Νέα Ευρωπαϊκή Ατζέντα Καινοτομίας: στήριξη σε startups υπερπροηγμένης τεχνολογίας

Της ΒΙΚΥ Δ. ΚΕΦΑΛΑ*

Στήριξη των καινοτόμων start–ups της Ευρώπης σε υπερπροηγμένη τεχνολογία

Στις 5 Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) ενέκρινε την νέα Ευρωπαϊκή Ατζέντα Καινοτομίας (New EuropeanInnovation Agenda), με στόχο να φέρει την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή του νέου κύματος καινοτομίας και να στηρίξει τις νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) που δραστηριοποιούνται στην υπερπροηγμένη τεχνολογία.

Οι νεοφυείς επιχειρήσεις υπερπροηγμένης τεχνολογίας έχουν μεγαλύτερο κύκλο έρευνας και ανάπτυξης (R&D), απαιτούν περισσότερο χρόνο και κεφάλαια για να αναπτυχθούν σε σχέση με άλλες νεοφυείς επιχειρήσεις και έχουν υψηλό επίπεδο κινδύνου στο να επιβιώσουν και να αποκτήσουν κατάλληλη κλίμακα μεγέθους (scale up).

Deep Tech, ή υπερπροηγμένη τεχνολογία, είναι αυτή που βασίζεται σε  κάποιου είδους μηχανική καινοτομία ή σε μία επιστημονική ανακάλυψη. Καινοτομίες επεξεργασίας και υπολογιστών (quantum computing), ημιαγωγοί και ηλεκτρονικά συστήματα, ενεργειακά συστήματα, ιατρικές εφαρμογές, αλγόριθμοι για όραση και ομιλία, τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση, απτικά κ.α., αποτελούν «κλειδί» για το μέλλον καθώς στοχεύουν στην επίλυση σημαντικών ζητημάτων για την κοινωνία και τον πλανήτη.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Πίνακα Αποτελεσμάτων, η Ευρώπη, βρίσκεται πίσω από χώρες όπως η Ιαπωνία, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Νότια Κορέα όσον αφορά στην καινοτομία γενικότερα.

ΕΥΡΩΠΗ & ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ

Πηγή: European Innovation Scoreboard 2021

Προσεκτική μελέτη και ανάλυση των παραγόντων που διαμορφώνουν την κατάταξη ανά χώρα (αντίστοιχη ανάλυση υπάρχει για την Ελλάδα και για την Κύπρο)  βοηθάει να αξιολογηθούν τα σημεία για να βελτιωθούν οι επιδόσεις της κάθε χώρας στην καινοτομία.

Καινοτομία σε 5 άξονες

Το νέο θεματολόγιο για την Ευρωπαϊκή καινοτομία έχει 5 κύριους άξονες. Ο κάθε άξονας περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις, μέτρα και πρωτοβουλίες που υποστηρίζονται μέσα από συγκεκριμένα προγράμματα και εργαλεία.

ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΤΖΕΝΤΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ

Πηγή : The New European Innovation Agenda | European Commission (europa.eu)

Άξονας 1 – Χρηματοδότηση

Η βελτιωμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση για καινοτομία σε υπερπροηγμένη τεχνολογία υλοποιείται μέσω των προγραμμάτων του «Ορίζοντα» (Horizon) και κυρίως μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτoμίας(European Innovation Council – EIC). Με προϋπολογισμό άνω των 10 δις ΕΥΡΩ, το EIC παρέχει χρηματοδότηση μέσω επιδοτήσεων αλλά και «υπομονετικού» μετοχικού κεφαλαίου στις πιο υποσχόμενες startups. Με τον τρόπο αυτό θα κοινητοποιηθούν επιπλέον επενδύσεις από ιδιωτικά κεφάλαια, 3-5 φορές παραπάνω, δηλ. 30-50 δις ΕΥΡΩ.

Επίσης, παρέχεται χρηματοδότηση και από το Ταμείο InvestEU με προϋπολογισμό άνω των 26 δις ΕΥΡΩ που στοχεύει σε κινητοποίηση πάνω από 370 δις ΕΥΡΩ.

Στα πλαίσια της βελτίωσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, η EE θα προτείνει νόμο περί εισαγωγής εταιριών στο χρηματιστήριο (Listings Act) με στόχο την απλοποίηση και διευκόλυνση ορισμένων τύπων εταιρειών. Έτσι, αντίστοιχες εταιρίες θα αποκτήσουν ευκολότερη πρόσβαση σε κεφάλαια και μέσω του χρηματιστήριου.

Άξονας 2 – Ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο

Για να υπάρξει καινοτομία και ειδικά σε υπερπροηγμένους τομείς, απαιτούνται πειραματικές ρήτρες που ανοίγουν το δρόμο για ρυθμιστικές πρακτικές υπέρ της καινοτομίας.

Τα λεγόμενα “regulatory sandboxes”, προσφέρουν ένα προστατευόμενο περιβάλλον, μέσα στο οποίο μπορούν να δοκιμάσουν οι επιχειρήσεις και οι επιστήμονες τις καινοτόμες προτάσεις τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υπό την καθοδήγηση και σε άμεση συνεργασία με τις ρυθμιστικές αρχές. Σε επίπεδο ΕΕ υπάρχουν τέτοια περιβάλλοντα, ιδίως στο οικονομικό και ψηφιακό πεδίo (για παράδειγμα, η πρόταση ρύθμισης για την τεχνητή νοημοσύνη που βρίσκεται σε εξέλιξη με το αντίστοιχo regulatory sandbox υπό την αιγίδα της Ισπανίας).

Παράδειγμα αποτελεί το Προστατευόμενο Κανονιστικό Περιβάλλον της Τράπεζας της Ελλάδας προκειμένου να διευκολύνει την ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας στην Ελλάδα και να δημιουργήσει έναν προστατευμένο χώρο που θα ενθαρρύνει τους παρόχους να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες αλλά χωρίς να απειλείται η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Και η  Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ), αναγνωρίζοντας ότι κάθε εποπτική αρχή πρέπει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της τεχνολογίας, προχωρά τις διαδικασίες αναβάθμισης του Κόμβου Καινοτομίας (Innovation Hub) σε regulatory sandbox.

Άξονας 3 – Δημιουργία «περιφερειακών κοιλάδων καινοτομίας»

H Silicon Valley (η «κοιλάδα του πυριτίου») στην Βόρεια Καλιφόρνια των ΗΠΑ είναι γνωστή παγκοσμίως, ως έδρα εταιριών υψηλής τεχνολογίας.

Κατά παρόμοιο τρόπο, η συγκέντρωση περισσότερων όχι μόνον επιχειρήσεων αλλά και καινοτόμων περιφέρειων της Ευρώπης μαζί, θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των πιο φλεγόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ, όπως την μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, την αύξηση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας, το  ψηφιακό μετασχηματισμό (και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο), τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και την κυκλική οικονομία. Έτσι, μέσα από τις συνέργειες και την ανταλλαγή γνώσης, θα υπάρξει ενίσχυση των οικοσυστημάτων καινοτομίας σε ολόκληρη την ΕΕ, επιταχύνοντας την ανάπτυξη και την εξάπλωση της καινοτομίας.

Ήδη υπάρχουν πάνω από 20 «κοιλάδες υδρογόνου» στην Ευρώπη που στόχος είναι να γίνουν 50.

Ο άξονας αυτός περιλαμβάνει και άλλες δράσεις όπως το Innospace – μια υπηρεσία «μιας στάσης» για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη των οικοσυστημάτων καινοτομίας, το  «Scaleup 100», όπου θα επιλεγούν 100 start upsυπερπροηγμένης τεχνολογίας από το χαρτοφυλάκιο του EIC καθώς και από άλλα προγράμματα της ΕΕ για να αναβαθμιστούν σε παγκόσμιοι παίκτες, ή και να γίνουν «μονόκεροι» (εταιρίες των οποίων η αποτίμηση  ξεπερνά το 1 δις δολ.).

Άξονας 4 – Προσελκύση και διατηρήση επιστημονικού ταλέντου στην Ευρώπη και υποστήριξη των γυναικών

Η καινοτομία χωρίς ταλαντούχα άτομα με υψηλή εξειδίκευση δεν μπορεί να υπάρξει. «Κλειδί» στην προσέλκυση τους είναι η υψηλή ποιότητα εκπαίδευσης και οι ελκυστικές συνθήκες εργασίας.

Παρά τις πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ αλλά και της κάθε χώρας,  η Ευρώπη υστερεί σε καινοτομία. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας, αλλά και στην έλλειψη δεξιοτήτων σε υπερπροηγμένη τεχνολογία και καινοτομία μέσα από την εκπαίδευση.

Η Ευρώπη έτσι, χάνει την παγκόσμια μάχη στην προσέλκυση επιστημονικών ταλέντων, που προτιμούν τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία.

Επίσης, τα ποσοστά των γυναικών που καινοτομούν σε σχέση με τους άντρες είναι χαμηλά, εξαιτίας του ότι λίγες γυναίκες επιλέγουν και αποφοιτούν σε επιστημονικά πεδία.

Ως προς τον άξονα αυτό, η νέα ατζέντα περιλαμβάνει προγράμματα κατάρτισης για 1 εκ. επιστήμονες και ερευνητές στην 3ετία αλλά και 600 θέσεις πρακτικής άσκησης.

Επίσης, προβλέπει τη δημιουργία πανευρωπαϊκής πλατφόρμας «EU Talent Pool» διασύνδεσης και εξεύρεσης επιστημονικού προσωπικού από επιχειρήσεις.

Όσον αφορά την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας και ηγεσίας, υπάρχουν τα προγράμματα «WomenTech EU» και «Women4Cyber», όπως και Φεστιβάλ Επιχειρηματικότητας, Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανικής, Τεχνών και Μαθηματικών αποκλειστικά για γυναίκες.

Τέλος, για τη διατήρηση ταλέντων στην Ευρώπη, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι μετοχές που προσφέρονται από τις εταιρίες στους υπάλληλους τους (stock options). Προς τούτο θα συγκροτηθεί ομάδα εργασίας για την αντιμετώπιση των διοικητικών φραγμών που περιορίζουν τα δικαιώματα προαίρεσης μετοχών από τους εργαζόμενους σε ολόκληρη την ΕΕ.

 Άξονας 5- Βελτίωση της χάραξης πολιτικής για την καινοτομία

Πολλά από τα κράτη μέλη έχουν ανάγκη να βελτιώσουν την προσέγγισή τους στη χάραξη πολιτικής για την καινοτομία. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα εκπονήσει μια διερευνητική έκθεση για τους ορισμούς που σχετίζονται με τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις σε φάση ανάπτυξης (scale ups) και την καινοτομία υπερπροηγμένης τεχνολογίας.

Επίσης, θα παράγει μια πιλοτική μελέτη με ένα σύνολο δεικτών που θα βοηθήσουν στην ανάλυση και μοντελοποίηση των πολιτικών για τα οικοσυστήματα καινοτομίας σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέλος, ο Ευρωπαϊκός Πίνακας Αποτελεσμάτων Καινοτομίας θα ενημερωθεί αναλόγως.

 Νέα Ευρωπαϊκή Ατζέντα Καινοτομίας – «οδηγός» και ευκαιρία για την Ελλάδα και την Κύπρο

Η Νέα Ευρωπαϊκή Ατζέντα Καινοτομίας αποτελεί σημείο αναφοράς για τις χώρες-μέλη και προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες αλλά και κατευθύνσεις για την Ελλάδα και την Κύπρο.

Τα τελευταία χρόνια, τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος έχουν κάνει -η κάθε μια ξεχωριστά-  σημαντικά βήματα μέσω της οργάνωσης δράσεων και φορέων που προάγουν συστηματικά την έρευνα και την καινοτομία. Αυτό αποτυπώνεται στην ευρωπαϊκή κατάταξη, όπου η Ελλάδα και η Κύπρος είναι 2 από τις 5  χώρες με την μεγαλύτερη βελτίωση όσον αφορά στην καινοτομία (Εσθονία, Ιταλία και Λιθουανία είναι οι άλλες 3). Η Κύπρος μάλιστα (13^η), προηγείται της Ελλάδας (20^η ) στην κατάταξη των ευρωπαϊκών χωρών.

Όμως, και οι δύο χώρες παραμένουν στην κατηγορία των μέτριων επιδόσεων,  όσον αφορά την καινοτομία, και κάτω από το Ευρωπαϊκό μέσο όρο.  Με «οδηγό» τους άξονες της νέας ευρωπαϊκής ατζέντας για την καινοτομία, τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος μπορούν να σχεδιάσουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες και δράσεις σε εθνικό επίπεδο, να προσαρμόσουν και να βελτιώσουν τις υπάρχουσες και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες για καινοτομία που προσφέρονται μέσω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, επιτυγχάνοντας ισχυρό θετικό αντίκτυπο σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

*Η κ. Βίκυ Δ. Κεφαλά είναι Μέλος του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), Μέλος της Επενδυτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ταμείου InvestEU, Μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ) και Επικεφαλής Επενδύσεων & Αναπτυξιακών Έργων της Consolidated Contractors Company (CCC).