- Πως θα διαχειριστούμε τις εκρεμότητες του 2023 τη νέα χρονιά
- Ποιες οι σκέψεις της κυβέρνησης και τι απαιτεί η οικονομία
Του Ιωσήφ Ιωσήφ
Αν επιχειρούσε κάποιος να κάνει ένα απολογισμό του 2023 στην οικονομία, θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι είναι ένα έτος που μας αφήνει πίσω του πολλές εκρεμότητες. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι τον περασμένο Μάρτιο είχαμε αλλαγή στη διακυβέρνηση του τόπου, οπότε η νέα κυβέρνηση δεν πρόλαβε να διαχειριστεί τα ανοικτά θέματα, όπως θα ήθελε ή όπως απαιτούσαν οι ανάγκες της οικονομίας. Ακόμα, μπορεί να οφείλεται στο ότι την απερχόμενη χρονιά συνέβησαν σημαντικά γεγονότα, όπως η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και η νέα αιματηρή σύγκρουση στο Ισραήλ, που μονοπώλησαν το ενδιαφέρον μας και δεν επέτρεψαν να επικεντρωθούμε στα δικά μας ιδιαίτερα προβλήματα.
Ανεξάρτητα των λόγων που δεν επέτρεψαν τη χρονιά που φεύγει να διαχειριστούμε καλύτερα τα θέματα της δικής μας οικονομίας, σημασία έχει ότι το 2023 κληροδοτεί στο 2024 πολλά βαρίδια και θέματα αγκάθια.
Και αυτό, καθιστά το νέο έτος αρκετά ιδιότυπο και δύσκολο, αφού θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε:-
- Τις πολλές εκκρεμότητες του 2023.
- Τις ανάγκες του 2024
- Τις νέες προκλήσεις
Η διάσταση αυτή καθιστά το 2024 ένα αινιγματικό έτος ως προς την εξέλιξη του, αφού κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος από τώρα πως θα εξελιχθούν τα πράγματα. Άλλωστε, γι’αυτό το λόγο όλοι οι οικονομικοί παράγοντες μιλούν πολύ συγκρατημένα για τις προοπτικές του 2024 και όχι με απόλυτη αισιοδοξία για μια καλή χρονιά.
Ας δούμε, όμως, ποιες εκκρεμότητες του 2023 μεταφέρονται στο 2024:
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ο ρυθμός ανάπτυξης το 2023 έχει συρρικνωθεί, τουλάχιστον κατά 3 μονάδες, σε σχέση με το 2022. Από 5.2% του ΑΕΠ το 2022, υπολογίζεται ότι το 2023 θα καταλήξει γύρω στο 2-2,5% του ΑΕΠ. Αυτό, σημαίνει ότι η οικονομία μας την απερχόμενη χρονιά δεν τα πήγε και τόσο καλά και όλοι οι κλάδοι της μαζί δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Αυτό, οφείλεται κυρίως στις διεθνείς εξελίξεις (πόλεμος στην Ουκρανά και από τον Οκτώβριο η κρίση στο Ισραήλ με τις παρεπόμενες επιπτώσεις τους), οι οποίες πάντοτε επενεργούν στην ευάλωτη κυπριακή οικονομία. Ανεξαρτήτως των αιτιών, το γεγονός είναι ότι το 2023 θα παραδώσει στο 2024 μια οικονομία με μειωμένο ρυθμό ανάπτυξης και άρα με μια χαμηλότερη αφετηρία. Άρα, τη νέα χρονιά θα πρέπει να καταβάλουμε μεγαλύτερη προσπάθεια για να ανεβάσουμε τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Οι προβλέψεις τόσο της κυβέρνησης, όσο και της ΕΕ προβλέπουν ελαφρά άυξηση του ρυθμού ανάπτυξης το 2024, αλλά αυτές οι προβλέψεις έγιναν πριν εκδηλωθεί η σύγκρουση στο γειτονικό μας Ισραήλ που κανένας δεν ξέρει πόσο καιρό θα κρατήσει.
ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΙΚΟΝΑ
Στο τέλος του 2023, επανήλθαν δριμύτερα τα αρνητικά δημοσιεύματα κατά της Κύπρου, γεγονός που μεταφέρεται αυτό το μεγάλο πρόβλημα για τη διεθνή δημόσια εικόνα της χώρας μας στο 2024. Για να είμαστε ειλικρινείς, η κυβέρνηση δεν είχε το χρόνο να διαχειριστεί ταχύτερα αυτό το πρόβλημα, γιατί ξέσπασε μέσα στον Νοέμβριο. Ωστόσο, πήρε κάποια μέτρα, όπως η διεξαγωγή σε βάθος έρευνας με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων από τις ΗΠΑ, η πρόθεση για δημιουργία Ενιαίου Εποπτικού Σώματος με τη συμμετοχή Ελεγκτών και Δικηγόρων, ο καλύτερος συντονισμό ενεργειών Νομικής Υπηρεσίας και Αστυνομίας, η προώθηση εκστρατείας ενημέρωσης στο εξωτερικό, κλπ. Όλα αυτά, αναμένεται να ξεκαθαρίσουν μέσα στη νέα χρονιά, οπότε το 2024 θα επιβαρυνθεί και μ’αυτό το θέμα που επηρεάζει άμεσα τον τομέα των επενδύσεων και το στόχο μας να καταστεί η Κύπρος Κέντρο ξένων επιχειρήσεων και επενδύσεων.
ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ-ΑΚΡΙΒΕΙΑ
Το καυτό αγκάθι που λέγεται πληθωρισμός και ακρίβεια αναμένεται να μας ταλαιπωρήσει και τη νέα χρονιά. Δυστυχώς, παρά τα διάφορα μέτρα που λήφθηκαν το 2023, η ακρίβεια καλά κρατεί στην Κύπρο, με το βιοτικό επίπεδο των πολιτών να συμπιέζεται συνεχώς. Τώρα, στη φαρέτρα της κυβέρνησης θα μπει και το λεγόμενο e-kalathi, ένας θεσμός που στην Ελλάδα απέδωσε καρπούς και συγκράτησε κάπως τις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων και κυρίως των ειδών διατροφής. Φυσικά, τον Μάρτιο θα λήξουν οι κρατικές επιχορηγήσεις στον ηλεκτρισμό και στα καύσιμα, οπότε δεν αποκλείεται να δούμε ένα νέα επηρεασμό στον πληθωρισμό, αφού η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να παρατείνει τα μέτρα στήριξης.Καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη του πληθωρισμού θα είναι και πάλι το ενεργειακό κόστος, το οποίο επηρεάζεται από τις διεθνείς εξελίξεις και τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
ΕΠΙΤΟΚΙΑ
Μέγα ερώτημα για το 2024 είναι τι θα γίνει με τα επιτόκια. Διεθνώς διατυπώνονται διάφορες απόψεις για το τι θα κάνουν κυρίως οι Κεντρικές Τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρώπης, όμως μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάτι σίγουρο. Ενόσω στην ευρωζώνη, ο πληθωρισμός δεν υποχωρεί στα επίπεδα του 2%, που επιδιώκει η ΕΚΤ, δεν φαίνεται κάποια μείωση στα επιτόκια. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι τα επιτόκια στο επόμενο 6μηνο θα διατηρηθούν στα σημερινά επίπεδα και μετά, ανάλογα με τη διακύμανση του πληθωρισμού, θα ληφθούν αποφάσεις. Πάντως, η αλματώδης αύξηση των επιτοκίων έχει επηρεάσει πολύ τα εισοδήματα των δανειοληπτών, τη ρευστότητα χρήματος στην αγορά, τη χορήγηση νέων δανείων, τη ζήτηση για ακίνητα, τις επενδύσεις κλπ., ενώ ορισμένοι αναμένουν να δουν και αύξηση στα «κόκκινα» δάνεα.
Το θέμα των επιτοκίων αποτελεί, λοιπόν, ακόμα ένα μεγάλο βαρίδιο του 2023, που θα μεταφερθεί στο 2024.
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ
Το 2024, μπορεί να χαρακτηριστεί ως έτος ξεκαθαρίσματος για τα ενεργειακά. Τα όσα δρομολογήθηκαν το 2023 παραπέμπουν στο ότι τη νέα χρονιά θα λάβουν σάρκα και οστά οι διάφορες αποφάσεις που πήρε η κυβέρνηση. Στον τομέα του φυσικού αερίου αναμένεται να προχωρήσουν οι σχεδιασμοί για το κοίτασμα «Αφροδίτη», μετά την πρόσφατη αναθεωρημένη συμφωνία της κυβέρνησης με τη Chevron. Επίσης, οι άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ μας, είτε θα προβούν σε επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις των κοιτασμάτων που βρήκαν, είτε θα κάνουν νέες γεωτρήσεις. Ακόμα, αναμένεται να προωθηθούν οι νέες σκέψεις της κυβέρνησης για εισαγωγή φυσικού αερίου για την αγορά της Κύπρου και η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών από τις ΔΕΦΑ και ΕΤΥΦΑ. Στο ίδιο τέμπο κινούνται και οι εξελίξεις για την ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας, μετά την ανάληψη του έργου από την κρατική εταιρεία της Ελλάδας ΑΔΜΗΕ. Στον ενεργειακό τομέα, όμως, υπάρχουν και άλλα ανοικτά θέματα, όπως είναι η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, η δυνατότητα για μεγαλύτερη χρήση φωτοβολταϊκών συστημάτων και ΑΠΕ και άλλα.
Είναι φανερόν ότι οι εξελίξεις στα ενεργειακά έφτασαν σε κομβικό σημείο και το 2024 φαντάζει το έτος των έργων.
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ
Το μεταναστευτικό φαίνεται ότι θα μας απασχολεί για πολύ καιρό ακόμη. Η ίδρυση Υφυπουργείου Μετανάστευσης, που θα θεσμοθετηθεί τη νέα χρονιά από την κυβέρνηση, πιστεύεται ότι θα βάλει κάποια τάξη στο όλο πρόβλημα. Όμως, οι πτυχές του μεταναστευτικού είναι πολλές και παρά τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Εσωτερικών για μείωση τελευταία στην εισροή μεταναστών και στην αύξηση των αποπομπών από την Κύπρο, ο αριθμός των παράνομων μεταναστών είναι μεγάλος. Μάλιστα, τελευταία παρουσιάστηκαν νέες εισροές με πλοία από τη Συρία και άλλες γειτονικές χώρες. Και όλα αυτά, χωρίς να γνωρίζουμε πόσοι παράνομοι μετανάστες, μας έρχονται από τα κατεχόμενα, μέσω Τουρκίας. Το μετανστευτικό θα είναι ένα από τα θέματα αιχμής και τη νέα χρονιά.
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Το κεφάλαιο μεταρρυθμίσεις μπήκε σε τροχιά υλοποίησης, αλλά ακόμα να πάρει σάρκα και οστά. Ταυτόχρονα, αυτά που εγκρίθηκαν φαίνεται ότι έχουν αδυναμίες, κάτι που δημιουργεί αμφισβητήσεις και αντιδράσεις. Στο κάδρο των μεταρρυθμίσεων είναι η δικαιοσύνη, η δημόσια υπηρεσία και η τοπικη αυτοδιοίκηση, ενώ τώρα αρχίζουν οι συζητήσεις και για τη φορολογική μεταρρύθμιση. Το 2024, αναμένεται να δούμε την πρακτική εφαρμογή των πρώτων μεταρρυθμίσεων και τις συζητήσεις για τις υπόλοιπες. Πάντως, η κυβέρνηση και οι οικονομικοί παράγοντες δηλώνουν ότι δεν πρέπει να υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις, γιατί επηρεάζεται το σύνολο της οικονομίας.
ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ
Όπως σε άλλα θέματα, έτσι και στα εργασιακά, το 2023 άφησε πολλές εκκρεμότητες για το 2024, κάτι που φαίνεται από τις τοποθετήσεις Συντεχνιών και Εργοδοτών. Η απόδοση πλήρως της ΑΤΑ, η αναθεώρηση του κατώτατου μισθού και οι επιμέρους εργασιακές διεκδικήσεις αναμένεται να είναι τα κύρια θέματα στα εργασιακά που θα μας απασχολήσουν το 2024. Αυτή τη στιγμή το υπουργείο Εργασίας ακούει τις δύο πλευρές και δηλώνει ανοικτό σε διάλογο. Όμως, πολλά θα εξαρτηθούν και από τις δυνατότητες της οικονομίας, όπως ξεκάθαρα είπε ο Υπουργός Οικονομικών.
ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού, έστω και αργά, έγιναν πολλά, όμως δεν έχουμε φτάσει στο σημείο που να θεωρούμε την Κύπρο μια ψηφιακή χώρα. Γι’αυτό, ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης παραδέχθηκε ότι «πρέπει να αυξήσουμε τους βηματισμούς μας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας». Το αρμόδιο υφυπουργείο ανέλαβε τελευταία κάποιες πρωτοβουλίες σε συνεργασία με την Ελλάδα, αλλά είναι φανερόν ότι πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά. Το 2024, προβλέπεται ότι θα δούμε περισσότερα στα ψηφιακά, ώστε η οικονομία να κινείται με τους γρήγορους ρυθμούς της νέας τεχνολογίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις υπηρεσίες του κράτους, οι οποίες είναι πίσω ακόμα στη χρήση ψηφιακών εργαλείων.
ΥΓΕΙΑ-ΓΕΣΥ
Το σύστημα υγείας εξελίσσεται στον μεγάλο ασθενή για την οικονομία. Οι αδυναμίες, οι στρεβλώσεις και τα προβλήματα που παρουσιάζει είναι πάρα πολλά, ενώ οι σπατάλες πόρων περισσότερες. Και όλα αυτά, καθώς οι υπηρεσίες υγείας που προσφέρονται σήμερα στους πολίτες, όχι μόνο δεν αναβαθμίστηκαν, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις υποβαθμίστηκαν.
Η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τις πολλές δυσκολίες που αντιμετωπίζει, αλλά ξέρει πως αν δεν διαχειριστεί έγκαιρα και επιτυχώς αυτό το θέμα, θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου. Εκτός της αναγκαίας διόρθωσης των κακώς κειμένων του ΓεΣΥ, τώρα προστέθηκε και η πτυχή που αφορά την επιβίωση των κρατικών νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ. Οι εργαζόμενοι στα κρατικά νοσηλευτήρια ζητούν παράταση του χρόνου που θα κριθεί η βιωσιμότητα τους, ενώ το κράτος είναι προβληματισμένο, λόγω του τεράστιου κόστους συντήρησης των κρατικών νοσηλευτηρίων. Η Υπουργός Υγείας ζήτησε συμπληρωματικό προϋπολογισμό για κάλυψη των αμέσως επόμενων αναγκών μέχρι να ξεκαθαρίσει το θέμα. Με δεδομένο, όμως, ότι κανένας δεν δέχεται να αυξηθούν οι εισφορές στο ΓεΣΥ, θα πρέπει το κράτος να αποφασίσει κατά πόσον θα συντηρεί τα κρατικά νοσηλευτήρια από τον προϋπολογισμό του ή όχι. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει λύση, τα κρατικά νοσηλευτήρια θα πρέπει να βρουν λύση μόνα τους. Τα αδιέξοδα αυτά οφείλονται στο ότι δεν προχώρησε η αυτονόμηση των κρατικών νοσηλευτηρίων, όπως ήταν το αρχικό σχέδιο. Το κεφάλαιο υγεία, λοιπόν είναι μπροστά μας και το 2024 πρέπει να ληφθούν και να εφαρμοστούν σοβαρές αποφάσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Όπως φαίνεται από τα πιο πάνω, το 2024 είναι ένα έτος στο οποίο θα κριθούν πολλά θέματα. Οι εκκρεμότητες του 2023, οι νέες ανάγκες της οικονομίας και οι νέες προκλήσεις, δημιουργούν ένα κοκτέϊλ προβλημάτων και προκλήσεων, που χρήζουν σοβαρών αποφάσεων. Η κυβέρνηση θα πρέπει να πιάσει ένα-ένα όλα αυτά τα θέματα και να αρχίσει να προωθεί λύσεις. Οι πιεστικές ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, δεν σηκώνουν άλλες αναβολές. Κανένα από τα 10 θέματα που αναπτύξαμε πιο πάνω δεν μπορεί να περιμένει για να τύχει διαχείρισης σε κατοπινό στάδιο. Το ερώτημα είναι κατά πόσον θα τα καταφέρουμε ή θα έρθει το 2025 και ακόμα θα μιλάμε για τα ίδια θέματα;
Από το περιοδικό “nomisma”, τεύχος Δεκεμβρίου που κυκλοφορεί στα περίπτερα
Για να δείτε αυτούσιο το περιεχόμενο του περιοδικού πατήστε ΕΔΩ.
