Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Στο Θεό που πιστεύουμε»-(In God we trust): Η φράση αυτή τυπώθηκε ακριβώς πριν 65 χρόνια-την 1η Οκτωβρίου 1957- σε όλα τα χαρτονομίσματα του δολαρίου, με εντολή του τότε προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.
Ηταν η απάντηση του Αϊκ στον «άθεο κομμουνισμό», καθώς η ανθρωπότητα είχε μπει για τα καλά στη δίνη του Ψυχρού Πολέμου. Οι Αμερικανοί πιστεύουν φυσικά στο δικό τους θεό. Και δεν είναι οι μόνοι.
Το αμερικανικό νόμισμα έχει γίνει σήμερα ένα από τα λίγα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, σε αυτούς τους καιρούς του νέου Ψυχρού Πολέμου, της απειλής για οικονομική ύφεση και της ενεργειακής κρίσης. Οι διεθνείς επενδυτές, πολιορκημένοι από το «κόκκινο» στα χρηματιστήρια, ακόμη και -περιέργως- στα ομόλογα και στα κρυπτονομίσματα, έχουν ριχτεί στο «πράσινο καταφύγιο», όπως κάποιος που βουτάει σε μια όαση στη μέση της ερήμου.
«Το δολάριο συνεχίζει να επιβεβαιώνει την ηγεμονία του απλώς και μόνο επειδή δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο εκεί έξω», γράφει η γαλλική Le Monde και εξηγεί: « Τι μπορείτε να αγοράσετε; Ευρώ, τώρα που η Γηραιά ήπειρος παλεύει με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση; Βρετανική λίρα, που δεν πάει καλύτερα μετά το Brexit; Το γεν, που είναι σε ελεύθερη πτώση καθώς η Ιαπωνία διατηρεί τα επιτόκια στο μηδέν; Το κινεζικό γουάν, όταν η Κίνα βυθίζεται στη στεγαστική κρίση και αντιπροσωπεύει μεγάλο γεωοικονομικό κίνδυνο; Ή το bitcoin, που είναι τόσο ασταθές όσο μια startup τεχνολογίας που είναι εισηγμένη στο Nasdaq;»,είναι το ερώτημα που θέτει και σωστά, η γαλλική εφημερίδα.
Την περασμένη Πέμπτη, η συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ-δολαρίου τοποθετήθηκε στο επίπεδο 0,9665, που σημαίνει ότι χρειάζεται λιγότερο από ένα δολάριο για να αγοράσει κανείς ένα ευρώ. Αντίστροφα, χρειάζεται 1 ευρώ και 3,35 σεντς για να αγοράσεις ένα δολάριο. Σε 3 μήνες το ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα έχει χάσει περίπου το 9% της αξίας του έναντι του δολαρίου, σε ένα χρόνο η πτώση ξεπερνά το 18%. Ταυτόχρονα, και όλα τα υπόλοιπα βασικά νομίσματα, υποτιμήθηκαν έναντι του δολαρίου.
Φυσιολογική τάση
Η ενίσχυση του δολαρίου είναι μια φυσιολογική τάση και απόλυτα εναρμονισμένη με την παραδοσιακή δυναμική της οικονομίας. Μεγάλο μέρος της πρόσφατης αύξησης αντανακλά τις διαφορές στη νομισματική πολιτική. Η Federal Reserve, η αμερικανική κεντρική τράπεζα, αποδεικνύεται πολύ πιο επιθετική στην καταπολέμηση του πληθωρισμού. Ηδη από την αρχή του έτους έχει αυξήσει τα επιτόκια πέντε φορές. Οι τρεις τελευταίες ήταν μάλιστα κατά 75 μονάδες βάσης. Οι χρηματοοικονομικές επενδύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται πιο κερδοφόρες κατά μέσο όρο, επειδή η επένδυση εκεί εγγυάται υψηλότερα επιτόκια.
Η νέα παγκοσμιοποίηση
Το τέλος της παγκοσμιοποίησης, όπως την γνωρίσαμε έως σήμερα, η αύξηση των επιτοκίων,οι εμπορικοί πόλεμοι (και δυστυχώς και στρατιωτικοί), είναι τα συστατικά που έχουν οδηγήσει σε μια τεράστια αναταραχή στην αγορά συναλλάγματος. «Η απάντηση των αγορών οδηγεί σε ενίσχυση του δολαρίου που, όπως συμβαίνει πάντα σε περιόδους οικονομικής και γεωπολιτικής κρίσης, το αμερικανικό νόμισμα αποκτά την αξία ενός ασφαλούς καταφυγίου», σημειώνει η ιταλική Corriere della Sera.
Η ενίσχυση του δολαρίου σπρώχνει όμως ακόμη πιο βαθιά την Ευρώπη στην ύφεση, καθώς επηρεάζει δραματικά και τις αγορές ενέργειας. Το πετρέλαιο αγοράζεται μόνο σε δολάρια και όσο ισχυρότερο είναι το δολάριο, τόσο περισσότερα ευρώ θα χρειαστούν για να αγοράσει η ΕΕ ένα βαρέλι πετρέλαιο. Στο παρελθόν, οι διακυμάνσεις στην τιμή του αργού πετρελαίου μετριάζονταν από μια ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία. Για παράδειγμα, όταν το 2008 η τιμή του βαρελιού είχε φτάσει τα 144 δολάρια, λόγω της ευνοϊκής ισοτιμίας για το ευρώ, η τελική τιμή στην Ευρώπη ήταν μόλις 97 ευρώ. Σήμερα οι αυξήσεις δεν μετριάζονται πλέον από ένα ισχυρό ευρώ και έχουν άμεσο αντίκτυπο..
Αμερικανική στρατηγική
Που οφείλεται όμως πραγματικά αυτή η τρομακτική αλλαγή; Ευρωπαίοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, εφαρμόζουν μια στρατηγική για την ενίσχυση του δολαρίου, ώστε να τεθούν σε δύσκολη θέση άλλες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής, και να ενισχυθεί η αμερικανική.
Στην επίτευξη αυτού του στόχου, βασικό ρόλο παίζει το γεγονός ότι και σήμερα το δολάριο ΗΠΑ λειτουργεί πλήρως- τουλάχιστον μέχρι τώρα – ως το βασικό αποθεματικό νόμισμα για τις διεθνείς συναλλαγές. Το 40% των αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών σε όλο τον κόσμο είναι σε δολάρια και φτάνει το 59% για τις διεθνείς συναλλαγές. Ωστόσο, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ο όγκος του διεθνούς εμπορίου σε δολάρια ήταν ίσος με 72% και τα αποθέματα σε δολάρια των κεντρικών τραπεζών ήταν ίσα με 60%. Η συνάρτηση αποθεματικών σε δολάρια με το διεθνές εμπόριο μειώνεται δραματικά με τα χρόνια, αλλά εξακολουθεί να διατηρεί κεντρική σήμερα.
Αλλαγή συσχετισμού
Σήμερα όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν ολοένα και περισσότερο την απώλεια του ρόλου της μοναδικής υπερδύναμης, καθώς η Κίνα αμφισβητεί οικονομικά τουλάχιστον, την αμερικανική παντοδυναμία. Και σε αυτή τη στρατηγική συνενώνονται Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, παρά τις μεγάλες εσωτερικές διαφωνίες τους. Όπως γράφει ο Σερζ Χαλιμί στη Le Monde Diplomatique, «υπάρχει ένας τομέας όπου απουσιάζει η σκληρή αντιπαράθεση ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών για το Κογκρέσο στις 8 Νοεμβρίου: η υπεράσπιση της αυτοκρατορίας. Η πολιτική τάξη της Αμερικής συμφωνεί να αντισταθεί στη Ρωσία, να εξοπλίσει την Ουκρανία, να περιορίσει την Κίνα, να στηρίξει το Ισραήλ και να δαμάσει την ΕΕ. Η απόδειξη? Κανείς δεν μιλάει για αυτό»…
