Τη νομική κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου στην επαρχία καταγωγής των εκ μητρογονίας προσφύγων συζήτησε η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σήμερα, εξετάζοντας κενά στη νομοθεσία, η οποία αναγνωρίζει μεν την εκ μητρογονίας προσφυγική ιδιότητα, χωρίς όμως να εξασφαλίζει δικαίωμα ψήφου στον τόπο καταγωγής. Κατά τη συνεδρίαση αναδείχθηκε ως κατάφορη παραβίαση δικαιωμάτων η διάκριση αυτή. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να ζητήσει την πολιτική θέση του Υπουργείου Εσωτερικών και να συνεδριάσει εκ νέου στη παρουσία και του Υπουργού, με στόχο την εξεύρεση κάποιας διευθέτησης.
Το θέμα τέθηκε για αυτεπάγγελτη εξέταση έπειτα από εισήγηση των βουλευτών Ρίτας Θεοδώρου Σούπερμαν, Φωτεινής Τσιρίδου, Μάριου Μαυρίδη και Κυριάκου Χατζηγιάννη και, όπως εξήγησε η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, αποφασίστηκε να προχωρήσει η εξέτασή του από την εν λόγω Επιτροπή, καθώς η άρνηση στο δικαίωμα ψήφου για τους εκ μητρογονίας πρόσφυγες συνιστά διάκριση στη βάση φύλου, πράγμα το οποίο επεσήμαναν και οι εκπρόσωποι των Γραφείων Επιτρόπων Διοικήσεως και Ισότητας Φύλων.
Τη διάκριση που προκύπτει από τις πρόνοιες του υπάρχοντος νόμου, καθώς και την ανάγκη για θεραπεία της, αναγνώρισαν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς που κλήθηκαν να τοποθετηθούν στην Επιτροπή, μεταξύ των οποίων η Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων, το Σωματείο Αδούλωτη Κερύνεια και εκπρόσωποι κατεχόμενων Δήμων.
Η Δήμαρχος Κερύνειας, Ρίτα Ελισσαίου Κωμοδίκη, σε παρέμβασή της σημείωσε ότι η αύξηση εδρών για τις κατεχόμενες επαρχίες μπορεί να συμβάλει και στην προσπάθεια για διατήρηση της μνήμης των κατεχομένων, ενώ ο Αντιδήμαρχος Αμμοχώστου, Χρύσανθος Ζαννέτος, μετέφερε ότι λαμβάνουν παράπονα από πολίτες, που έχουν καταγωγή από την Αμμόχωστο, αλλά όχι δικαίωμα ψήφου, καθώς δεν είναι εκ πατρογονίας πρόσφυγες και βιώνουν αυτή τη διάκριση του νόμου.
Τη θέση ότι ο νόμος θα πρέπει να προβλέπει δικαίωμα ψήφου στον τόπο καταγωγής για τους εκλογείς των οποίων είτε ο πατέρας είτε η μητέρα είναι εκτοπισθέντες, διατύπωσε στην παρέμβασή της στη συνεδρίαση η Μαρκέλα Ησαΐα – Τσιάκκα, εκ μέρους της Κίνησης Εκτοπισμένων Μανάδων. Υποστήριξε, δε, ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις από τη μεταφορά εδρών από μία επαρχία σε άλλη, παραθέτοντας και το παράδειγμα μεταφοράς έδρας από τη Λευκωσία στη Λάρνακα το 2011.
Όπως ανέφερε στη συνεδρίαση λειτουργός του Υπουργείου Εσωτερικών από την Υπηρεσία Εκλογών, Μενέλαος Βασιλείου, η παραχώρηση εκλογικού δικαιώματος στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες θα συνεπάγεται αλλαγές στον εκλογικό χάρτη της χώρας, λόγω μετακίνησης εδρών μεταξύ επαρχιών. Συγκεκριμένα, όπως ανέφερε ο κ. Βασιλείου, στο σύνολο 11.9248 εγγεγραμμένων εκλογέων, οι 79.425 θα είναι εκ πατρογονίας και οι 39.423 εκ μητρογονίας πρόσφυγες, εφόσον αναγνωριστεί το δικαίωμα ψήφου στον τόπο καταγωγής για τους εκ μητρογονίας.
Κατ’ επέκταση, με την παραχώρηση δικαιώματος στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες, οι έδρες στη Λευκωσία διαμορφώνονται σε 19 από 20 που είναι σήμερα, στην Κερύνεια σε 4 από 3, στην Αμμόχωστο σε 13 από 11, στη Λάρνακα σε 5 από 6, στη Λεμεσό θα παραμείνουν 11 και στην Πάφο 4 από 5.
Στο πλαίσιο της συζήτησης, βέβαια, διαπιστώθηκε ασάφεια ως προς τον ορισμό της προσφυγικής ιδιότητας στον νόμο, καθώς, κατά την ανάγνωση του κειμένου του νόμου δόθηκε η εντύπωση ότι ο ορισμός δεν καλύπτει την τρίτη γενιά προσφύγων. Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών διευκρίνισε ότι, εφόσον θεωρούνται εκτοπισθέντες τόσο όσοι έχουν τη μόνιμη κατοικία τους σε κατεχόμενες περιοχές, όσο και τα παιδιά τους, κατ’ επέκταση και η τρίτη γενικά φέρει την ιδιότητα αυτή.
Με παρέμβασή της η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας διευκρίνισε ότι η προσφυγική ιδιότητα ισχύει εσαεί, επεσήμανε όμως ότι ενδεχομένως να πρέπει να διευκρινιστεί η αναφορά στον νόμο, ώστε να μην υπάρχει περιθώριο παρερμηνείας. Επίσης, όσον αφορά τα περί διάκρισης, σημείωσε ότι ενδέχεται να υπάρχει διαφορετική μεταχείριση, εφόσον όμως υπάρχει αιτιολογία που εξυπηρετεί έναν εύλογο και νόμιμο σκοπό.
Σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση, η Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, σημείωσε ότι στα προσφυγικά θέματα, δυστυχώς «είχε κυριαρχήσει ο πατριαρχικός χαρακτήρας της κοινωνίας μας». Εξήγησε ότι τα προηγούμενα χρόνια είχε επιτευχθεί η αναγνώριση της ιδιότητας του πρόσφυγα και η πρόσβαση στις προσφυγικές χορηγίες, αλλά δεν είχε μέχρι σήμερα αντιμετωπιστεί η πτυχή των εκλογικών δικαιωμάτων.
«Είναι υψίστης σημασίας για την παραπέρα πορεία του θέματος, η πολιτική θέση του Υπουργού Εσωτερικών και γι’ αυτό θα καλέσουμε σε επόμενη συνεδρία τον Υπουργό, προκειμένου να διαπιστωθεί , αν υπάρχει βούληση από πλευράς κυβέρνησης για χειρισμό του θέματος και τον τρόπο με τον οποίο προτίθεται να το διαχειριστεί», είπε η κ. Χαραλαμπίδου.
Απαντώντας σε ερώτηση για το κατά πόσο θα υπάρξει πρόταση νόμου για τη ρύθμιση του θέματος, η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι αυτό θα φανεί στην πορεία, καθώς πρώτος στόχος είναι να γίνει διερεύνηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων παραχώρησης δικαιώματος ψήφου στον τόπο καταγωγής για εκ μητρογονίας πρόσφυγες.
«Δόθηκαν κάποια χρήσιμα στατιστικά στοιχεία από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ενώ ακούσαμε και τις απόψεις και θέσεις των διαφόρων προσφυγικών οργανώσεων και άλλων φορέων. Διάφορα νομικά ερωτήματα προέκυψαν μέσα από τη συζήτηση, για τα οποία η Νομική Υπηρεσία δήλωσε ότι μπορεί να εκφράσει άποψη, αλλά μόνο αν αχθεί ενώπιον δικαστηρίου θα μπορέσει να δοθεί ακριβής ερμηνεία των προνοιών του σχετικού νόμο», είπε.
Σε ερώτηση κατά πόσο μπορεί η συζήτηση στην Επιτροπή να καταλήξει σε τροποποίηση του νόμου σε χρονοδιάγραμμα που θα προλάβει τις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η κ. Χαραλαμπίδου σημείωσε ότι επί της προηγούμενης Κυβέρνησης, το θέμα δεν συζητήθηκε καθόλου, ενώ πρόσθεσε πως υπήρξαν και αντιδράσεις, όταν τελικά συμπεριλήφθηκε στην ατζέντα της Επιτροπής. «Δεν πρόκειται να λειτουργήσουμε κάτω από πίεση για το συγκεκριμένο θέμα», εκφράζοντας τη πρόσθεση να συζητηθούν όλες τις πτυχές του.
Η Βουλευτής του ΔΗΣΥ και εκ των εισηγητών του θέματος, Ρίτα Σούπερμαν, ανέφερε σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση ότι με τη Νομοθεσία που ψηφίστηκε το 2013, δηλαδή την τροποποίηση στον Περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμο, υπήρξε κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων των παιδιών των οποίων μόνο η μητέρα είναι πρόσφυγας. «Τα παιδιά αυτά αναγνωρίζονται ως εκτοπισθέντες σε σχέση μόνο με τις οικονομικές παροχές, αλλά ρητά τους απαγορεύεται να ψηφίζουν στον τόπο καταγωγής τους. Αντίθετα με τα παιδιά των οποίων ο πατέρας είναι εκτοπισθέντας τα οποία έχουν φωνή και ψηφίζουν για τον κατεχόμενο τόπο καταγωγής τους», εξήγησε.
Κατά συνέπεια, παραβιάζεται το άρθρο 28 του Συντάγματος το οποίο προνοεί για την ισότητα των πάντων απέναντι στο Νόμο και την ίση προστασία και μεταχείριση, καθώς και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως είπε η κ. Σούπερμαν. «Αντιλαμβανόμαστε ότι η διάκριση αυτή έγινε για πολιτικούς και μόνο λόγους με αποτέλεσμα την ανισομερή εκπροσώπηση των προσφύγων προς όφελος των μη προσφύγων», υπογράμμισε, κάνοντας λόγο για «φρένο στα δικαιώματα καταγωγής» και για «φθίνουσα πορεία των εκτοπισθέντων».
Κατέληξε ότι το «αποτέλεσμα είναι η κοινωνική και πολιτιστική συρρίκνωση των κατεχόμενων επαρχιών και η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Τουρκίας, αφού το δικαίωμα στην καταγωγή είναι πλέον στη μνήμη και όχι στην άσκηση των δικαιωμάτων μας» προσθέτοντας ότι «σκοπεύουμε όπως προβούμε στις ενδεδειγμένες ενέργειες προς άρση αυτής της διάκρισης».
