Η γεωπολιτική και η γεωοικονομική πτυχή στα ενεργειακά δρώμενα στη λεκάνη της Λεβαντίνης έχει τεράστια σημασία. Εδώ παίζει ο Ερτογάν σκληρό παιγνίδι πόκερ με τη “γαλάζια πατρίδα”. Στο ενεργειακό παίγνιο της Ανατολικής Μεσογείου εμπλέκονται πλέον ανοικτά και οι μεγάλες δυνάμεις (USA, Russia), αλλά και η Κίνα με το Belt and Road Initiative (New silk road).
O Ερτογάν παίζει σε σκακιέρα μηδενικού αθροίσματος (zero sum game), εκμεταλλευόμενος την Ελληνική Τουρκοφοβία. Ότι έσπειρε η Ελλάδα τώρα θερίζει. Αν βοηθούσε την Κύπρο το 1974 δεν θα είχε αυτά που υποφέρει τώρα. Ούτε η ήττα των Ιμίων θα είχε συμβεί το 1996, η οποία επιτάχυνε τη γκριζοποίηση του Αιγαίου. Οι Τούρκοι δεν την παίρνουν πλέον στα σοβαρά και εξαπολύουν προσβλητικές ύβρεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελούν και αιτία πολέμου.
Από το 2018 που τα Τουρκικά γεωτρητικά παραβίασαν την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας καταπατώντας τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (United nations convention on the law of the sea / UNCLOS), η Ελλάδα εξαφανίστηκε εντελώς ως εγγυήτρια δύναμη, μια συμβατική υποχρέωση που ξέχασε το 1974 μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία. Αναπόφευκτα, ήλθε μετά και η σειρά της Ελλάδας με το Τουρκολιβυκό μνημόνιο και την εισβολή στην ΑΟΖ του Καστελόριζου ως ύβρις που επιφέρει τη νέμεση, αφού η ιστορία δεν συγχωρεί λάθη, ιδιαίτερα τέτοιου μεγέθους. Οι κόκκινες γραμμές της Ελλάδας στηρίζονται σε ρόδες που κυλούν πίσω πίσω με δέος. Υπάρχουν αμφιβολίες αν θα σταματήσουν και στο μισό Αιγαίο. Η Τουρκία μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τη ρεαλιστική σχολή σκέψης των διεθνών σχέσεων.
Η Κύπρος πρέπει να ακροβατήσει σταθερά και με σωφροσύνη στο τεντωμένο σχοινί των διεθνών εντάσεων. Αν παίξει σωστά το παίγνιο όφελος / κέρδος για όλους (win-win game) με τις σωστές συμμαχίες (Γαλλία, Ισραήλ, Ελλάδα, Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία κ.α.) θα αποκτήσει και γεωπολιτικό εκτόπισμα και τεράστια οικονομικά οφέλη μέσω του τερματικού LNG (Plant). Ο αγωγός East Med είναι μια χίμαιρα απραγματοποίητη από κάθε άποψη. Ο χερσαίος σταθμός υγροποίησης φυσικού αερίου στην περιοχή του Βασιλικού αποτελεί αναμφίβολα και από όλες τις σκοπιές τη βέλτιστη εξαγωγική επιλογή για την Κύπρο.
Μπορούμε να κρατούμε τον αγωγό East Med σε επικοινωνιακό / διπλωματικό επίπεδο αλλά το συμφέρον της Κύπρου (κοινωνικό, οικονομικό -κυριολεκτικά σε όλους τους τομείς της οικονομίας με τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας ψηλής προστιθέμενης αξίας για το ΑΕΠ- και γεωπολιτικό) είναι το εργοστάσιο LNG (Liquefied Natural Gas / Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο / ΥΦΑ) με μέτοχους τους πολυεθνικούς ενεργειακούς κολοσσούς Total, ENI και την Exxon-Mobil (η οποία ήδη έχει εκφράσει ενδιαφέρον) ή/και άλλους διεθνείς επενδυτές, οι οποίοι πιστεύεται θα προστρέξουν μαζικά. Το κόστος του σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου είναι χαμηλότερο από εκείνο του προτεινόμενου υποθαλάσσιου Ανατολικού αγωγού (East Med pipeline) και με συγκριτικά μηδαμινό επενδυτικό κίνδυνο.
Tο τερματικό LNG σε συνδυασμό με LNG bunkering για τροφοδοσία καυσίμων σε πλοία θα απογειώσει την Κυπριακή οικονομία. Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι μια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς στον κόσμο, παρά το ότι καλύπτει λιγότερο από το 1% των παγκόσμιων ωκεανών. Η Μεσόγειος θάλασσα αντιπροσωπεύει περί το 20% του διεθνούς θαλάσσιου εμπορίου, 10% της παγκόσμιας μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, 15% της παγκόσμιας ναυτιλιακής δραστηριότητας και πάνω από 200 εκατομμύρια επιβάτες. Ήδη συνιστά ενεργειακή δίοδο μέσα από τη διώρυγα του Σουέζ, η οποία είναι ένα από τα επτά σημαντικότερα στενά διέλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου (energy choke points) στον κόσμο.
Αν θέλει η Τουρκία να επενδύσει μέσω των Τ/Κ στο εργοστάσιο LNG είναι ευπρόσδεκτη, αλλά πρέπει με κάθε θυσία να αποφευχθεί ο αγωγός φυσικού αερίου προς την Τουρκία. Τα Κυπριακά αποθέματα είναι κυριολεκτικά το μόνο διαπραγματευτικό χαρτί της Κύπρου για μια υποφερτή λύση του Κυπριακού στη μετά-Ερτογάν εποχή.
Τώρα που η Τουρκία θα επιχειρήσει στην προγραμματιζόμενη πενταμερή διάσκεψη να πετσοκόψει την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας στο 6%, η θέση της χώρας μας στα ενεργειακά πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτη με βάση το δίκαιο της θάλασσας. Ως γνωστό, οι αγωγοί καθιστούν τον εξαγωγέα όμηρο στον εισαγωγέα και δίνουν στα ενδιάμεσα κράτη υπερβολική δύναμη εις βάρος και των δύο. Με ένα κακόπιστο “εταίρο”, που πάσχει από το σύνδρομο του μισελληνισμού τίποτε καλό δεν θα προκύψει για την Κύπρο από ένα αγωγό προς την Τουρκία, που θα συμπαρασύρει υφιστάμενα και προσδοκόμενα αποθέματα γειτονικών χωρών, τα οποία θα μπορούν να διοχετευθούν στο τερματικό LNG της Κύπρου. Ήδη η Τουρκία εξασκεί πιέσεις αναφορικά με τις τιμές του φυσικού αερίου που εισάγει από τη Ρωσία, οπότε είναι ηλίου φαεινότερο τι θα προκύψει για την Κύπρο στην περίπτωση αγωγού προς την Τουρκία.
Ως αντιστάθμισμα μπορεί να γίνει αποδεκτό το αίτημα της Τουρκίας να μην προχωρήσει το έργο του υποθαλάσσιου αγωγού East Med. Κατά συνέπεια, ούτε αγωγός East Med, που τρέμει η Τουρκία, αλλά ούτε και αγωγός στην Τουρκία, τον οποίον επιδιώκει διά πυρός και σιδήρου. H Τουρκία μπορεί βέβαια να εισάγει ΥΦΑ από την Κύπρο. Διαθέτει ήδη τέσσερις τερματικούς σταθμούς εισαγωγής ΥΦΑ, δύο χερσαίους και δύο πλωτές μονάδες FSRU (Floating Storage and Regasification Units), εκ των οποίων η μια βρίσκεται πολύ κοντά στην Κύπρο σε λιμάνι στην περιοχή Dörtyol (κοντά στο Ceyhan), στην πρώην συριακή επαρχία Hatay. Εξαγωγές ΥΦΑ θα γίνονται και στην Ελλάδα μέσω του τερματικού σταθμού εισαγωγής στην Αλεξανδρούπολη. Η Ελλάδα θα αποκομίσει τεράστια οφέλη από την προμήθεια φυσικού αερίου στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη μέσω του αγωγού Interconnector Greece Bulgaria (IGB), ανακουφίζοντας έτσι τη ρωσική εξάρτηση, σύμφωνα με την ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επειδή ακριβώς το ΥΦΑ έχει τα χαρακτηριστικά του πετρελαίου μπορεί να πωλείται σε όλες τις αγορές όπου υπάρχει ζήτηση και καλύτερες τιμές.
Η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται για άμεση εκταμίευση από το Εθνικό Ταμείο Επενδύσεων / Ταμείο Υδρογονανθράκων προς όφελος των Τ/Κ. Η Τουρκία επιδιώκει να καταστεί ενεργειακός κόμβος (energy hub) και να καταστήσει όμηρο την Ευρώπη, ελέγχοντας τις ενεργειακές ροές. Ο έλεγχος των ενεργειακών ροών δια μέσου της Τουρκίας, όπως και η επιδίωξη της να καταστεί πυρηνική δύναμη, θα υποβοηθήσει τον στόχο της να γίνει αποδεκτή στην ομάδα των υπερδυνάμεων. Όταν πριν από μερικά χρόνια εισηγήθηκα σε Έλληνα διπλωμάτη στην Κύπρο ότι ένας σίγουρος τρόπος να ξεμπερδεύει η Ελλάδα με την Τουρκία, αφού τα δεδομένα διαχρονικά ήταν εναντίον της, ήταν η απόκτηση πυρηνικών όπλων και η ισορροπία του τρόμου, αυτός με κοίταζε άναυδος. Είναι γνωστό πόσο σέβεται η Τουρκία το Ισραήλ των οκτώ εκατομμυρίων. Χωρίς όραμα και στόχευση με αντιπάλους που τα διαθέτουν και τα εργαλειοποιούν η έκβαση είναι δεδομένη.
Δεν συμφέρει στην Ευρώπη να ανταλλάξει τη Ρωσική ενεργειακή εξάρτηση με Τουρκική. Διαθέτουμε πειστικά επιχειρήματα προς την ΕΕ. Ο 5ος ενεργειακός διάδρομος, όπως έχω βαφτίσει τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου για να τους δοθεί ξεχωριστή ταυτότητα, πρέπει να παραμείνει ανεξάρτητος από τον τέταρτο διάδρομο της Κασπίας μέσω Τουρκίας (TANAP-TAP) για τη διασφάλιση του οποίου η Τουρκία έκανε και τον τελευταίο πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν εναντίον της Αρμενίας.
Ο απεγκλωβισμός από τη Θουκυδίδεια παγίδα (όπως παραστατικά αποδίδεται από τον Θουκυδίδη στο διάλογο των Μηλίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο) της ανερχόμενης, αναθεωρητικής και επιθετικής Τουρκίας είναι μονόδρομος, με ότι αυτό εξυπακούει.
Παναγιώτης Τήλλυρος
(Οικονομολόγος, Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων / Εμπειρογνώμων σε Οικονομικά, Χρηματοοικονομικά και Ενεργειακά Θέματα)
B.Sc. degree in Economics, London School of Economics, UK.
M.Sc. degree in Comparative Government, LSE, UK.
Postgraduate Diploma in Economics (distinction), UCL, UK.
M.Sc. degree in Monetary and Financial Economics, University of Cyprus.
MA degree in International Relations and European Studies with a concentration on energy security (oil and gas issues), (Summa Cum Laude), University of Nicosia.
Research Associate at the Cyprus Center for European and International Affairs which is affiliated with the University of Nicosia.
Doctoral candidate.
