Ο στόχος της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050 σε συνδυασμό με την δέσμευση για κοινωνικά δίκαιη μετάβαση και την ανάγκη υλοποίησης επενδύσεων ύψους 1 τρισ. ευρώ, συνιστά τον οδικό χάρτη πορείας της ΕΕ προς τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Οφέλη από την εφαρμογή του κυκλικού μοντέλου οικονομίας:
– Θετικός αντίκτυπος σε κλίμα και περιβάλλον: Tα μέτρα για τη διαχείριση των αποβλήτων του πρώτου σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 600 εκατομμύρια τόνους μεταξύ 2015 και 2035.
– Ανάπτυξη και θέσεις εργασίας: Η προώθηση της κυκλικής οικονομίας μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ της ΕΕ κατά 0,5% έως το 2030, με τη δημιουργία περίπου 700.000 νέων θέσεων εργασίας.
– Εξοικονόμηση δαπανών και ενεργειακού κόστους για τις επιχειρήσεις: Η επιλογή του κυκλικού μοντέλου μπορεί να αποφέρει στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ετήσια εξοικονόμηση της τάξεως του 12% έως 23% του καθαρού κόστους των υλικών.
– Προστασία από ανεπάρκεια πόρων και ασφάλεια εφοδιαστικής αλυσίδας: Η αναβάθμιση της κυκλικής οικονομίας θα συγκρατήσει τον υψηλό εφοδιαστικό κίνδυνο σε πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας και θα συμβάλει στη διατήρηση της χρήσης πόρων εντός των ορίων του πλανήτη. Ένα αποτελεσματικότερο μοντέλο κυκλικής οικονομίας εκτιμάται ότι θα προκαλέσει μείωση 17% έως 24% στην χρήση πόρων μέχρι το 2030.
– Καινοτόμα και υψηλής ποιότητας προϊόντα και υπηρεσίες: Κυκλική οικονομία και καινοτομία είναι έννοιες αλληλένδετες. Η μετάβαση σε μία κυκλική οικονομία ενθαρρύνει την αναζήτηση καινοτόμων λύσεων για την αναπροσαρμογή των συστημάτων παραγωγής και κατανάλωσης, τη μείωση αποβλήτων μέσω βιομηχανικής συμβίωσης και τον σχεδιασμό προϊόντων που μεγιστοποιεί την αξία τους πριν καταστούν απόβλητα. Επίσης δημιουργεί ευκαιρίες για νέα επιχειρηματικά μοντέλα όπως είναι η οικονομία διαμοιρασμού και το μοντέλο ‘το προϊόν ως υπηρεσία’.
Η ετήσια έκθεση εκτίμησης κινδύνου του World Economic Forum κατατάσσει την απώλεια βιοποικιλότητας και την κατάρρευση των οικοσυστημάτων ως μια από τις κυριότερες απειλές που θα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τα επόμενα δέκα χρόνια. Στην ΕΕ 88 εκατ. τόνοι τροφίμων σπαταλούνται κάθε χρόνο με το κόστος σπατάλης να εκτιμάται στα 143 δισ. ευρώ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο το 1/3 της παραγωγής τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση χάνεται ή σπαταλάται. Η σπατάλη αυτή ευθύνεται για το 8% των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Η κυκλική οικονομία θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως το σύγχρονο οικονομικό μοντέλο για την προσέλκυση επενδύσεων, την ανάπτυξη της αγοράς, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την παραγωγή αξίας για περιβάλλον και κοινωνία. Η διαδικασία μετάβασης σε ένα κυκλικό μοντέλο ανάπτυξης εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ισχυρές προκλήσεις. Οι επιδόσεις της Κύπρου και της Ελλάδας υπολείπονται του μέσου όρου της ΕΕ σε βασικούς τομείς, όπως η μείωση των αποβλήτων, η ανακύκλωση υλικών, η ενσωμάτωση δευτερογενών υλικών και η Οικο–καινοτομία.
Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Οικο–καινοτομία (European Eco-innovation Scoreboard) για την περίοδο 2011–2019, η Κύπρος βρίσκεται στις τρεις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ, πολύ πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Την ίδια περίοδο η Ελλάδα σημείωσε σημαντική βελτίωση προσεγγίζοντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η αντιστροφή της υστέρησης των εθνικών επιδόσεων μέσω υιοθέτησης της κυκλικής οικονομίας από επιχειρήσεις και κοινωνία θα συμβάλλει καθοριστικά:
– Στην αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την πράσινη μετάβαση, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
– Στην ανάπτυξη της αγοράς και την ενίσχυση της καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων με την προώθηση επιχειρηματικών μοντέλων απεξαρτημένων από την εφοδιαστική ανασφάλεια και το υψηλό κόστος προμήθειας πρώτων υλών και ανορθολογικής διαχείρισης φυσικών πόρων.
– Στην αξιοποίηση δευτερογενών υλών στην παραγωγική διαδικασία και τον σχεδιασμό προϊόντων στη βάση ενιαίων προδιαγραφών, δίνοντας λύσεις στην αναποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων.
– Στη μεταστροφή του καταναλωτικού μοντέλου σε κυκλικές και βιώσιμες λύσεις, με θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η κρίση της πανδημίας έχει καταδείξει ότι τα παραδοσιακά στατικά εργαλεία, τα γραμμικά μοντέλα, οι τεχνικές, τα πλαίσια και τα πρότυπα που χρησιμοποιούν οι Διεθνείς Οργανισμοί, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις ασύμμετρες απειλές της νέας εποχής. Η εστίαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, οι αλληλεξαρτήσεις, η περιπλοκότητα και η μεταβλητότητα, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.
Στην εποχή της τεράστιας αβεβαιότητας, της ρευστότητας, της διαταραχής, της πολυπλοκότητας, των αλληλεξαρτήσεων, των ασυμμετριών, των καταστροφικών ρίσκων, των μαύρων κύκνων και των τέλειων καταιγίδων χρειάζονται δυναμικά εργαλεία, μη γραμμικά μοντέλα και ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις.
Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο μπορεί να βοηθήσει τους Οργανισμούς να καινοτομήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά. Το πρωτοποριακό αυτό εργαλείο παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 250 σελίδων ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.
Στο προαναφερόμενο Εγχειρίδιο που έχω ετοιμάσει καταγράφονται περισσότερα από 65 διεπιστημονικά εργαλεία, ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (να είναι ανοικτοί σε ευκαιρίες) και να προστατευθούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες (να μην εκτεθειμένοι σε κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase of exposure) σε ευνοϊκές ασυμμετρίες και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (reduce of exposure) σε δυσμενείς ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει ή/και εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας μπορεί να:
α) Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσια Διοίκηση, Επιχειρήσεις, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας.
β) Ενισχύσει την ανθεκτικότητα του νέου Αυτοδιοικητικού Μοντέλου.
γ) Επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις και την έξοδο από την κρίση της πανδημίας Covid-19.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
