Πανδημία και εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επηρέασαν τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης που έθεσε η «Ατζέντα 2030» του ΟΗΕ το 2015 στο πλαίσιο της 70ής Γενικής Συνέλευσης. Η Παγκόσμια Τράπεζα, επί της ευκαιρίας της φετινής Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, 8 χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση των στόχων και 7 χρόνια πριν το ορόσημο επίτευξής τους, έκανε μία ανασκόπηση για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί.
Η Κύπρος, στους περισσότερους τομείς βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τον μέσο όρο. Υστερεί, ωστόσο, σε θέματα περιβάλλοντος και ειδικότερα όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την παραγωγή αποβλήτων.
Στόχος 1: Εξάλειψη της φτώχειας
Το 2019 660 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, δηλαδή διαβιούσαν με λιγότερα από $2,15 τη μέρα. Ο αριθμός ωστόσο σημείωσε μείωση 66% από το 1990, όταν ο αντίστοιχος αριθμός ανερχόταν σε 2 δισ. Συνολικά, το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας έπεσε στο 8,5% το 2019, από το 38% που ήταν το 1990.
Η Κύπρος δεν συγκαταλέγεται στις χώρες με ακραία φτώχεια, καθώς το ποσοστό των κατοίκων που ζούσαν σε τέτοιες συνθήκες ανερχόταν μόλις σε 0,1%. Σημειώνεται ότι το εθνικό όριο ακραίας φτώχειας ανέρχεται σε $23,62/μέρα (€22,20).
Στόχος 2: Εξάλειψη της πείνας
Παγκόσμια, 3,1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε μία υγιεινή διατροφή, κάτι που επιδεινώνεται εξαιτίας της επισιτιστικής κρίσης που προέκυψε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Επιπλέον, 9% του παγκόσμιου πληθυσμού υποσιτίζεται.
Στην Κύπρο, ο αριθμός των ατόμων που δεν έχει πρόσβαση σε μια υγιεινή διατροφή είναι μικρότερος από 100.000, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει η Παγκόσμια Τράπεζα.
Στόχος 3: Καλή Υγεία και ευημερία
Η Παγκόσμια Τράπεζα επικεντρώθηκε στις συνέπειες και την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, όσον αφορά αυτό τον στόχο. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι η πανδημία είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια υγεία. Τα ποσοστά παιδικών εμβολιασμών μειώθηκαν, αυξήθηκαν οι θάνατοι από φυματίωση. Κατά μέσο όρο, περίπου 70% του παγκόσμιου πληθυσμού εμβολιάστηκε τουλάχιστον με μία δόση εμβολίου κατά του κορωνοϊού, παρόλο που σε κάποιες χώρες το ποσοστό ήταν μόλις 0,3%.
Επιπλέον, τα έτη 2020-2021, η υπερβολική θνησιμότητα ανήλθε σε 15 εκατομμύρια παγκοσμίως. Από αυτούς, 5,4 εκ. αποδόθηκαν απευθείας στον κορωνοϊό από αναφορές των κρατών προς τον ΠΟΥ, ενώ άλλα 9,4 εκ. αποτελούν θανάτους από κορωνοϊό που δεν δόθηκαν επίσημα από τα κράτη και θανάτους εξαιτίας ασθενειών ή αιτιών, που προέκυψαν ως συνέπεια των επιπτώσεων της πανδημίας στα συστήματα υγείας και στην κοινωνία.
Στην Κύπρο, το ποσοστό του πληθυσμού που εμβολιάστηκε με τουλάχιστον μία δόση κατά του κορωνοϊού ανέρχεται στο 75%.
Στόχος 4: Ποιοτική εκπαίδευση
Εξαιτίας της πανδημίας, 1,6 δισ. παιδιά επηρεάστηκαν από το κλείσιμο του σχολείου τους. Τα σχολεία έκλεισαν κατά μέσο όρο για 199 μέρες μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021. Ως αποτέλεσμα, ο μέσος μαθητής βρίσκεται σχεδόν ένα χρόνο πίσω σε σχέση με το επίπεδο εκπαίδευσης στο οποίο θα έπρεπε να βρίσκεται, με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις να παρατηρούνται στις φτωχότερες χώρες.
Στην Κύπρο, τα σχολεία έκλεισαν για 100 μέρες συνολικά εξαιτίας του κορωνοϊού.
Στόχος 5: Ισότητα των φύλων
Οι γυναίκες ξοδεύουν πολύ περισσότερο χρόνο σε απλήρωτη και οικιακή εργασία, με τον μέσο όρο να κυμαίνεται σε επιπλέον εργασία 2,4 ώρες την ημέρα. Ένα στα πέντε κορίτσια παντρεύεται πριν να κλείσει 18 χρόνων.
Στην παρουσίαση της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν αναφέρονται δεδομένα για την Κύπρο σε σχέση με αυτό τον στόχο.
Στόχος 6: Πόσιμο νερό και εγκαταστάσεις αποχέτευσης
Παρόλο που η πρόσβαση σε πόσιμο νερό έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, η αύξηση του πληθυσμού και η κλιματική αλλαγή απειλεί να επιδεινώσει τη λειψυδρία σε πολλές χώρες. Από τη δεκαετία του 1960, περίπου τα δύο τρίτα των χωρών έχουν δει μια αύξηση στο επίπεδο υδατικής καταπόνησης. Το παγκόσμιο επίπεδο υδατικής καταπόνησης ήταν 18% το 2020, το οποίο ταξινομείται ως «καθόλου καταπόνηση». Ωστόσο, περίπου τα δύο τρίτα των χωρών έχουν δει μια αύξηση στο επίπεδο υδατικής καταπόνησης από τη δεκαετία του 1960.
Η Κύπρος ταξινομείται στο χαμηλό επίπεδο υδατικής καταπόνησης το 2020 (25-50%), με ποσοστό 38%. Ο δείκτης υδατικής καταπόνησης επιδιώκει να εκτιμήσει το μέγεθος της πίεσης στους ανανεώσιμους πόρους πόσιμου νερού μιας χώρας.
Στόχος 7: Οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια
Κατά μέσο όρο, 90% των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο είχαν πρόσβαση σε ηλεκτρισμό το 2020. Ωστόσο, σε κάποιες χώρες η πρόσβαση βρίσκεται στο 19%. Η αυξημένη πρόσβαση στον ηλεκτρισμό, όμως, συνεπάγεται αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, 733 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρισμό. Από αυτούς, το 80% ζει σε αγροτικές περιοχές.
Το 2020, περίπου το 60% της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως παραγόταν από ορυκτά καύσιμα, γύρω στο 10% από πυρηνική ενέργεια και το υπόλοιπο 30% από ΑΠΕ.
Στην Κύπρο, το 100% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, με την Παγκόσμια Τράπεζα να μη δίνει περισσότερα στοιχεία για το ενεργειακό μείγμα. Επιπλέον, στην ανάλυσή της, η Παγκόσμια Τράπεζα δεν αναφέρεται στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας για τον καταναλωτή.
Στόχος 8: Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη
Η πανδημία του κορωνοϊού και τα μέτρα αντιμετώπισης που πήραν οι κυβερνήσεις για περιορισμό της εξάπλωσης, προκάλεσαν τη μεγαλύτερη μείωση στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μετά από αυτό το σοκ, ακολούθησε ο πληθωρισμός και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα ο κόσμος να μην είναι ακόμα σε πορεία αναπλήρωσης της χαμένης οικονομικής παραγωγής στο ορατό μέλλον.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το παγκόσμιο ΑΕΠ μειώθηκε κατά 3,1% το 2020, το οποίο είναι υπερδιπλάσιο από τη συρρίκνωση που παρατηρήθηκε το 2009 μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ενδεικτικά, συγκρίνοντας τις προπανδημικές προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας με τα πραγματικά δεδομένα, φαίνεται έλλειμμα κοντά στα 4,7 τρισ. δολάρια.
Σήμερα μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρα που βρίσκεται σε καλό δρόμο να επιστρέψει ή να ξεπεράσει τις προπανδημικές προβλέψεις για την οικονομική παραγωγή. Το 2023, το 95% τοις εκατό των ανθρώπων ζει σε χώρες με χαμηλότερη αύξηση του ΑΕΠ από ό,τι προβλεπόταν πριν από την πανδημία.
Η Κύπρος, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σημείωσε μείωση 4,4% στο ΑΕΠ το 2020. To 2022 το ΑΕΠ ήταν 0,7% πιο κάτω από τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας προ κορωνοϊού.
Στόχος 9: Βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές
Παγκοσμίως, ένα δισ. ανθρώπων ζει σε απόσταση τουλάχιστον 2 χιλιομέτρων από ένα καλό δρόμο, αντιμετωπίζοντας μειωμένη πρόσβαση σε υγεία, παιδεία και εργασία.
Από την άλλη, οι μεταφορές είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην κλιματική αλλαγή. Οι οδικές μεταφορές οφείλονταν για ένα μέσο όρο 706 κιλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά άτομο το 2020. Οι μεταφορές οφείλονται για το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για περίπου 16% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αν τα δίκτυα μεταφορών αναπτυχθούν και εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα, οι εκπομπές από τις μεταφορές θα αυξηθούν κατά 60% μέχρι το 2050.
Οι οδικές μεταφορές οφείλονται για το 75% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από το σύνολο του τομέα των μεταφορών, ακολουθούμενες από τα πλοία και τα αεροπλάνα.
Η Κύπρος βρίσκεται αρκετά πάνω από τον μέσο όρο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις οδικές μεταφορές, με 2.014 κιλά κατά κεφαλή τον χρόνο για το 2020.
Στόχος 10: Μείωση των ανισοτήτων
Ο δείκτης Gini μετρά τον βαθμό στον οποίο η κατανομή του εισοδήματος ή της κατανάλωσης μεταξύ των ατόμων ή των νοικοκυριών σε μια οικονομία αποκλίνει από μια απολύτως ίση κατανομή. Το 0 αντιπροσωπεύει την τέλεια ισότητα, ενώ το 100 υποδηλώνει τέλεια ανισότητα. Τον μικρότερο δείκτη Gini σήμερα έχει η Σλοβακία με 23, ενώ τον μεγαλύτερο η Νότιος Αφρική με 63. Ο παγκόσμιος δείκτης Gini βρίσκεται στο 62, καθώς λαμβάνονται υπόψη οι μεγάλες ανισότητες στον μέσο όρο εισοδημάτων των διαφόρων χωρών.
Η Κύπρος έχει δείκτη Gini 32.
Στόχος 11: Αειφόρες πόλεις και κοινότητες
Το 2020, παράχθηκαν περίπου 2,2 δισ. τόνοι αποβλήτων σε όλο τον κόσμο. Το μέσο άτομο παρήγαγε 376 κιλά αποβλήτων.
Η ανακύκλωση έχει αυξηθεί από κάτω των 6 εκ. τόνων το 2000 σε περίπου 34 εκ. τόνους το 2020. Ωστόσο, το παγκόσμιο ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικού παραμένει χαμηλό: γύρω στο 10% του συνολικού πλαστικού που χρησιμοποιείται ανακυκλώθηκε το 2020.
Στην Κύπρο, η κατά κεφαλή παραγωγή αποβλήτων το 2020 ανήλθε σε 642 κιλά, σχεδόν διπλάσια από τον παγκόσμιο μέσο όρο, ενώ αναμένεται ότι μέχρι το 2050 θα αυξηθεί σε 751 κιλά.
Στόχος 12: Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή
Η Παγκόσμια Τράπεζα αναφέρει ότι τα κράτη έχουν επιδείξει ότι είναι δυνατό να επιτευχθεί οικονομική ανάπτυξη χωρίς την εξάντληση των φυσικών πόρων: κατά μέσο όρο, οι χώρες έχουν αυξήσει το φυσικό τους κεφάλαιο κατά 26,8% από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, για πολλές χώρες, η ανάπτυξη συνεχίζει να έρχεται σε βάρος των φυσικών πόρων.
Στην Κύπρο το ποσοστό είναι στο 0%. Μια χώρα μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται σε μια βιώσιμη πορεία εάν μπορεί να διατηρήσει το βιοτικό της επίπεδο χωρίς να εξαντλήσει τους φυσικούς της πόρους ή να υποβαθμίσει με άλλο τρόπο το περιβάλλον.
Στόχος 13: Δράση για το κλίμα
Τα τελευταία 8 χρόνια ήταν τα θερμότερα καταγεγραμμένα. Κατά μέσο όρο, ο κάθε άνθρωπος ευθύνεται για 6,2 τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οι 10 κορυφαίες χώρες σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα οφείλονται για πάνω από 60% του παγκόσμιου συνόλου.
Στην Κύπρο η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα ανέρχεται σε 6,9 τόνους ανά άτομο τον χρόνο (2019), πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Στόχος 14: Ζωή κάτω από το την επιφάνεια των υδάτων
Η υπεραλίευση μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση των θαλάσσιων πόρων και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Το 2021, κατά μέσο όρο αλιεύθηκαν 11,6 κιλά ψαριού ανά άτομο σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών μπορεί να είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων. Το 2022, περίπου το 8,2% των υδάτων των ωκεανών καλύπτονταν από Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, ενώ ο στόχος είναι για 10%.
Στην Κύπρο αλιεύτηκαν 1,1 κιλά ψαριού ανά κάτοικο το 2021, ενώ προστατεύεται το 9% συνολικής θαλάσσιας έκτασης.
Στόχος 15: Χερσαία Ζωή
Από το 2000, η δασική έκταση σε όλο τον κόσμο έχει μειωθεί κατά 2,4%, έκταση ίση με την Αίγυπτο. Η συνολική παγκόσμια απώλεια κάλυψης δέντρων μεταξύ 2000 και 2021 ήταν 11%. Η απώλεια μόνο το 2021 ήταν περίπου 25 εκατομμύρια εκτάρια, έκταση συγκρίσιμη με το μέγεθος της Ουγκάντα, του Ισημερινού ή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι αυξημένες ξηρασίες και τα κύματα καύσωνα λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν οδηγήσει τις πυρκαγιές να γίνουν ο πιο σημαντικός παράγοντας απώλειας της κάλυψης δέντρων τις τελευταίες δεκαετίες με τις πυρκαγιές να αυξάνονται σε συχνότητα, ένταση και μέγεθος. Το 2021, περισσότερο από το ένα τέταρτο της παγκόσμιας απώλειας δέντρων οφειλόταν σε δασικές πυρκαγιές.
Στην Κύπρο η δασική έκταση αντιστοιχούσε με το 19% της συνολικής έκτασης το 2020.
Στόχος 16: Ειρήνη, Δικαιοσύνη και ισχυρά θεσμικά όργανα
Πάνω από ένα δισ. ανθρώπων ζουν σε περιοχές επηρεαζόμενες από συγκρούσεις. Το 2022, οι άμαχοι σε όλο τον κόσμο αντιμετώπισαν 116.723 βίαια γεγονότα—το ένα τρίτο από αυτά στην Ουκρανία. Το 2022 ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων που αναφέρθηκαν ήταν στην Ουκρανία (πάνω από 32.000). Άλλες χώρες με υψηλό αριθμό θυμάτων εκείνο το έτος ήταν η Μιανμάρ (19.000), η Νιγηρία (11.000) και το Μεξικό (8.000).
Στην Κύπρο το 2022 σημειώθηκαν 10 περιστατικά πολιτικής βίας, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Οι δολοφονίες στην Κύπρο το 2020 ήταν 1,24 ανά 100.000 πληθυσμού.
Στόχος 17: Συμπράξεις για τους στόχους
Η χρηματοδότηση από χώρες της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια για ανάγκες που σχετίζονται με τον κορωνοϊό και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2022 δείχνουν ότι η βοήθεια έφτασε το ρεκόρ των 211,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αύξηση σχεδόν 28% από το 2019 σε πραγματικούς όρους. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα άλματα που παρατηρήθηκαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Το 2021, σχεδόν 22 δισεκατομμύρια δολάρια ή το 11,7% αυτής της χρηματοδότησης κατευθύνθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένων των δωρεών εμβολίων. Το 2022, η βοήθεια προς την Ουκρανία εκτινάχθηκε στα 16,1 δισεκατομμύρια δολάρια, από 918 εκατομμύρια δολάρια το 2021. Η σύγκρουση στην Ουκρανία οδήγησε επίσης σε τριπλασιασμό των δαπανών για τους πρόσφυγες από το 2021 έως το 2022, συνολικά πάνω από 30 δισεκατομμύρια δολάρια, σχεδόν το 15% της συνολικής βοήθειας .
Χωρίς τη βοήθεια για την πανδημία, τη στήριξη των προσφύγων και την άμεση βοήθεια προς την Ουκρανία, η διεθνής βοήθεια θα είχε μειωθεί κατά 1,2% σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την πανδημία το 2019, που σημαίνει ότι λιγότερη βοήθεια έχει διατεθεί για δραστηριότητες που δεν σχετίζονται με την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
