρτίσουν την πρόταση, μοιάζει να προσέκρουσε στον τοίχο του συντηρητισμού μεγάλου μέρους της κοινωνίας της Χιλής.
Το προτεινόμενο Σύνταγμα θα κατοχύρωνε νέα κοινωνικά δικαιώματα στη χώρα-προπύργιο του νεοφιλελευθερισμού με μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Είχε σκοπό να προσφέρεται στους πολίτες δημόσια παιδεία, δημόσια υγεία, εγγυημένη σύνταξη, εγγυημένη αξιοπρεπής στέγη.
Κατοχύρωνε επίσης το δικαίωμα στην άμβλωση, ζήτημα που διχάζει βαθιά τη χώρα όπου οι επεμβάσεις του είδους δεν νομιμοποιήθηκαν παρά το 2017 για περιπτώσεις βιασμού και κινδύνου για τη ζωή της μητέρας ή του παιδιού, καθώς επίσης τα δικαιώματα των αυτοχθόνων λαών. Ο διάλογος για το κείμενο ήταν συχνά οξύς και θορυβώδης, σε μια προεκλογική εκστρατεία όπου η παραπληροφόρηση έδωσε και πήρε.
Η απόρριψη της πρότασης δεν σηματοδοτεί μολαταύτα το οριστικό πάγωμα των μεταρρυθμίσεων.
Σύμφωνα με τη Σεσίλια Οσόριο του Πανεπιστημίου της Χιλής, «υπάρχει συναίνεση για το γεγονός ότι το Σύνταγμα του 1980 δεν είναι πλέον έγκυρο και πρέπει να αποκτήσουμε νέο», το οποίο θα κατοχυρώνει νέα «κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά δικαιώματα».
«Ήττα για την επανίδρυση της Χιλής» είδε ο Χαβιέρ Μακάγια, ο Πρόεδρος του υπερσυντηρητικού κόμματος UDI, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. «Θα συνεχίσουμε με την πρόθεση να καταρρίψουμε την αναθεωρητική διαδικασία», πρόσθεσε.
Ο Πρόεδρος Γκαμπριέλ Μπόριτς είχε προβλέψει αυτή την ήττα και ανήγγειλε ήδη πως θα ζητήσει από το κοινοβούλιο να ξεκινήσει νέα αναθεωρητική διαδικασία, από «το μηδέν», με την εκλογή νέας Συντακτικής Συνέλευσης, η οποία θα αναλάβει να καταρτίσει νέο κείμενο.
Ο 36χρονος Πρόεδρος της αριστεράς, που εξελέγη τον Δεκέμβριο του 2021, ήταν από τους πρώτους που πήγαν να ψηφίσουν, μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του, στην Πούντα Αρένας, στο νότιο άκρο της Χιλής, απέναντι στο στενό του Μαγγελάνου.
«Στη Χιλή πρέπει να επιλύουμε τις διαφορές μας με περισσότερη δημοκρατία, ποτέ με λιγότερη. Είμαι πολύ υπερήφανος που φθάσαμε εδώ», σχολίασε μέσω Twitter.
Η πρώην Πρόεδρος Μισέλ Μπατσελέτ, που εγκατέλειψε το πόστο της στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Γενεύη, όπου ψήφισε, ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα της, είχε τονίσει πως εάν απορριπτόταν το κείμενο, «τα αιτήματα των Χιλιανών θα έμεναν ανικανοποίητα».
Όπως εκείνη, περίπου 100.000 Χιλιανοί της διασποράς κλήθηκαν να εκφραστούν χθες, προαιρετικά στις δικές τους περιπτώσεις. Στην κοινότητα των Χιλιανών της Γαλλίας, επικράτησε με διαφορά η επιλογή «το εγκρίνω».
«Εκκωφαντική ήττα»
Όμως η βούληση για αλλαγή στο εξωτερικό και στην πρωτεύουσα Σαντιάγο, πάνω απ’ όλα στη νεολαία, δεν άρκεσε να ανατρέψει την απόρριψη του κειμένου «στο βόρειο και στο νότιο τμήμα της χώρας», σύμφωνα με τη Μάρτα Λάγος, κοινωνιολόγο και ιδρύτρια του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων MORI.
Σύμφωνα με την ίδια, οι υποστηρικτές του «όχι» αποτελούνταν από «πολύ ετερογενείς» μερίδες του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου ενός «λαϊκιστικού» ρεύματος που προσπάθησε να ενσταλάξει στους πολίτες τον «φόβο» πως θα αποστερηθούν ακόμα περισσότερα.
Αυτές οι δύο περιοχές της Χιλής βιώνουν πολύ σοβαρά προβλήματα βίας και ανασφάλειας. Στον νότο, εξαιτίας των συνεχιζόμενων συγκρούσεων για γαίες διεκδικούμενες από ριζοσπαστικοποιημένες οργανώσεις αυτοχθόνων Μαπούτσε· στον βορρά, εξαιτίας των μαζικών μεταναστευτικών ροών, της φτώχειας, της εμπορίας ανθρώπων.
«Κανένας δεν προέβλεψε αυτή τη διαφορά 20 και πλέον εκατοστιαίων μονάδων», συνόψισε η Λάγος μέσω Twitter, χαρακτηρίζοντας το αποτέλεσμα «εκκωφαντική ήττα».
