Για αρκετές ημέρες την περασμένη εβδομάδα, τα μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο ήταν γεμάτα με ιστορίες σχετικά με το πώς το «Γράμμα στον Αμερικανικό Λαό» του αρχηγού της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν – μία επιστολή τρομοκράτη από το μακρινό 2002- είχε γίνει viral στο TikTok και σε άλλες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Σύμφωνα με αυτές τις πρώτες αναφορές, εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς, βίντεο με χρήστες του TikTok που διαβάζουν τμήματα του μανιφέστου της τρομοκρατικής ομάδας και χαρακτηρίζουν ήρωα και σύμβολο αντίστασης κατά της καταπίεσης της Δύσης τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, ο οποίος ευθύνεται για τον θάνατο χιλιάδων αθώων ανθρώπων, βρίσκουν δεκτικούς θεατές, ειδικά στους κόλπους της Gen Z.
Η επιστολή κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Διαδίκτυο περίπου ένα χρόνο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, και είναι ένα βαθιά αντισημιτικό κείμενο σχεδόν 4.000 λέξεων, που στοχεύει να δικαιολογήσει τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, παρουσιάζοντας την τρομοκρατία ως μέρος ενός δίκαιου ιερού πολέμου. Περιλαμβάνει δε έναν κατάλογο παραπόνων κατά της Δύσης, από την υποστήριξη του Ισραήλ έως την τοκογλυφία, τα ναρκωτικά, «πράξεις ανηθικότητας», ακόμη και τη δημιουργία του AIDS.
Τα βίντεο που απέσπασαν εκατομμύρια προβολές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο, επικεντρώθηκαν σε ένα μικρό μόνο μέρος της επιστολής στην οποία η ομάδα καταδικάζει τις ΗΠΑ για τη συμβολή τους στην ίδρυση και υποστήριξη ενός εβραϊκού κράτους στα παλαιστινιακά εδάφη, αποκαλώντας το «ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα».
Παρά το γεγονός ότι η επιστολή ήταν διαθέσιμη στον ιστότοπο Guardian από τον Νοέμβριο του 2002 —καθώς και σε ακαδημαϊκά κείμενα που βρίσκει κανείς εύκολα στις περισσότερες πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες — 21 χρόνια αργότερα, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μέλη της Gen Z, είδαν προφανώς την επιστολή της Αλ Κάιντα με φρέσκα μάτια και μέσα από τον φακό της ένθερμης υποστήριξης της κυβέρνησης Μπάιντεν προς το Ισραήλ στον πόλεμο στη Γάζα- μια θέση που δεν είναι δημοφιλής σε πολλούς νέους Δημοκρατικούς ψηφοφόρους στις ΗΠΑ, αλλά και σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης στην Ευρώπη.
Από την μικρή απήχηση στο virality και στον ηθικό πανικό
Ή έτσι φάνηκε να συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, όπως εξηγεί ο Sajjan M. Gohel του London School of Economics στο Foreign Policy, αν και υπήρχαν μερικές εκατοντάδες από αυτά τα βίντεο στο TikTok, η εμβέλεια και η δημοτικότητά τους στο τεράστιο οικοσύστημα της πλατφόρμας, αν συγκριθεί με τα πιο δημοφιλή βίντεό της, ήταν εξαιρετικά περιορισμένη.
Πέτυχαν αληθινό virality μόνο αφού ένας εξέχων Αμερικανός δημοσιογράφος με σημαντικό κοινό στο X (πρώην Twitter) δημοσίευσε σχετικά με την τάση, προκαλώντας οργή και πυροδοτώντας ευρεία κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης.
Το ενδιαφέρον εκτινάχθηκε ξανά όταν ο Guardian κατέβασε την επιστολή από τον ιστότοπό του, προκαλώντας κραυγές περί λογοκρισίας και τροφοδοτώντας θεωρίες συνωμοσίας.
Αυτό που ξεκίνησε ως ένα μικρό «χτύπημα» σε μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης με πάνω από 150 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε μετατραπεί σε έναν πλήρη ηθικό πανικό από αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί ακόμη και ο Λευκός Οίκος να καταγγείλει τη φαινομενική τάση.
Τι προσελκύει την Gen Z
Παρόλο που η δημοτικότητα αυτών των βίντεο ήταν υπερβολική (ακόμη και με βοήθεια από μεγάλα μέσα ενημέρωσης), αξίζει να διερευνήσουμε γιατί υπάρχουν. Για πολλούς Αμερικανούς Gen Z, που γεννήθηκαν στα μέσα ή μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, τονίζει ο Gohel, ο Μπιν Λάντεν είναι μια μακρινή φιγούρα, παραιτημένη στο παρελθόν.
Οι επιθέσεις της Αλ Κάιντα στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στην Ανατολική Αφρική και την Υεμένη και οι συνωμοσίες μετά την 11η Σεπτεμβρίου στο Λονδίνο και τη Μαδρίτη είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστες ή παραβλέπονται. Όσο για την ίδια την 11η Σεπτεμβρίου, οι επιθέσεις έχουν γίνει ένα διαδικτυακό meme για ορισμένους νέους που είναι πολύ μακριά από τα γεγονότα για να κατανοήσουν πραγματικά τις συνέπειες για όλο τον πλανήτη εκείνης της μοιραίας, ζοφερής ημέρας.
Η απόσταση δημιουργεί απάθεια
Αυτή η απάθεια προς την Αλ Κάιντα και η αδιαφορία για τον τρόπο με τον οποίο οι επιθέσεις της ομάδας διαμόρφωσαν τις παγκόσμιες ατζέντες για περισσότερες από δύο δεκαετίες δεν έχει τις ρίζες της στη συγγένεια με τους στόχους των τρομοκρατών, αλλά μάλλον στην απομάκρυνση από γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν καν γεννηθούν πολλά παιδιά αυτής της γενιάς.
Αυτή η απόσταση και η έλλειψη βιωμένης εμπειρίας επέτρεψε στον ρεβιζιονισμό των γεγονότων να βρει απήχηση με ορισμένα μέλη μιας γενιάς που ξοδεύει μεγάλο μέρος του χρόνου της στο Διαδίκτυο και είναι βαθιά δύσπιστη για τα κύρια αφηγήματα που βλέπουμε στις ειδήσεις.
Ομοίως, τα μηνύματα της επιστολής δεν υπογραμμίζουν πολλές από τις μίσους και βίαιες ιδεολογίες που τροφοδότησαν την Αλ Κάιντα. Αντίθετα, μια επιφανειακή ανάγνωση του κειμένου υπονοεί ότι ο Μπιν Λάντεν και η οργάνωσή του ήταν αποαποικιοκρατικές φωνές του υποδεέστερου, που πολεμούσαν ενάντια στη δυτική καπιταλιστική ηγεμονία στη Μέση Ανατολή.
Οι ιδέες στις οποίες βασίζεται η Αλ Κάιντα, σημειώνει ο Gohel, θα έχουν απήχηση στους νέους που δεν έχουν μελετήσει το δόγμα της ομάδας πιο βαθιά. Το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο ξεκίνησε ως παρακλάδι της Αλ Κάιντα, μοιράζεται σε μεγάλο βαθμό την ίδια ιδεολογία, ωστόσο βρίσκει λιγότερη υποστήριξη στη Gen Z, σε μεγάλο βαθμό λόγω των βιωμένων εμπειριών αυτής της γενιάς τόσο από επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους στη Δύση και τις φρικιαστικές εικόνες από εκτελέσεις της τρομοκρατικής ομάδας που έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου.
