Η πολωνική προεδρία της Ε.Ε. χαιρέτισε ως «επιτυχία» την έγκριση, ενώ ο Πολωνός υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα δήλωσε: «Υιοθετήσαμε το πρώτο μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων σε επίπεδο Ε.Ε., αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό δεν αποτελεί μόνο επιτυχία της προεδρίας, αλλά ολόκληρης της Ε.Ε. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές μέσο που θα ενισχύσει τις αμυντικές μας δυνατότητες και θα υποστηρίξει την αμυντική μας βιομηχανία. Όσο περισσότερο επενδύουμε στην ασφάλεια και την άμυνά μας, τόσο καλύτερα αποτρέπουμε όσους θέλουν να μας βλάψουν».

Μέσω του «SAFE», η Ε.Ε. θα παράσχει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη κατόπιν αιτήματος και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη-μέλη.

Το «SAFE» ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες, καθώς θα επιτρέψει στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Άμυνας με την Ε.Ε., όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες. Επιπλέον, το «SAFE» προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας.

Δεν εξαιρέθηκε η Τουρκία

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η κριτική που ασκείται στην ελληνική κυβέρνηση από την αντιπολίτευση είναι ότι δεν πέτυχε την εξαίρεση της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας από τον πυρήνα του υπό εξέλιξη προγράμματος επανεξοπλισμού της Ευρώπης, είτε με υπεργολαβίες είτε μέσω συνεργασιών – π.χ. της Leonardo με την Baykar ή της μετοχικής σχέσης της Piaggio επίσης με την Baykar.

Οι ελληνικές επιφυλάξεις ελήφθησαν υπόψη, όπως φαίνεται από τη δήλωση του εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Άμυνας, Τομάς Ρενιέ, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με τη δυνατότητα συμμετοχής τρίτων χωρών στο μέσο «SAFE»:
«Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη όταν προτείναμε το SAFE. Το Άρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της Ε.Ε. ή σε ολόκληρη την Ε.Ε.».

Αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το «SAFE». Όπως εξήγησε, μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της Ε.Ε., της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος.

Διπλωματική ερμηνεία για την ομοφωνία

Διπλωματικές πηγές έδωσαν μία διαφορετική ερμηνεία, υποστηρίζοντας ότι για τη συμφωνία της Ε.Ε. με τρίτο κράτος απαιτείται ομοφωνία. Συγκεκριμένα, έδωσαν διευκρινίσεις σχετικά με «γνώμες και ανακοινώσεις που κυκλοφόρησαν και καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα». Οι πηγές παραθέτουν τις «γνώμες» και το τι πραγματικά ισχύει:

«Η Ελλάδα μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού».
Ανακριβές: Ο Κανονισμός υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία. Συναίνεσαν 26 από τα 27 κράτη-μέλη, περιλαμβανομένης της Κύπρου.

Ακολούθως υποστηρίζεται ότι «ο Κανονισμός θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. Θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της Ε.Ε. με την τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις. Άρα κρίσιμο είναι το στάδιο της διμερούς συμφωνίας που θα αφορά την κάθε συγκεκριμένη χώρα. Με ελληνική παρέμβαση, για την υπογραφή κάθε τέτοιας διμερούς συμφωνίας απαιτείται ομοφωνία, βάσει του άρθρου 212 ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Αυτό προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη υπ’ αριθμ. 23 του Κανονισμού σε συνδυασμό με τη δήλωση της Επιτροπής που καταγράφηκε στα πρακτικά της συνεδρίασης του COREPER II της 18ης Μαΐου ότι προτίθεται να χρησιμοποιήσει το άρθρο 212 ΣΛΕΕ ως νομική βάση για τις συμφωνίες αυτές».

Συμπερασματικά, καταλήγουν οι ίδιες πηγές, «και ομοφωνία και λήψη υπ’ όψιν των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας. Σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να μελετώνται σε βάθος και δεν επιδέχονται επιφανειακή και αυθαίρετη ερμηνεία για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Απαιτείται σοβαρότητα ανάλογη της βαρύτητας των ζητημάτων».

To casus belli

Υπενθυμίζεται ότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε πρόσφατη συνέντευξή του, είχε τονίσει με έμφαση ότι δεν μπορεί να υπάρξει συνεργασία της Ε.Ε. για τα αμυντικά προγράμματα με μια χώρα που διατηρεί το casus belli εναντίον της Ελλάδας. Είχε προσθέσει ότι ο ίδιος προτίθεται να θέσει το ζήτημα της άρσης του στον Ταγίπ Ερντογάν.

Πάντως, σε διαρροές της στα ΜΜΕ, η τουρκική κυβέρνηση είχε απορρίψει την άρση του casus belli, χαρακτηρίζοντάς το προκλητικό. Κάπως έτσι, το θέμα της συμμετοχής της Τουρκίας στο ReArm Europe παραπέμπεται σε δεύτερο χρόνο και εξαρτάται από τη συνολικότερη διαπραγμάτευση με την Άγκυρα – και από το αν η ελληνική κυβέρνηση θα αποφασίσει να ασκήσει βέτο.

Πηγή: Ναυτεμπορική, Σπύρος Γκουτζάνης • [email protected]