Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες προειδοποιούν για τον πιο δύσκολο χειμώνα εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι ειδικοί χτυπούν καμπανάκι για αρκετούς ακόμη δύσκολους χειμώνες. Και το πλαφόν στις εισαγωγές φυσικού αερίου εξακολουθεί παρόλα αυτά να αποτελεί απλά μία πρόταση στο τραπέζι των 27, που δεν βρίσκουν ακόμη και αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή κοινό τόπο. Παρά τα αργά αντανακλαστικά και τα λάθη των Ευρωπαίων ή την επισήμανση αναλυτών ότι οι κυρώσεις δεν μπορούν να φέρουν γρήγορα καρπούς, καθώς επί χρόνια η Γερμανία και άλλες χώρες αύξαναν αντί να περιορίζουν την ενεργειακή τους εξάρτηση από τη Ρωσία, τα πράγματα στον ενεργειακό πόλεμο δεν πηγαίνουν όπως τα ήθελε ο Πούτιν.
Ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει κρύψει ότι στόχος τους είναι μία ενεργειακή ασφυξία των Ευρωπαίων όσο οι κυρώσεις μένουν σε ισχύ. Κλείνοντας τις στρόφιγγες του Nord Stream περίμενε ότι οι τιμές θα απογειωθούν. Ωστόσο οι τιμές του φυσικού αερίου το τελευταίο διάστημα έχουν υποχωρήσει σε χαμηλά δύο μηνών. Τη Δευτέρα κατέγραψαν πτώση 8,8% διατηρώντας το πτωτικό σερί της περασμένης εβδομάδας. Όπως σχολιάζουν αναλυτές στη Wall Street Journal είναι η πρώτη ένδειξη πως τα σχέδια Γερμανίας, Βρετανίας και άλλων χωρών ( έστω και εάν ήρθαν κατόπιν εορτής) να περιορίσουν δραστικά τις ρωσικές εισαγωγές καυσίμων, αρχίζουν να έχουν αποτέλεσμα.
Δεν μπορεί φυσικά κανείς να μιλήσει από τώρα για ήττα Πούτιν στον ενεργειακό πόλεμο. Αλλά πάντως δεν είναι τόσο βέβαιη πια η νίκη του. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις της γηραιάς ηπείρου έχουν ήδη πονέσει και θα συνεχίσουν να κάνουν θυσίες για να βγει η Ένωση από την κρίση αυτή, στην οποία οι τιμές ενέργειας στέλνουν τα ύψη τον πληθωρισμό (δηλαδή συνολικά τις τιμές βασικών αγαθών και υπηρεσιών) και αναγκάζουν την ΕΚΤ σε δραστικές αυξήσεις επιτοκίων.
Η Ευρωζώνη πιθανότατα δεν θα αποφύγει την ύφεση εκτιμούν οικονομολόγοι που συμμετείχαν σε έρευνα του Bloomberg. Την ίδια ώρα οι τιμές χονδρεμπορικής ρεύματος έχουν μειωθεί περίπου στο μισό σε σχέση με τα ιστορικά υψηλά στα οποία είχαν εκτιναχθεί μέσα στο καλοκαίρι. Και πάλι εξακολουθούν να είναι σε επίπεδα 8 με 10 φορές υψηλότερα σε σχέση με τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας. Αλλά νέα εκτίναξη θεωρείται μάλλον απίθανη. Οι περισσότεροι βλέπουν σταθεροποίηση ή και μείωση μέσα στον χειμώνα.
Η Ευρώπη δεν ετοιμάζει μόνο μείωση της κατανάλωσης και φόρους στα υπερκέρδη των παραγωγών ορυκτών καυσίμων και διυλιστηρίων. Φροντίζει παράλληλα να αυξήσει τους πλωτούς σταθμούς LNG για να μπορέσει να αποθηκεύσει περισσότερο υγροποιημένο αέριο από τις ΗΠΑ, το Κατάρ και άλλες χώρες. Η υπόγεια αποθήκευση αερίου έχει παράλληλα αγγίξει το 85% της δυναμικότητας, υπερβαίνοντας τον στόχο του 80% που είχε τεθεί για τα τέλη Οκτωβρίου.
Το τέλος της απεξάρτησης είναι βέβαια ακόμη μακριά. Η Ρωσία εξακολουθεί να εξάγει περί τα 80 εκατ. κυβικά μέτρα ημερησίως στην Ε.Ε. μέσω της Ουκρανίας και του αγωγού TurkStream, σύμφωνα με υπολογισμούς της Gemcorp, που επικαλείται η WSJ. Η Gemcorp είναι συγκρατημένα αισιόδοξη ότι η Ε.Ε. θα τα καταφέρει. Υπολογίζει ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου από μέρη πλην της Ρωσίας μαζί με τα αποθέματα, που θα αντληθούν (περίπου 92 δισ. κυβικά μέτρα) θα φτάσουν στα 242 δισ. κυβικά μέτρα. Η διαφορά σε σχέση με τα 256 δισ. κυβικά μέτρα που καταναλώθηκαν από τον Μάρτιο του 2018 έως το 2021 θα καλυφθεί εν πολλοίς από την εξοικονόμηση ενέργειας. Ρυθμίζοντας τους θερμοστάτες και μειώνοντας την κατανάλωση σε ώρες αιχμής η ΕΕ μπορεί να εξοικονομήσει 10 δισ. κυβικά μέτρα, υπολογίζει η εταιρεία.
Ο «πόνος» της ρωσικής οικονομίας
Την ίδια ώρα η ρωσική οικονομία που στο πρώτο εξάμηνο του πολέμου στηριζόταν στα τεράστια ενεργειακά έσοδα, αρχίζει να δέχεται έντονες πιέσεις. O Scope Ratings προειδοποιεί πως έως τα τέλη του 2023 το ρωσικό ΑΕΠ θα είναι περίπου 8% μικρότερο από τα επίπεδα του 2021. Η ύφεση δεν θα είναι τόσο απότομη όσο ήλπιζαν στην έναρξη των κυρώσεων οι Ευρωπαίοι, αλλά πάντως δεν είναι αμελητέα. Μάλιστα οι αναλυτές του οίκου προειδοποιούν πως το ρωσικό ΑΕΠ θα επιστρέψει στα προ πολέμου επίπεδα κοντά στο 2030.
Να σημειωθεί πως οι εκροές ιδιωιτκών κεφαλαίων από τη Ρωσία ανήλθαν στα 64,2 δισ. δολάρια σε καθαρούς όρους το πρώτο τρίμηνο του 2022 – ήταν δηλαδή τέσσερις φορές υψηλότερες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021, αντισταθμίζοντας σχεδόν το τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών (68,4 δισ. δολάρια) που κατεγράφη το ίδιο διάστημα.
Και το «κλειδί» των εξελίξεων
To εάν η Ευρώπη θα βγει νικήτρια από τον ενεργειακό πόλεμο (έστω και πληγωμένη) δεν θα εξαρτηθεί όμως μόνο από τις εξελίξεις στις αγορές ενέργειας και τα οικονομικά δεδομένα της ρωσικής οικονομίας. Καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει το κατά πόσο οι κυβερνήσεις της ηπείρου θα καταφέρουν να περιορίσουν την πίεση σε νοικοκυριά και επχιειρήσεις, αποτρέποντας έτσι ένα κύμα κοινωνικής αναταραχής. Ετοιμαζόμαστε ήδη για έναν πολιτικό σεισμό στην Ιταλία με τη νοσταλγό του Μουσολίνι να ετοιμάζεται να ανέβει στην εξουσία. Ο σεισμός αυτός είναι ενδεικτικό του πώς επιδρά η ενεργειακή και οικονομική κρίση στην κοινή γνώμη. Σε αρκετές χώρες ακόμη βλέπουμε μαζικές διαδηλώσεις και απεργιακές κινητοποιήσεις. Αλλά η μεγάλη «έκρηξη» έχει προς το παρόν αποφευχθεί. Η επιτυχής απόκρουσή της είναι το μεγάλο, δύσκολο στοίχημα για όλη την Ευρώπη.
