Η τουρκική οικονομία έχει, επανειλημμένα, χαρακτηριστεί ως κατευθυνόμενη από το στενό κύκλο του Προέδρου Ερντογάν. Οι οικονομικές αποφάσεις με εξόφθαλμα πολιτικά κριτήρια, π.χ. η τοποθέτηση του γαμπρού του Προέδρου στην κορυφή του Υπουργείου Οικονομικών, οι συχνές αλλαγές του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας και η αντισυμβατική μείωση των επιτοκίων σε περίοδο ισχυρού πληθωρισμού, ενίσχυσαν τις προβλέψεις αναλυτών για ένταση των πολλαπλών προκλήσεων.
Η οικονομία της Τουρκίας, με ΑΕΠ της τάξης των $755δις, συγκαταλέγεται στις 20 μεγαλύτερες του πλανήτη, με γοργά αυξανόμενο πληθυσμό και ευνοϊκές, υπό προϋποθέσεις, προοπτικές ανάπτυξης. Σε αντίθεση με τις πλείστες εκτιμήσεις, τo ΑΕΠ κατέγραψε υψηλό ρυθμό αύξησης της τάξης του 11% το 2021.
Οι προκλήσεις ωστόσο παραμένουν και μπορούν να συνοψιστούν ως εξής.
Πρώτο, οι διαδοχικές περικοπές των τουρκικών επιτοκίων στόχευαν αρχικά να δώσουν ώθηση στην επιχειρηματική δραστηριότητα, την απασχόληση και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Η πολιτική αυτή δεν απέδωσε. Αντίθετα, η ανεργία σταθεροποιήθηκε στο υψηλό ποσοστό του 20% ενώ ο πληθωρισμός έχει εκτιναχθεί σε επίπεδα που υπερβαίνουν το 60%, με δυσμενείς επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού. Ως επακόλουθο, τα διλήμματα οικονομικής πολιτικής έχουν καταστεί δυσκολότερα.
Δεύτερο, τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποτροπή εκροής κεφαλαίων, τη διατήρηση των ξένων επενδύσεων και τη στήριξη της λίρας δεν απέτρεψαν την αποσταθεροποίηση του χρηματοοικονομικού τομέα, δεδομένου μάλιστα του σχετικά υψηλού βραχυπρόθεσμου εξωτερικού δημόσιου και ιδιωτικού χρέους σε ξένο νόμισμα. Στην πραγματικότητα, η εμπιστοσύνη έχει πληγεί και η τουρκική λίρα έχει αποδυναμωθεί, χάνοντας περίπου το ήμισυ της αξίας της έναντι του δολαρίου. Παράλληλα, ο τραπεζικός τομέας έχει καταστεί πιο ευάλωτος, ενώ τα ήδη χαμηλά ξένα συναλλαγματικά αποθέματα που διαθέτει η χώρα δέχονται πιέσεις.
Τρίτο, οι οικονομικές ανισότητες διευρύνονται συνεχώς ενώ το μερίδιο των μισθών στο ΑΕΠ συρρικνώνεται. Συναφώς, ο κατώτατος μισθός στην Τουρκία αντιστοιχεί σήμερα σε περίπου €250 και λαμβάνεται από 15 εκατομμύρια μισθωτούς, που αντιστοιχούν στο 25% του συνόλου.
Τα πιο πάνω έχουν καταγραφεί από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι διατηρούν την Τουρκία σε μη επενδυτική βαθμίδα, με αρνητικές προοπτικές. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν δυσχεράνει περαιτέρω την κατάσταση, κυρίως λόγω των ραγδαία αυξανόμενων τιμών ενέργειας και πρώτων υλών. Ταυτόχρονα, όμως, έχουν δώσει στον Πρόεδρο Ερντογάν μια ευκαιρία μετακίνησης της προσοχής της τουρκικής κοινής γνώμης, σε μια περίοδο κατά την οποία, λόγω των οικονομικών προκλήσεων, τα ποσοστά αποδοχής του εμφανίζονται μειωμένα.
Η ουσία των προβλημάτων, όμως, παραμένει και η μέχρι τώρα αδιέξοδη οικονομική πολιτική θα πρέπει να διαφοροποιηθεί ριζικά για να αποφευχθούν πολύ χειρότερα επακόλουθα.
Οι πιο πάνω εξελίξεις έχουν τεράστια σημασία για την Κύπρο, δεδομένης της απόλυτης εξάρτησης της τουρκοκυπριακής οικονομίας από τις οικονομικές της σχέσεις με την Τουρκία και τη βοήθεια που λαμβάνει από αυτήν.
Ο Ανδρέας Χαραλάμπους είναι οικονομολόγος και πρώην διευθυντής στο Υπουργείο Οικονομικών.
Ο Όμηρος Πισσαρίδης είναι διευθύνων σύμβουλος της PricewaterhouseCoopers Investment Services.
