Η πανδημία του νέου κορωνοϊού αποτελεί κοινή συνισταμένη για ολόκληρο τον πλανήτη πάνω από ένα χρόνο τώρα. Δεν βιώνουν, ωστόσο, όλοι με τον ίδιο τρόπο την υγειονομική κρίση.
Οι εντελώς διαφορετικές εμπειρίες από την πανδημία έχουν δημιουργήσει χάσματα μεταξύ των διαφορετικών γενεών αλλά και των διαφορετικών γεωγραφικών και κοινωνικών ομάδων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αυτές οι αποκλίσεις θα μπορούσαν μάλιστα να διαμορφώσουν την πολιτική της ηπείρου τα επόμενα χρόνια, όπως υποστηρίζει έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).
Η μελέτη, η οποία βασίζεται σε δημοσκοπήσεις που έλαβαν χώρα σε 12 κράτη της ΕΕ. καταλήγει πως υπάρχει μια αφήγηση «για δύο πανδημίες και μια Ευρώπη δύο ειδών», με τους τελευταίους 18 μήνες να έχουν πολύ διαφορετικό αντίκτυπο σε διαφορετικές περιοχές, ηλικιακές ομάδες και τα άτομα στο μπλοκ.
«Η Ευρώπη είναι σήμερα μια ήπειρος διχασμένων εμπειριών», ανέφερε ο διευθυντής και συνιδρυτής του ECFR και συνεργάτης συγγραφέας της έκθεσης Μαρκ Λέοναρντ. Εξηγώντας πού καταλήγει η μελέτη, ο Λέοναρντ σημείωσε ότι η πανδημία δημιούργησε έντονες ανισότητες οι οποίες «θα μπορούσαν να είναι τόσο σοβαρές όσο οι ανισότητες που δημιούργησε η κρίσης χρέους της ευρωζώνης και η μεταναστευτική κρίση του 2015».
Η αντίθεση Βορρά- Νότου
Παρόλο που συνολικά το 54% των Ευρωπαίων δήλωσε ότι δεν έχει επηρεαστεί σοβαρά από την πανδημία, ο αριθμός αδυνατεί να συμπεριλάβει τις μεγάλες διαφορές, με την πλειοψηφία από τη μία στη νότια και ανατολική Ευρώπη να αναφέρουν σημαντικές προσωπικές προκλήσεις και την πλειοψηφία από την άλλη στη βόρεια και δυτική Ευρώπη να θεωρούν την πανδημία σε μεγάλο βαθμό ως «άθλημα θεατών».
Πιο συγκεκριμένα, το 72% των ερωτηθέντων στη Δανία, το 65% στη Γερμανία, το 64% στη Γαλλία και το 63% στην Ολλανδία δήλωσαν ότι ο κορωνοϊός δεν προκάλεσε σοβαρή ασθένεια, απώλεια και θάνατο ή οικονομική κρίση τους τελευταίους 18 μήνες για τους ίδιους, την οικογένεια ή τους φίλους τους.
Οι απαντήσεις αυτές διαφέρουν σημαντικά από τις απαντήσεις πολιτών από χώρες της ανατολικής και νότιας Ευρώπης, όπου η πλειοψηφία στην Ουγγαρία (65%), την Ισπανία (64%), την Πορτογαλία (61%), την Πολωνία (61%), τη Βουλγαρία (59%) και την Ιταλία ( 51%) ανέφεραν τις αντίθετες απαντήσεις.
Το «δραματικό» χάσμα γενεών
Η έρευνα αποκάλυψε επίσης ένα τεράστιο χάσμα γενεών ως προς τον αντίκτυπο της πανδημίας, με σχεδόν τα δύο τρίτα (64%) των ερωτηθέντων ηλικίας άνω των 60 ετών στις 12 χώρες να δηλώνουν ότι δεν βίωσαν συνέπειες σε προσωπικό επίπεδο, σε σύγκριση με το 43% των κάτω των 30 ετών.
Όταν το ηλικιακό κριτήριο συνδυάστηκε με το γεωγραφικό, παρατηρήθηκαν ακραίες τιμές. Οι περισσότεροι κάτω των 30 ετών σε δύο βορειοδυτικές χώρες, τη Γαλλία και τη Δανία, δήλωσαν ότι δεν είχαν υποφέρει από την πανδημία, ενώ οι περισσότερες ηλικίες άνω των 60 ετών σε τέσσερις ανατολικές και νότιες-Ισπανία, Πορτογαλία, Ουγγαρία και Πολωνία-ανέφεραν ότι είχαν.
Παρόλα αυτά, σε όλες τις 12 χώρες που συμμετείχαν, το χάσμα γενεών αποτέλεσε ένα από τα πιο δραματικά διαχωριστικά κριτήρια, όπως σχολίασε ο άλλος συγγραφέας της μελέτης Ιβάν Κράστεφ, προσθέτοντας ότι ενώ οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη ορθώς επικεντρώθηκαν στη διάσωση των ζωών των γηραιότερων, τελικά αυτό κόστισε. «Είναι καιρός για τους policymakers να επικεντρωθούν στα προβλήματα των νέων», είπε ο Κράστεφ. «Μια ολόκληρη γενιά πιστεύει ότι το μέλλον τους θυσιάστηκε για χάρη των γονιών και των παππούδων τους», συνέχισε.
Ο κυνισμός των νέων
Αυτό το συναίσθημα έχει συμβάλει στην αύξηση του κυνισμού μεταξύ των νέων σχετικά με τις προθέσεις των κυβερνήσεων να θεσπίσουν περιορισμούς για τον Covid, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, με έως και 43% των ατόμων κάτω των 30 ετών να δηλώνουν σκεπτικοί για τα κίνητρα των κυβερνήσεων.
Περίπου το 20% των ερωτηθέντων κάτω των 30 ετών δήλωσαν ότι ο αποκλεισμός από τον κορωνοϊό ήταν «μια δικαιολογία για τον έλεγχο του κοινού», ενώ το 23% θεώρησε ότι ήταν «σε κατάσταση ελέγχου». Αντίθετα, το 71% των άνω των 60 ετών δήλωσε ότι πίστευαν ότι τα μέτρα στόχευαν στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Η πολιτική διάσταση
Σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, η δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι το 64% των ερωτηθέντων έδειχναν σε γενικές γραμμές «εμπιστοσλυνη», πιστεύοντας ότι οι επίσημες αποφάσεις καθοδηγήθηκαν από τη δημόσια ασφάλεια, ενώ περίπου το 19% ήταν «καχύποπτοι» φοβούμενοι ότι είχαν ως στόχο κυρίως να καλύψουν την κυβερνητική ανικανότητα. Περίπου το 17% ήταν ενάντια» πιστεύοντας ότι ο κύριος στόχος των περιορισμών ήταν η αύξηση του ελέγχου των κυβερνήσεων στη ζωή των ανθρώπων.
Οι πολίτες με τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τους ήταν στην Πολωνία (38%), τη Βουλγαρία (50%) και τη Γαλλία (56%)- με μια μεγάλη μειοψηφία των Γάλλων ερωτηθέντων (24% που φτάνει στο 37% μεταξύ των υποστηρικτών των ακροδεξιών της Εθνικής Συσπείρωσης) να πιστεύουν ότι η κυβερνητική στρατηγική για τον Covid αποσκοπεί κυρίως στον έλεγχο του κοινού.
Τα δεδομένα αποκάλυψαν ένα ακόμη εντυπωσιακό χάσμα μεταξύ των ανθρώπων που βίωσαν την πανδημία ως κρίση για την υγεία. Από τη μία είναι εκείνοι που είχαν εμπιστοσύνη στα κίνητρα της κυβέρνησής τους και από την άλλη εκείνοι που βίωσαν την υγειονομική κρίση περισσότερο ως οικονομική καταστροφή- αυτή η κατηγορία ήταν σε γενικές γραμμές πιο καχύποπτοι.
Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι μόνο το 22% των Ευρωπαίων δήλωσαν ότι αισθάνονταν «ελεύθεροι» στην ικανότητά τους να κάνουν τη ζωή τους όπως κρίνουν σκόπιμο στην εποχή του Covid, σημαντικά πιο κάτω από το 64% που δήλωσαν ότι αισθάνονταν ελεύθεροι πριν νιώσουν τις πρώτες σημαντικές επιπτώσεις της πανδημίας στην Ευρώπη τον Μάρτιο του 2020.
Το μερίδιο εκείνων που αισθάνονταν «ελεύθεροι» ήταν σημαντικά μεγαλύτερο σε εκείνους που υπέστησαν οικονομικές και όχι επιπτώσεις στην υγεία, διαπίστωσε επίσης η έρευνα, και ήταν πιο έντονο στη μεγαλύτερη οικονομία του μπλοκ, τη Γερμανία, όπου το 49% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι δεν αισθάνονταν πλέον ελεύθεροι στην καθημερινή τους ζωή.
Αυτή η παράμετρος είναι σημαντική, όπως αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης, λόγω της σημαντικής αλλαγής στον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται τα πολιτικά κόμματα με την ελευθερία μετά την πανδημία, με πολλά μεγάλα κόμματα να ασπάζονται ενίοτε την καταναγκαστική δράση της κεντρικής κυβέρνησης και πολλά λαϊκιστικά κόμματα να υπερασπίζονται τις αρχές της ελευθερίας.
Δείκτες για μια νέα πολιτική εποχή στην Ευρώπη
Οι συγγραφείς δήλωσαν ότι η δημοσκόπηση, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο και τον Ιούνιο χρησιμοποιώντας αντιπροσωπευτικά δείγματα άνω των 1.000, αποκάλυψε σημαντικές διαφορές και κοινωνικές εντάσεις μεταξύ και εντός των κρατών μελών της ΕΕ που θα πρέπει να ωθήσουν την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις να σκεφτούν σοβαρά τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται αποφάσεις για την υγεία, τις οικονομικές ευκαιρίες και την ιδέα της ελευθερίας.
Η έρευνα ανέδειξε τους διαχωρισμούς μεταξύ εκείνων «που έχουν αντιμετωπίσει προσωπικά τραύματα από την πανδημία και εκείνων που δεν έχουν αντιμετωπίσει, μεταξύ όσων προτιμούν τους μακροπρόθεσμους περιορισμούς και όσων πιστεύουν ότι οι ελευθερίες των πολιτών πρέπει να αποκατασταθούν πλήρως, και τέλος, ίσως το πιο ανησυχητικό, μεταξύ αυτών που εμπιστεύονται τα κίνητρα της εθνικής κυβέρνησής τους και αυτών που δεν της έχουν εμπιστοσύνη», είπε ο Λέοναρντ.
Οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από την πανδημία «δημιούργησαν διαφορετικές προοπτικές σε πολλές χώρες και προκάλεσαν επίσης απόκλιση μεταξύ των προοπτικών στα κράτη μέλη στο βορρά και τη δύση συγκριτικά με αυτές του νότου και της ανατολής», κατέληξαν οι δύο συγγραφείς.
Οι αποκλίσεις αυτές θα μπορούσαν να αποδειχθούν μακροχρόνιες, με το πιο δραματικό χάσμα να είναι αυτό μεταξύ των γενεών, αναφέρουν οι συγγραφείς προειδοποιώντας ότι οι διαιρέσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια νέα πολιτική εποχή στην Ευρώπη.
