Του Μιχάλη Ψύλου
Με τις τιμές των σιτηρών, των δημητριακών και των λιπασμάτων να έχουν εκτοξευτεί σε αρκετές ευρωπαϊκές αγορές, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι υπουργοί Ανάπτυξης των 27 συζητούν από το πρωί σήμερα στις Βρυξέλλες τρόπους για να αντιμετωπίσουν μια ενδεχόμενη επισιτιστική κρίση. Μια κρίση που επιτείνεται από τον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών από τη Ρωσία – τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την εξαγωγή του σιταριού, του καλαμποκιού και του ηλιελαίου της Ουκρανίας.
Στη σκιά του πολέμου, είναι πλέον αυξημένες οι προκλήσεις ως προς τη διάθεση σιτηρών, ενώ αυξητική είναι η τάση και για τις τιμές του ρυζιού, με τους παραγωγούς και τους καταναλωτές να εκφράζουν φόβους και αγωνία για τη διαμόρφωση των τιμών.
Για επικείμενη «διατροφική καταστροφή» κάνει λόγο ο Economist, στο εξώφυλλο του περιοδικού. «Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν εξοικειωθεί με την ιδέα μιας κρίσης στο κόστος ζωής, αλλά δεν έχουν καταλάβει ακόμη τι πρέπει να περιμένουν» τονίζει το βρετανικό περιοδικό και εξηγεί: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία πλήττει ένα παγκόσμιο σύστημα τροφίμων που έχει αποδυναμωθεί από τον Covid-19, την κλιματική αλλαγή και ένα ενεργειακό σοκ. Οι εξαγωγές της Ουκρανίας σε σιτηρά έχουν ως επί το πλείστον σταματήσει και οι εξαγωγές της Ρωσίας απειλούνται. Οι τιμές του σιταριού, αυξήθηκαν κατά 53% από την αρχή του έτους και εκτινάχθηκαν περαιτέρω κατά 6% στις 16 Μαΐου, όταν η Ινδία δήλωσε ότι θα αναστείλει τις εξαγωγές της».
Παράταση της αβεβαιότητας
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται βέβαια λιγότερο από την Ουκρανία για τρόφιμα, καθώς εισάγει κυρίως ζωοτροφές, που είναι ευκολότερο να αντικατασταθούν. Ωστόσο, οι 27 φοβούνται ότι η παράταση του πολέμου θα επιτείνει την αβεβαιότητα.
Ο ουκρανός υπουργός Γεωργίας, Νικολάι Σόλσκι, εκτιμά ότι «εφέτος, η συγκομιδή σιτηρών στην Ουκρανία θα είναι μόλις το 50% της περσινής. Φέτος το καλοκαίρι θα κριθεί η τύχη των καλλιεργειών» προσθέτει. Ήδη, οι τιμές του καλαμποκιού και του μαλακού σίτου έχουν αυξηθεί κατά 56% και 71%, αντίστοιχα, σε αρκετές χώρες, κυρίως της ανατολικής Ευρώπης. Και το υψηλότερο κόστος για τη διατροφή των ζώων σημαίνει αύξηση των τιμών στα πουλερικά, τα αμνοερίφια ,ακόμη και τα αυγά, από 30-50% σε κάποιες χώρες-μέλη.
Όσο και αν τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα εμφανίστηκαν πολύ πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η παγκόσμια επισιτιστική κρίση δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί, παρά μόνο να μετριαστεί. Οι επιπτώσεις της σύγκρουσης επηρεάζουν, άλλωστε, ολόκληρο τον κόσμο. Ειδικότερα, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, των οποίων η έκθεση στις εισαγωγές σιτηρών και δημητριακών από την Ουκρανία είναι σχεδόν πλήρης. Και το χειρότερο: Δεν υπάρχει χρόνος για την αποκατάσταση μιας σταθερής εφοδιαστικής αλυσίδας για την εξαγωγή της καλοκαιρινής σοδειάς της Ουκρανίας, του «σιτοβολώνα της Ευρώπης».
Οι κίνδυνοι για τους αγρότες
«Οι ισχυρές πληθωριστικές επιπτώσεις προκαλούν ανησυχία σχετικά με την προμήθεια τροφίμων σε προσιτές τιμές και θέτουν υψηλό κίνδυνο για τα οικονομικά αποτελέσματα των αγροτών» προειδοποιούν εκπρόσωποι αγροτικών ενώσεων.
Στη Ρουμανία, όπως και στη Βουλγαρία – χώρες με μεγάλο γεωργικό τομέα – κάνουν λόγο για «έκρηξη τιμών». Στην Εσθονία, οι τιμές των δημητριακών και της ελαιοκράμβης αυξήθηκαν επίσης κατά 70% σε 99%, σε σύγκριση με τον περασμένο Απρίλιο. Κατά 59% και 114%, αντίστοιχα, αυξήθηκαν και στη Λετονία. «Η αγορά βιώνει μια άνευ προηγουμένου αύξηση των τιμών στις εισαγόμενες ζωοτροφές και πρέπει να αναζητηθούν νέες πηγές προμήθειας» αναφέρει σε υπόμνημά της η κυβέρνηση της Λετονίας. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Τσεχία προειδοποιεί ότι «τομείς όπως η εκτροφή ζώων για παραγωγή βρίσκονται σε ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση» και αξιώνει έκτακτη οικονομική βοήθεια από την ΕΕ.
Ακόμη και πλούσιες χώρες, όπως η Φινλανδία, προειδοποιούν ότι η κρίση στην Ουκρανία έχει διαταράξει τις αγορές γεωργικών προϊόντων, σε ένα επίπεδο άνευ προηγουμένου. «Οι τιμές των βασικών εισαγωγών για τις ανάγκες της αγροτικής οικονομίας έχουν διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί, σε σύγκριση με το επίπεδό τους πριν από ένα με δύο χρόνια» ανέφερε η φινλανδική κυβέρνηση.
Ο κόσμος φλέγεται
Και αν στην Γηραιά ήπειρο, το μεγάλο πρόβλημα είναι οι τιμές, ο λεγόμενος Τρίτος Κόσμος «μαστίζεται από υποσιτισμό, μαζική πείνα και φτώχεια, σε μια κρίση που θα μπορούσε να διαρκέσει για χρόνια», όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες στη σύνοδο του ΟΗΕ για την επισιτιστική ασφάλεια στη Νέα Υόρκη. «Ο κόσμος φλέγεται. Πρέπει να δράσουμε» λέει ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ, Ντέιβιντ Μπίσλι.
Ωστόσο, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Interfax, ο Αντρέι Ρουντένκο, ο υφυπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, δήλωσε ότι η Μόσχα θα ανοίξει πρόσβαση στα λιμάνια μόνο εάν η Δύση άρει τις κυρώσεις. «Πρέπει να εξετάσετε βαθιά το σύνολο των λόγων που προκάλεσαν την τρέχουσα επισιτιστική κρίση και, σε πρώτη φάση, αυτές είναι οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί εναντίον της Ρωσίας από τις ΗΠΑ και την ΕΕ» υποστήριξε ο Ρουντένκο.
Η Μόσχα, πάντως, έχει μπλοκάρει τις εξαγωγές της ακόμη και προς τις γειτονικές χώρες της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (Λευκορωσία, Καζακστάν, Ρωσία, Αρμενία, Κιργιζιστάν), προετοιμαζόμενη προφανώς για μια σύγκρουση που θα διαρκέσει, ίσως και χρόνια.
