Για σχεδόν δύο δεκαετίες, η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ υποτίμησαν τη στρατηγική φιλοδοξία της Ρωσίας να κυριαρχήσει στη Μαύρη Θάλασσα.
Σήμερα, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Chatham House, το διακύβευμα δεν αφορά μόνο την Οδησσό και την ουκρανική ακτογραμμή, αλλά και τον ρόλο που αναβαθμίζεται σταθερά για την Τουρκία.
Η Άγκυρα, με τα Στενά του Βοσπόρου υπό τον έλεγχό της και με την «ευρωπαϊκή σφραγίδα» στις πρωτοβουλίες θαλάσσιας ασφάλειας, εξελίσσεται σε κρίσιμο ρυθμιστή των ισορροπιών – γεγονός που προκαλεί ανησυχία στην Αθήνα.
Η Οδησσός
Κεντρικό ζήτημα για την ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας, τονίζουν οι αναλυτές του Chatham House, είναι να παραμείνει η Οδησσός και η γύρω ακτογραμμή υπό ουκρανικό έλεγχο.
Κάθε μελλοντική εκεχειρία ή συμφωνία ειρήνης πρέπει να διασφαλίζει ότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να αποκόψει την Ουκρανία από τη θάλασσα. Διαφορετικά, όχι μόνο η οικονομική της βιωσιμότητα θα πληγεί ανεπανόρθωτα, αλλά και η στρατηγική της σημασία στην περιοχή.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Άγκυρα βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του γεωπολιτικού παιχνιδιού. Η προσήλωσή της στη Συνθήκη του Μοντρέ, που περιορίζει τη διέλευση πολεμικών πλοίων από τα Στενά σε καιρό πολέμου, έχει ήδη επηρεάσει τις ρωσικές φιλοδοξίες. Όμως ο ρόλος της δεν σταματά εκεί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να δημιουργήσει κόμβο θαλάσσιας ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα, με στόχο την προστασία κρίσιμων υποδομών και την παρακολούθηση απειλών. Στην πρόταση της Κομισιόν – που παρουσιάστηκε πριν από λίγους μήνες από την Κάγια Κάλας – αναφέρεται ότι η Τουρκία «μπορεί να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στην αντιμετώπιση του σκιώδους στόλου της Ρωσίας και να συμβάλει στην ενίσχυση της θαλάσσιας και ενεργειακής ασφάλειας».
Η Τουρκία απορρίπτει μεν μια μόνιμη, ενισχυμένη παρουσία του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, ωστόσο αντιτίθεται και στην κυριαρχία της Ρωσίας. Στόχος της είναι να διατηρεί ισορροπία δυνάμεων και να προβάλλει ως ρυθμιστής.
Με ώθηση από τον Μακρόν
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έρχεται να δώσει περαιτέρω ώθηση στον ρόλο που αναμένεται να παίξει η Τουρκία στις μελλοντικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. Μία χώρα που παραδοσιακά η Ελλάδα θεωρεί σύμμαχο, ανοίγει ουσιαστικά την πόρτα στην «είσοδο» του Ερντογάν στα ευρωπαϊκά σχέδια. Εξάλλου τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία κάνουν εδώ και καιρό business με τη γειτονική χώρα.
Ο Μακρόν έχει δηλώσει ότι Άγκυρα, Λονδίνο και ευρωπαϊκές χώρες είναι έτοιμες να συμμετάσχουν σε επιχειρήσεις αέρα, θάλασσας και ξηράς για την επιτήρηση μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός.
Η Τουρκία από την πλευρά της έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να συμβάλει σε μια μελλοντική ευρωπαϊκή δύναμη επιτήρησης, παρακολουθώντας την τήρηση των όρων ασφαλείας, και ενισχύεται σταδιακά με την ένταξή της σε προγράμματα όπως το SAFE για τις ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες.
Η Μαύρη Θάλασσα δεν είναι πια απλώς μια περιφερειακή υπόθεση. Είναι ο χώρος όπου δοκιμάζεται το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας – με την Τουρκία να αποκτά ρόλο-κλειδί, όσο κι αν αυτό προκαλεί αντιρρήσεις σε Αθήνα και Λευκωσία.
