Ο Κιλιτσντάρογλου αντιμετωπίζει ένα σχεδόν αδύνατο έργο την επόμενη Κυριακή. Πήρε σχεδόν 45% στον πρώτο γύρο και τώρα προσπαθεί να εξασφαλίσει επιπλέον ψήφους από το ακροδεξιό, εθνικιστικό στρατόπεδο, χωρίς να αποξενώνει τους προηγούμενους ψηφοφόρους του. Συμφώνησε μάλιστα με το ακροδεξιό κόμμα «Zafer» ότι «όλοι οι πρόσφυγες και οι παράνομοι μετανάστες » θα μεταφερθούν στη Συρία, εντός ενός έτους, αν κερδίσει τις εκλογές. Ωστόσο, οι περισσότεροι παρατηρητές αμφιβάλλουν αν η απότομη αλλαγή στρατηγικής από τον Κιλιτσντάρογλου θα προσελκύσει τις μάζες. Όταν μάλιστα ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης κινδυνεύει τώρα να χάσει την ψήφο πολλών Κούρδων, παρά τη χαλαρή στήριξη που του προσέφερε το φιλο-Κουρδικό HDP.
Τελευταία δημοσκόπηση που δημοσίευσε το ινστιτούτο Konda,δίνει στον Ερντογάν προβάδισμα με 52,7%, έναντι 47,3% του Κιλιτσντάρoγλου.
Θα πέσουν μέσα αυτή τη φορά οι δημοσκοπήσεις, παρά την παταγώδη αποτυχία τους στον πρώτο γύρο; Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότερες εταιρείες και οι επενδυτές προετοιμάζονται για μια νέα πενταετία Ερντογάν.
Erdonomics και πάλι
Ο Ερντογάν δήλωσε στο CNN ότι αν επανεκλεγεί θα συνεχίσει τα «Erdonomics» –την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων, διαβεβαιώνοντας ότι δεν θα επηρεαστεί η ανάπτυξη. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν πάντως ότι δεν είναι δυνατόν να αναζωογονηθεί η οικονομία για πάντα. Βραχυπρόθεσμα ίσως. Αλλά με τον πληθωρισμό να παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα -πάνω από 44% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία- αυτή η πολιτική κινδυνεύει να εκραγεί. Ροκανίζοντας την αγοραστική δύναμη των πολιτών. Και το τουρκικό νόμισμα θα συνεχίσει τη βουτιά, υποχωρώντας ακόμη και στις 30 λίρες το δολάριο. Η λίρα, έχει υποτιμηθεί σχεδόν κατά 80% έναντι του δολαρίου μέσα σε πέντε χρόνια. Ο Ερντογάν άνοιξε βέβαια προεκλογικά τους κρουνούς των παροχών, αλλά αν νικήσει θα αναγκαστεί να κλείσει ερμητικά τις «βρύσες».
«Τη σοβαρότητα της κατάστασης αποκαλύπτουν τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας, που έχουν υποχωρήσει στα 74 δισεκατομμύρια δολάρια», λένε στη Ναυτεμπορική Τούρκοι οικονομολόγοι. Η συνεχιζόμενη υποτίμηση της λίρας έναντι του δολαρίου και η έλλειψη συναλλάγματος, έχουν καταστήσει εκρηκτικές τις τιμές των εισαγόμενων προϊόντων. «Την οικονομία μας, περιμένουν πολύ κρίσιμες μέρες», τονίζουν οι ίδιες πηγές στη «Ν».
Η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία ευνοϊκών χρηματοοικονομικών συνθηκών προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι οικονομικές συνέπειες της καταστροφής και να υποστηριχθεί η οικονομική ανάκαμψη.
Ο Ερντογάν, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως «εχθρός συμφερόντων» και θέλει να χρησιμοποιήσει φθηνό χρήμα για να τονώσει την οικονομία. Ωστόσο, υπάρχουν φωνές ακόμη και στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ, που ζητούν αλλαγή της οικονομικής πολιτικής. «Θέλουν ένα νέο οικονομικό μοντέλο γιατί το υπάρχον μοντέλο δεν μπορεί να διατηρηθεί», δήλωσε στο ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Ισλαμο-εθνικισμός
Οι εξελίξεις αυτές δεν φαίνεται πάντως να πτοούν τους περισσότερους ψηφοφόρους. Ο «Ερντογανισμός», ένα ιδεολογικό κράμα Ισλάμ και εθνικισμού, έχει πείσει εκατομμύρια πολίτες, που πιστεύουν ότι «ο Τούρκος πρόεδρος έχει δημιουργήσει μια Τουρκία που δεν αφήνει πλέον τον εαυτό της να εκφοβίζεται από τη Δύση, που είναι στρατιωτικά ισχυρή και που μπορεί να κάνει τα δικά της», εξηγούν στην «Ν» Τούρκοι δημοσιογράφοι στην Κωνσταντινούπολη. «Πολλοί δυτικοί παρατηρητές έχουν υποτιμήσει το γεγονός ότι ο Ερντογάν παρουσιάζεται ως ο πραγματικός ηγέτης του σουνιτικού Ισλάμ, για πρώτη φορά που η Τουρκία έχασε αυτό το καθεστώς με την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας… Ο Ερντογάν έκανε την Κωνσταντινούπολη το κέντρο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν κινητοποιηθεί για την επανεκλογή του Ερντογάν – από τους Ταλιμπάν στην Ανατολή ως έως τους διάφορους Λίβυους σεΐχηδες στη βόρεια Αφρική, στηρίζουν την επανεκλογή του Ερντογάν. Για τους οπαδούς του στην Τουρκία, ένα σαφές σημάδι ότι ο Πρόεδρός τους είναι πράγματι ο ηγέτης του ισλαμικού κόσμου», σημειώνουν οι ίδιες πηγές. Ο Ερντογάν παραδέχθηκε μάλιστα ότι η Τουρκία έχει υποστηριχθεί προσωρινά με κεφάλαια από τα κράτη του Κόλπου.
«Αραβικές χώρες έχουν προσφέρει έτσι ανακούφιση στην τουρκική κεντρική τράπεζα και τις χρηματοπιστωτικές αγορές», δήλωσε ο Ερντογάν σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο CNN Turk. Ο Ερντογάν δεν κατονόμασε χώρες ή ποσά. Η Τουρκία έχει ήδη συνάψει συμφωνίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα, το Κατάρ, τη Νότια Κορέα, αλλά και τη Ρωσία, αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα τελευταία χρόνια.
Φόβος και αβεβαιότητα
«Η αντιπολίτευση αντιμετώπισε αυτόν τον ισλαμο-εθνικισμό του Ερντογάν με το σύνθημα της επιστροφής στη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία. Ο Κιλιτσντάρογλου εξασφάλισε μεν τη μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη από κάθε άλλον υποψήφιο, από τότε που ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία. Μπορεί να προσφέρει κάτι νέο, αλλά ο Ερντογάν υπόσχεται μόνο περισσότερα από τα παλιά. Η νεολαία της χώρας μας είναι ως επί το πλείστον με το μέρος της αντιπολίτευσης, αλλά υπάρχουν πολλοί σκεπτικιστές που δεν εμπιστεύονται την αντιπολίτευση να σχηματίσει μια σταθερή κυβέρνηση», εξηγούν στη «Ν» δημοσιογραφικές πηγές στη Γείτονα.
Παρά την καταστροφική οικονομική πολιτική του Ερντογάν τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ένα υπόλειμμα εμπιστοσύνης στον «αρχηγό». Ο κόσμος τον γνωρίζει. Αντίθετα, ο Κιλιτσντάρογλου θα ήταν για πολλούς ένα άλμα στο άγνωστο. Σε αβέβαιους καιρούς, ο φόβος είναι ένα ισχυρό κίνητρο, πολλοί άνθρωποι απλά δεν θέλουν να τολμήσουν πειράματα. Επιπλέον, υπάρχει ένας «πελατειακός στρατός», που μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο. Εκατομμύρια πολίτες έχουν κερδίσει θέσεις εργασίας και προνόμια μέσω του καθεστώτος Ερντογάν, που δεν θέλουν να χάσουν.
του Μιχάλη Ψύλου • [email protected]
