Στην πορεία προς τις προεδρικές εκλογές του 2023, η δυνατότητα αλλαγής των δημοσκοπικών στοιχείων και τάσεων και διαφοροποίησης των ποσοστών των υποψηφίων είναι η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ σε εκλογική αναμέτρηση στην Κύπρο. Αυτό οφείλεται σε δυο κυρίως λόγους: α)Στην πρωτοφανή αστάθεια του πολιτικού υπεδάφους, τα ιστορικά υψηλά ποσοστά αδιευκρίνιστης ψήφου και τη μεγάλη κινητικότητα των ψηφοφόρων και β)στο ασύμμετρο πολιτικό – εκλογικό τοπίο το οποίο χαρακτηρίζεται από τεράστια αβεβαιότητα, κρυμμένα ρίσκα και εκθετικές ευκαιρίες.
Η κρισιμότητα των εκλογών και η ύπαρξη αρκετών ‘δυνατών’ υποψηφιοτήτων (κομματικών και ανεξάρτητων) πολλαπλασιάζει το ενδιαφέρον για την επερχόμενη εκλογική διαδικασία. Η συμμετοχή θα είναι η μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί σε προεδρικές εκλογές τις τελευταίες δεκαετίες. Η απουσία από την εκλογική διαδικασία σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις και η γενική απαξίωση των θεσμών δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη ως μια τάση προς απο-πολιτικοποίηση.
Μέχρι τον Φεβρουάριο ’23 υπάρχουν τεράστια περιθώρια για εντυπωσιακές δημοσκοπικές ανακατατάξεις (δυνατότητα εκθετικής αύξησης των ποσοστών). Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών θα κριθεί από μια σειρά παραγόντων: Συνεργασίες και συμμαχίες, υποστήριξη από προσωπικότητες, προεκλογικό πρόγραμμα, διαφοροποίηση, επιστημονική τεκμηρίωση των προτάσεων, αποτελεσματικότητα πολιτικής καμπάνιας, πολιτικό branding, εικόνα ‘image’ των υποψηφίων (προσωπικότητα, χαρίσματα, ηγετικές ικανότητες, προνοητικότητα, προσαρμοστικότητα, ήθος, γνώσεις, εμπειρίες, πειστικότητα, αξιοπιστία), πολυσυλλεκτικότητα (δυνατότητα άντλησης ψήφων από όλο το πολιτικό φάσμα και διείσδυσης σε τεράστιες δεξαμενές ψηφοφόρων οι οποίοι δηλώνουν αποχή, αναποφάσιστοι ή ανένταχτοι) και ‘timing’.
H σημαντικότητα του παράγοντα ‘timing’ (αξιοποίηση παράθυρου ευκαιρίας / momentum) συχνά υποεκτιμάται. Η έλλειψη προνοητικότητας έχει επιπτώσεις στην ανθεκτικότητα και στην ισχύ σου. Στο πεδίο της πολιτικής οι ηγεσίες κρίνονται και δοκιμάζονται και για την ικανότητα του προβλέπειν.
Στις προσεχείς προεδρικές εκλογές: α)Τα προσωπικά χαρακτηριστικά των υποψηφίων θα μετρήσουν περισσότερο από κάθε άλλη εκλογική αναμέτρηση και β)πρωταρχικός στόχος του πολιτικού branding είναι η πλατιά απήχηση και η πολυσυλλεκτικότητα. Το σλόγκαν ‘δίπλα σε κάθε πολίτη με αλληλεγγύη για όλους’ θα μπορούσε να αποτελέσει το δόρυ μιας τέτοιας προσπάθειας.
Στον πολιτικό και επιχειρηματικό κόσμο η φήμη (reputation) είναι το παν. Tα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Στην εποχή της αλλαγής, της αστραπιαίας μετάδοσης μηνυμάτων και των fake news, η φήμη χαρακτήρα μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο.
Τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι επίσης πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Το εκλογικό τοπίο περιπλέκεται ακόμη περισσότερο εάν λάβουμε υπόψη τα πολλαπλά κριτήρια ψήφου και το γεγονός ότι ένα σημαντικό κομμάτι του εκλογικού σώματος αποφασίζει τις τελευταίες βδομάδες και μέρες (ακόμη και μπροστά στην κάλπη).
Ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα. Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Η επικριτική στάση είναι διάσπαρτη σε όλο το πολιτικό τόξο. Η πρόκληση που έχουν μπροστά τους οι υποψήφιοι πρόεδροι –και οι πολιτικές δυνάμεις που θα τους υποστηρίξουν– να επανατοποθετηθούν στρατηγικά με όρους μέλλοντος, καθαρή φυσιογνωμία και διακριτή ταυτότητα, θα πρέπει να απαντηθεί άμεσα.
Οι προεδρικές εκλογές του 2023 θα επιφέρουν κατακλυσμιαίες αλλαγές στους πολιτικούς συσχετισμούς και στη διαμόρφωση του νέου πολιτικού τοπίου στην Κύπρο. Ο κομματικός χάρτης της χώρας θα αλλάξει. Ο αντίκτυπος των προεδρικών εκλογών στις επόμενες δημοτικές εκλογές και ευρωεκλογές θα είναι πολύ σημαντικός.
Η επίδραση της προεκλογικής περιόδου στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι κάθε φορά η ίδια. Υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις όπου η επίδραση της προεκλογικής εκστρατείας δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η δυναμική της προεκλογικής περιόδου θα αποδειχτεί η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στην Κύπρο. Το ίδιο ισχύει και για την ελληνική πολιτική σκηνή ενόψει των βουλευτικών εκλογών στα τέλη της άνοιξης του 2023.
Ο προεκλογικός αγώνας, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά από τα πρώτα στάδια. Υπάρχουν πολλά είδη ασυμμετριών στη εκλογική σκακιέρα. Ο εντοπισμός και αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών (εκθετικών ευκαιριών) και η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (εκθετικών κινδύνων) μπορεί να προκαλέσει δραματικές αλλαγές στα δημοσκοπικά δεδομένα. Σε ασύμμετρα περιβάλλοντα δεν υπάρχουν περιθώρια για λάθη ενώ η αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών μπορεί να επιφέρει πολλαπλά εκλογικά οφέλη και πλεονεκτήματα.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
