Του Μιχάλη Ψύλου
Παρά τις επιμέρους διαφωνίες για το ενεργειακό εμπάργκο στη Ρωσία, η Ευρώπη εμφανίζεται ενωμένη όσο ποτέ, μετά από χρόνια διαφωνιών και διχασμών. Και η Ουάσιγκτον είναι πιο κοντά στις Βρυξέλλες, από ό,τι ήταν ποτέ, τα τελευταία χρόνια. Αλλά αυτή η ενότητα είναι σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη: Γιατί οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τι θα γίνει στο τέλος του πολέμου; Ή όταν ο πρόεδρος Πούτιν εγκαταλείψει τη «σκηνή»; Θα γεφυρωθούν ή θα οξυνθούν και πάλι, τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα στις δύο όχθες του Ατλαντικού, αλλά και μέσα στην ίδια την Ευρώπη; Από τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και η πιο καταστροφική σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας, ανέτρεψε την ισορροπία δυνάμεων, εξασφαλίζοντας τον έλεγχο της διατλαντικής σύνδεσης από την Ουάσιγκτον, η στενή σχέση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τις διεθνείς εξελίξεις. Η Αμερική ξεπέρασε σε ισχύ την κατεστραμμένη Ευρώπη, η οποία έκτοτε παραμένει πλήρως εξαρτημένη από την Ουάσιγκτον για τη δική της άμυνα.
Κατά καιρούς, τόσο ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν όσο και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, έχουν τονίσει την ανάγκη μιας «αυτόνομης στρατηγικής» της Ε.Ε. στον τομέα της ασφάλειας, αλλά η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, φαίνεται να βάζει στην άκρη –προς το παρόν τουλάχιστον- τέτοιες αντιλήψεις. Πληθαίνουν πάντως οι φωνές στην Ε.Ε. ότι μια «αυτόνομη στρατηγική» χρειάζεται και αλλαγή των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Το είπε ορθά κοφτά ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, μιλώντας χθες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί που έχτισαν οι προκάτοχοί μας τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εξυπηρετήσει καλά τους ευρωπαίους πολίτες, αλλά είναι ανεπαρκείς για την πραγματικότητα που εκδηλώνεται σήμερα. Χρειαζόμαστε έναν ρεαλιστικό φεντεραλισμό, ο οποίος να αγκαλιάζει όλους τους τομείς που επηρεάζονται από τους εν εξελίξει μετασχηματισμούς: από την οικονομία και την ενέργεια ως την ασφάλεια. Εάν αυτό απαιτεί την έναρξη μιας διαδικασίας που θα οδηγήσει στην αναθεώρηση των Συνθηκών, θα πρέπει να την αγκαλιάσουμε με θάρρος και εμπιστοσύνη», τόνισε ο Ντράγκι. Ο Ιταλός πρωθυπουργός έβαλε μάλιστα το «δάκτυλο στην πληγή», λέγοντας: «Πρέπει να ξεπεράσουμε την αρχή της ομοφωνίας και να προχωρήσουμε σε αποφάσεις που λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία».
Τι θα σημάνει κατάργηση του βέτο;
Μήπως όμως με την κατάργηση του βέτο, μπει φωτιά στα θεμέλια της Ε.Ε., ενισχύοντας τις διαλυτικές τάσεις; Πώς θα αντιδράσουν για παράδειγμα, διάφορες ευρωσκεπτικιστικές χώρες; Μήπως έτσι ενισχυθούν οι πολιτικές δυνάμεις που βάζουν σε πρώτη γραμμή τη λογική του «έθνους- κράτους», αντί της υπερ-εθνικής ολοκλήρωσης; Ο Αντελ ελ Γκαμάλ, καθηγητής γεωπολιτικής ενέργειας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (ULB), προειδοποιεί ότι «είμαστε στην αρχή μιας βαθιάς κρίσης, μπροστά σε έναν επαναπροσδιορισμό της παγκόσμιας γεωπολιτικής τάξης, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η έκβαση και πώς θα επανεκκινήσουν οι σχέσεις της Ε.Ε. με τη Ρωσία»
Ο Πούτιν από την άλλη πλευρά, τεντώνει επίσης το σχοινί. Υπέγραψε διάταγμα για την εφαρμογή νέων κυρώσεων κατά των «εχθρικών χωρών», που περιλαμβάνουν και την Ε.Ε., απαγορεύοντας τη σύναψη εμπορικών σχέσεων (ακόμη και για την πληρωμή παλαιότερων χρεών). Πρόθεση του Πούτιν είναι να αναγκάσει τις μεγάλες εταιρείες της Ρωσία να εισάγουν τεχνολογία από τρίτες χώρες με περισσότερες υποδομές – BRICS – και να εκτρέψει αλλού τις εξαγωγές πρώτων υλών που προορίζονται σε μεγάλο βαθμό για τη Γηραιά Ήπειρο: υδρογονάνθρακες, νικέλιο, λιπάσματα, σιτηρά, δημητριακά. Μπορεί να αντιμετωπίσει η ΕΕ μια γεωοικονομική αποσύνδεση με τον Russkij mir (Ρωσικό κόσμο); Ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, πάντα προσεκτικός στα εθνικά οικονομικά συμφέροντα, πέρασε πάντως χθες πάνω από δύο ώρες στο τηλέφωνο με τον Ρώσο ομόλογό του...
