Για το μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου το 2008 ήταν μια χρονιά-σταθμός. Ενα τέλος εποχής. Για εμάς εδώ στην Ελλάδα η χρονιά-σταθμός μπορεί επισήμως να θεωρείται το 2010, αλλά στην πραγματικότητα η συνειδητοποίηση, το ξεβόλεμα, η αρχή του «πόνου», το δικό μας τέλος εποχής, ήρθε έναν χρόνο αργότερα, το 2011, όταν και έπεσαν σαν «βόμβα» τα μέτρα που συνόδευσαν τη χρεοκοπία της χώρας. Οι περισσότεροι θυμόμαστε πώς ήταν πριν από το 2011 η ζωή μας και πώς έγινε μετά. Πόσο άλλαξαν οι συνθήκες, η καταναλωτική μας συμπεριφορά, η διάθεση για ανοίγματα και μελλοντικά σχέδια. Πόσο μειώθηκαν τα εισοδήματά μας. Για τους περισσότερους ήρθαν τα πάνω κάτω.
Μιας μικρότερης τάξης αλλαγή, χωρίς πιθανότητες χρεοκοπίας, συντελείται τους τελευταίους μήνες. Ζούμε κάτι σαν το… 2010 και μας περιμένουν τα προβλήματα του… 2011. Δεν ζήσαμε ωστόσο το ενδιάμεσο. Στις καλές εποχές εμείς κάναμε «επαναστάσεις». Ως αποτέλεσμα παρακολουθούμε το τέλος μιας ακόμα εποχής, χωρίς οι μισθοί μας να έχουν επιστρέψει στο ύψος που ήταν πριν από την προηγούμενη κρίση. Βρισκόμαστε ήδη στο τέλος εποχής των μηδενικών επιτοκίων. Οι κεντρικές τράπεζες σε όλον τον κόσμο αυξάνουν τα επιτόκια για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό. Τι θα θυμόμαστε λοιπόν από την εποχή του φτηνού χρήματος;
Για όσους έχουν στεγαστικά δάνεια, θα θυμούνται με νοσταλγία τις πολύ χαμηλότερες πληρωμές των δόσεών τους. Τα χαμηλότερα επιτόκια βοήθησαν επίσης στην αύξηση των τιμών των κατοικιών και άλλων περιουσιακών στοιχείων, καθώς οι αγορές έγιναν ευκολότερες. Οι άνθρωποι που είχαν σπίτια είχαν μια περίεργη αίσθηση πως η περιουσία τους αυξανόταν περισσότερο από ό,τι οι ίδιοι περίμεναν.
Η αγορά αυτοκινήτου επίσης άλλαξε. Αντί της αγοράς ενός αυτοκινήτου με μετρητά, επανήλθε η αγορά με δόσεις δανείου. Εγινε πολύ ελκυστική για όσους είχαν τις προϋποθέσεις η απόκτηση αυτοκινήτου με χρονομίσθωση, με δυνατότητα αγοράς στη λήξη της μίσθωσης. Αυτό επέτρεψε στους ανθρώπους να οδηγούν πιο εντυπωσιακά αυτοκίνητα. Οι ελληνικοί δρόμοι γέμισαν ξανά με τέτοια αυτοκίνητα.
Τα χαμηλά επιτόκια αύξησαν επίσης τη δυνατότητα χρηματοδότησης νεοφυών (startups) επιχειρήσεων. Ο αριθμός τους στην Ελλάδα εκτοξεύθηκε. Αυτό θα ανατραπεί. Ιδέες που στηρίχθηκαν στο μοντέλο ενίσχυσης της κατανάλωσης, απόρροια των μηδενικών επιτοκίων, πλέον δεν θα έχουν νόημα.
Τα χαμηλότερα επιτόκια συνέβαλαν επίσης στην τόνωση σημαντικών επενδύσεων, όπως αυτές στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που ξαφνικά «φύτρωσαν» σε πολλές περιοχές της χώρας. Αυτές πρόλαβαν. Οσες επενδύσεις δεν κατάφεραν να υλοποιηθούν, θα κοστίσουν περισσότερο. Κάποιες θα ματαιωθούν, καθώς το επιχειρηματικό τους πλάνο θα έχει ανατραπεί.
Το κρίμα στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι ως χώρα μόνο για ένα μικρό διάστημα εκμεταλλευθήκαμε αυτή την καλή περίοδο για την εθνική και προσωπική μας ευημερία. Χάσαμε το μεγαλύτερο μέρος των 11 χρόνων μηδενικών επιτοκίων, αυτοεγκλωβισμένοι στην παρατεταμένη μιζέρια της προηγούμενης κρίσης. Τώρα πρέπει να σηκώσουμε κεφάλι, να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε τη νέα κατάσταση του ακριβού χρήματος, με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες. Ο στόχος είναι σαφής. Στον νέο αναπτυξιακό κύκλο που κάποια στιγμή θα ξεκινήσει, να κινούμαστε αυτή τη φορά παράλληλα με τον υπόλοιπο κόσμο…
