Ως ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα, ιδιαίτερα για τις χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και δέχονται δυσανάλογες πιέσεις, χαρακτηρίζει το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το Υπουργείο Εσωτερικών, σημειώνοντας ωστόσο ότι για την Κυπριακή Δημοκρατία η επιλογή για εθελοντικές μετεγκαταστάσεις δεν είναι η ιδανικότερη απόφαση.
Αυτούσια η ανακοίνωση του ΥΠΕΣ:
Το Υπουργείο Εσωτερικών καλωσορίζει τη χθεσινή ψήφιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πακέτο των 10 νομοθετημάτων δίνει στα κράτη μέλη τα εργαλεία για να εφαρμόσουν αποτελεσματικότερες πολιτικές για τη διαχείριση του μεταναστευτικού και, κυρίως, αποτελεί έμπρακτη εφαρμογή της αλληλεγγύης, ως θεμελιώδης αρχή της Ένωσης.
Μετά από πολύχρονες συζητήσεις, η κατάληξη στο τελικό κείμενο του Συμφώνου θεσπίζει ένα κοινό νομοθετικό πλαίσιο για τα 27 κράτη μέλη, και θεσμοθετεί διαδικασίες, μεταξύ άλλων, για την υποδοχή και τη μετεγκατάσταση μεταναστών, την ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων ασύλου, αυστηρότερες νομικές διαδικασίες και ποινές για τους διακινητές μεταναστών, αλλά και τρόπους διαχείρισης κρίσεων.
Η Κυπριακή Κυβέρνηση, μέσα από την προσέγγισή της για το μεταναστευτικό, έχει εφαρμόσει σειρά μέτρων τον τελευταίο έναν χρόνο, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των αφίξεων και την αύξηση των επιστροφών μεταναστών. Επιπρόσθετα, με στοχευμένες κινήσεις που έγιναν, έχει μειωθεί ο χρόνος εξέτασης των αιτήσεων ασύλου σε τρεις μήνες το μέγιστο, ενώ η προσπάθεια επικεντρώνεται πλέον στην περαιτέρω σύντμηση του χρόνου έκδοσης απόφασης εντός 30 ημερών.
Εν κατακλείδι, παρόλο που για την Κυπριακή Δημοκρατία η επιλογή για εθελοντικές μετεγκαταστάσεις δεν είναι η ιδανικότερη απόφαση, το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο δεν παύει να αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα, ιδιαίτερα για τις χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και δέχονται δυσανάλογες πιέσεις.
Αποστολή αιτούντων άσυλο σε χώρες εκτός ΕΕ
Τα μέτρα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την αποστολή αιτούντων άσυλο σε χώρες εκτός της ΕΕ που θεωρούνται «ασφαλείς», εάν ένα άτομο έχει κάποιους δεσμούς με τη χώρα αυτή, και τη λήψη εικόνων προσώπου και δακτυλικών αποτυπωμάτων από παιδιά ηλικίας έως έξι ετών.
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, το οποίο παρουσιάστηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2020 από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αποσκοπεί στην εκ βάθρων μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία αμφισβητήθηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης του 2015.
Η μαζική εισροή μεταναστών (1,8 εκατομμύρια αφίξεις σε ένα έτος) αποσταθεροποίησε σε μεγάλο βαθμό τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και κατέδειξε την αποτυχία της Ευρώπης στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης.
1,14 εκατομμύρια αιτήσεις για άσυλο το 2023
Σήμερα, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα αύξηση των αιτήσεων ασύλου. Έχουν φθάσει στο υψηλότερο επίπεδο από τη μεταναστευτική κρίση του 2015, με 1,14 εκατομμύρια αιτήσεις το 2023. Η Frontex, ανέφερε επίσης ότι το 2023 σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση των παράτυπων εισόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2016.
Το μεταναστευτικό σύμφωνο, αποσκοπεί στη μεταρρύθμιση του αμφιλεγόμενου κανονισμού του Δουβλίνου (γνωστού ως “Δουβλίνο ΙΙΙ”), ο οποίος έχει αποτελέσει το επίκεντρο πολλών εντάσεων. Ο κανονισμός αυτός, που εγκρίθηκε το 2013, αναθέτει την εξέταση των αιτήσεων ασύλου στην πρώτη χώρα της ΕΕ στην οποία φθάνουν οι μετανάστες (Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρο, Μάλτα κ.λπ.) και, ως εκ τούτου, συγκεντρώνει μεγάλο μέρος της μεταναστευτικής πίεσης στις χώρες αυτές.
Η κρίση του 2015 ανέδειξε την αναποτελεσματικότητα αυτής της διαδικασίας, τις αδυναμίες των εθνικών συστημάτων ασύλου και την έλλειψη αλληλεγγύης εντός της ΕΕ, καθώς οι χώρες που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, όπως η Ελλάδα, είχαν υπερφορτωθεί και αδυνατούσαν να διεκπεραιώσουν τις αιτήσεις ασύλου.
Από τότε, οι χώρες πρώτης εισόδου ζήτησαν έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό αλληλεγγύης – αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στον απόηχο της μεταναστευτικής κρίσης, τέθηκε ο κανόνας για υποχρεωτικές ποσοστώσεις και κατανομή των προσφύγων, η οποία όμως δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα- καθώς δεν εφαρμόστηκε από ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.
Τι περιλαμβάνει το σύμφωνο;
Πρόκειται για ένα σύνολο δέκα εργαλείων (6 κανονισμοί, 3 συστάσεις και μία οδηγία) που αποσκοπούν στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ συνοριακού ελέγχου και αλληλεγγύης κατά την υποδοχή προσφύγων στο ευρωπαϊκό έδαφος.
«Ενώ το σύμφωνο στοχεύει στην προσπάθεια καλύτερου ελέγχου των συνόρων, η γενική φιλοσοφία παραμένει η ίδια με το “Δουβλίνο ΙΙΙ”, με τις χώρες εισόδου να εξακολουθούν να είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος της υποδοχής», δήλωσε η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του ερευνητικού κέντρου του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής για την Ευρώπη.
Μπορούν να αρνηθούν μετεγκατάσταση, αλλά… θα πληρώσουν
Οι Βρυξέλλες σκοπεύουν να δράσουν σε τρία επίπεδα.
– Ταχύτερη επεξεργασία στα σύνορα της ΕΕ. Οι μετανάστες θα μαθαίνουν εντός πέντε ημερών αν μπορούν να παραμείνουν στην Ευρώπη ή αν πρέπει να φύγουν, μέσω μιας διαδικασίας “διαλογής” κατά την είσοδο (έλεγχοι ταυτότητας, ασφάλειας και υγείας, καθώς και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων).
– Στενότερη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης (όπως αυτές των Βαλκανίων) για τον περιορισμό των αφίξεων μεταναστών και την καταπολέμηση των δικτύων διακίνησης.
-Νέος, πιο ευέλικτος μηχανισμός αλληλεγγύης. Κάθε χώρα θα πρέπει να συνεισφέρει αλλά με λιγότερο δεσμευτικό τρόπο.
Όλα τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να συνεισφέρουν στον μηχανισμό αλληλεγγύης, κατά προτίμηση με τη μορφή αποδοχής μετεγκαταστάσεων αλλά έχουν προταθεί και άλλες επιλογές για τις χώρες που αρνούνται να υποδεχθούν αιτούντες άσυλο, όπως οικονομικές συνεισφορές ή άλλα μέτρα αλληλεγγύης (αποστολή προσωπικού ή υλικοτεχνική βοήθεια σε άλλες χώρες κ.λπ.).
Κάθε χρόνο, για την καλύτερη αποτίμηση των μεταναστευτικών ροών, η Επιτροπή θα συντάσσει έκθεση και θα υποβάλει προτάσεις.
Πηγές που εργάστηκαν πάνω στο κείμενο για τη νέα μεταναστευτική πολιτική είπαν στον Guardian ότι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα μέτρα για τις χώρες που θα «κλείσουν» τα σύνορα είναι να τους επιτραπεί να πληρώνουν 20.000 ευρώ (17.000 £) το «κεφάλι» σε ένα κοινό ταμείο για κάθε έναν που δεν δέχονται.
«Θα βρούμε τρόπους ώστε ακόμη και αν το σύμφωνο μετανάστευσης τεθεί σε ισχύ, να προστατεύσουμε την Πολωνία από τον μηχανισμό μετεγκατάστασης», είπε ήδη ο Ντόναλντ Τουσκ, υπογραμμίζοντας το επιχείρημα της χώρας του ότι ήδη φιλοξενεί περίπου 1 εκατομμύριο Ουκρανούς πρόσφυγες.
