Του Φοίβου Νικολαΐδη
Αν και οι νομοθεσίες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση διαφέρουν μεταξύ τους, εντούτοις επικρατεί μια έντονη τάση νομοθετικής μεταρρύθμισης, με στόχο την ενίσχυση της αποκέντρωσης και την αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Γίνονται μάλιστα προσπάθειες για μείωση του αριθμού των δήμων. Στην Δανία για παράδειγμα ο αριθμός των δήμων από 275 μειώθηκε σε 98 όπως έγινε και σε άλλες χώρες της Ε.Ε.
Οι επιδιώξεις για αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν οι δήμοι, αλλά και της δημιουργίας οικονομιών κλίμακας για μείωση των κρατικών δαπανών είναι γνωστές.
Οι μεταρρυθμίσεις των ευρωπαϊκών κρατών τα τελευταία χρόνια στον τομέα αυτό, παρουσιάζονται πιο έντονες σε τρία επίπεδα, στο μέγεθος, στην λειτουργικότητα και στην δημοκρατική αναβάθμιση. Παράλληλα τα κονδύλια της Ε.Ε. προς τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, μέσω χρηματοδοτικών ταμείων, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο είναι μεγάλο δέλεαρ για αλλαγές.
Στην ευρωπαϊκή Κύπρο το ισχύον μοντέλο τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η εμπειρία αλλά και οι διάφορες μελέτες κατέδειξαν ότι είναι ξεπερασμένο και ο αριθμός των δήμων είναι αχρείαστα μεγάλος. Αν και πλησιάζει τη δεκαετία η πολυσυζητημένη μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ο χορός ακόμη καλά κρατεί.
Στο πλαίσιο της προωθούμενης από την Κυβέρνηση μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης πρόσφατα κατατέθηκαν στη Βουλή δύο κυβερνητικά νομοσχέδια που τιτλοφορούνται ως: «Ο περί Δήμων Νόμος του 2020» και «Ο περί Κοινοτήτων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2020» τα οποία εκτός απροόπτου θα εφαρμοστούν το 2024.
Ανεξάρτητα εάν ο προτεινόμενος αριθμός των δήμων θα έπρεπε να ήταν κατά πολύ μικρότερος των 17, η Βουλή απαιτεί 20 συν! Η συνένωση -όχι συγχώνευση- δήμων και η μετατροπή μερικών σε δημοτικά διαμερίσματα αποτελεί μάλλον ένα νέο πειραματισμό παρά εκσυγχρονισμό.
Δικαιολογημένα, πολλοί έχουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς την διαμόρφωση των νέων αλλαγών που προτείνονται. Υποστηρίζουν μάλιστα ότι οι προτάσεις δεν βασίστηκαν σε ορθολογικά κριτήρια. Αντίθετα, οι οριοθετήσεις έγιναν στα πλαίσια γενικευμένων αρχών με πρωταρχικό κριτήριο τον κομματικό ωφελιμισμό… Η άποψη αυτή ενισχύεται από τις έντονες κομματικές αντιπαραθέσεις που γίνονται στη Βουλή ή και αλλού. Ο τρόπος που γίνεται η συζήτηση και τα σενάρια συνένωσης δήμων που παρουσιάζονται, μοιάζουν περισσότερο με προσπάθεια διαμοιρασμού πολιτικής ισχύος παρά προσπάθεια βελτίωσης του υπάρχοντος συστήματος.
Έτσι, η τεχνοοικονομική μελέτη των ειδικών για τις συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων σκοντάφτει συνέχεια -όπως συνηθίζεται στην Κύπρο- σε πολιτικές σκοπιμότητες και κομματικά κριτήρια. Ο ίδιος ο Υπουργός Εσωτερικών, απευθυνόμενος στα μέλη της Επιτροπής Εσωτερικών της Βουλής, είπε ξεκάθαρα: «Είναι επάναγκες η κάθε νέα οντότητα να διακρίνεται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που πόρρω απέχουν από πολιτικά και κομματικά κριτήρια».
Ο πολύς δε καυγάς που γίνεται αφορά τις αστικές περιοχές. Το μεγάλο όμως πρόβλημα βρίσκεται στις αγροτικές περιοχές της υπαίθρου, των απομακρυσμένων ορεινών και ακριτικών περιοχών όπως είναι η Τηλλυρία, η οποία συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά, που δικαιολογούν την κατάταξη της σ’ ένα ειδικό καθεστώς.
Μια αγροτική περιοχή παραμελημένη -σχεδόν ξεχασμένη- η Τηλλυρία ανήκει διοικητικά στην Επαρχία Λευκωσίας, αλλά γεωγραφικά είναι εντελώς αποκομμένη λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής. Για να έχει προοπτική ανάπτυξης και ευημερίας θα πρέπει να έχει ένα νέο μοντέλο τοπικής διοίκησης.
Σήμερα στην περιοχή της Τηλλυρίας υπάρχει το σύστημα των κοινοτικών συμβουλίων πράγμα που αποδείχτηκε στην πράξη ότι δεν μπορεί να εξυπηρετήσει ουσιαστικά και στο βαθμό που θα έπρεπε την περιοχή. Σε σύνολο 5-6 κοινοτήτων οι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τις 2.000. Ο πληθυσμός συνεχώς μειώνεται και η περιοχή έχει μεγάλη ανάγκη πολλαπλής στήριξης και υποδομών.
H σύσταση αγροτικών δήμων μέσω μετεξέλιξης συμπλεγμάτων κοινοτήτων, έστω με διαφορετικές αρμοδιότητες και καθήκοντα από τους δήμους, που θα συσταθούν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης όπως προτείνει η Ένωση Κοινοτήτων, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη για την Τηλλυρία ευθύς εξ’ αρχής και όχι σε βάθος χρόνου όπως προτείνει ο Υπουργός Εσωτερικών. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για άλλες απομακρυσμένες αγροτικές/ορεινές περιοχές αν θέλουμε να δούμε ανάπτυξη.
Φοίβος Νικολαΐδης
Πρώην Δημοτικός Σύμβουλος Αγλαντζιάς
