Ο Ντόναλντ Τραμπ μας προετοίμασε για αυτό που αποκάλεσε «τη στιγμή της αλήθειας». Για τη στιγμή δηλαδή που ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στην ειρήνη και τις συνέπειες. Όμως, όταν βρέθηκε τελικά στο τηλέφωνο με τον Ρώσο πρόεδρο για δύο ολόκληρες ώρες στις 19 Μαΐου, απέφυγε την όποια προειδοποίηση, το όποιο τελεσίγραφο ή έστω σύσταση.
Αντίθετα, επαίνεσε τη συζήτηση ως «εξαιρετική» και δήλωσε ότι Ρωσία και Ουκρανία θα ξεκινήσουν «αμέσως» διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός — αν και τίποτα τέτοιο δεν είχε πραγματικά συμφωνηθεί. Η εικόνα ήταν ξεκάθαρη: ένας Αμερικανός πρόεδρος που ούτε πιέζει, ούτε επιβάλει όρους, αλλά προτιμά να… ελπίζει.
Η στάση αυτή εξυπηρετεί μόνο το Κρεμλίνο, σχολιάζει σήμερα σύσσωμος ο ευρωπαϊκός και αμερικανικός Τύπος. Ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι δεν πρόκειται να σταματήσει τις επιχειρήσεις προτού συμφωνηθούν οι βασικοί όροι ενός τελικού ειρηνευτικού σχεδίου. Αυτοί περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά και την παράδοση τεσσάρων περιφερειών. Ο Ζελένσκι τους απορρίπτει. Ζητά άμεση, άνευ όρων εκεχειρία 30 ημερών με διεθνή μεσολάβηση και ισχυρή αμερικανική εμπλοκή. Ο Τραμπ, ακολουθώντας το ένστικτό του, προτιμά να αφήσει τη διαδικασία «στους δύο ενδιαφερομένους» και να αναλάβει ρόλο παρατηρητή.
Σύμφωνα με το CNN, η στάση αυτή όχι μόνο δεν οδήγησε σε καμία πρόοδο, αλλά «έδωσε την εντύπωση ότι ο Τραμπ ήταν ευχαριστημένος με όσα άκουσε από τον Πούτιν, ακόμη κι αν εκείνος δεν άλλαξε στο ελάχιστο τη θέση του». Ο Ζελένσκι ήταν εμφανώς προβληματισμένος. Παρά τη διπλωματική του γλώσσα, σε κοινή δήλωση με Ευρωπαίους ηγέτες έπειτα από τηλεδιάσκεψη με τον Τραμπ, υπογράμμισε πως η συμμετοχή των ΗΠΑ στη διαδικασία είναι «ζωτικής σημασίας» και ότι χωρίς αυτήν «μόνο ο Πούτιν ωφελείται».
Η παγίδα
Ο Economist παρατηρεί ότι ο Τραμπ βρίσκεται σε μια ιδιότυπη παγίδα: αγαπά να διαπραγματεύεται, αλλά δεν αντέχει να πιέζει χωρίς ανταπόκριση. «Αναρωτιέται αν ο Πούτιν τον “δουλεύει”, αλλά εξακολουθεί να του δίνει χρόνο», γράφει. «Μπορεί να καταλήξει να φαίνεται αδύναμος και αφελής». Την ίδια ώρα, ορισμένοι στο επιτελείο του, όπως ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να αποσυρθούν εντελώς από τη διαδικασία: «Δεν θα γυρνάμε γύρω από τον εαυτό μας επ’ άπειρον. Θέλουμε αποτελέσματα», είπε ο Βανς φεύγοντας από τη Ρώμη.
Το BBC επισημαίνει την αντίφαση: ενώ ο Τραμπ υποσχόταν πέρσι ότι θα τελειώσει τον πόλεμο σε «24 ώρες», σήμερα εμφανίζεται να ελπίζει απλώς ότι οι δύο πλευρές «θα βρουν έναν τρόπο» — ίσως και με τη βοήθεια του Πάπα. Όμως, οι «συζητήσεις για μελλοντικά μνημόνια» δεν αποτελούν πραγματικό ειρηνευτικό σχέδιο.
Πάμε σε υποχώρηση;
Η εντύπωση που επικρατεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ότι ο Αμερικανός πρόεδρος κλίνει προς μια «ημι-αποχώρηση»: μια ειρήνη στα λόγια, χωρίς εγγυήσεις, χωρίς πιέσεις, χωρίς κυρώσεις. Στην τηλεδιάσκεψη που ακολούθησε το τηλεφώνημα με τον Πούτιν, και στην οποία συμμετείχαν οι ηγέτες Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και άλλων χωρών, ο Τραμπ δήλωσε ότι ο Πούτιν δεσμεύτηκε να παρουσιάσει ένα «ειρηνευτικό υπόμνημα».
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίστηκαν σκεπτικοί. Όπως αποκάλυψε το Axios, υπήρξαν δευτερόλεπτα σιωπής πριν ο Ζελένσκι υπενθυμίσει ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν ήδη ξεκινήσει από την προηγούμενη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη και πως ο Πούτιν δεν έφερε τίποτα νέο.
Ειρηνοποιός ή εγκλωβισμένος;
Ο Τραμπ εξακολουθεί να βλέπει τον εαυτό του ως μοναδικό ειρηνοποιό. «Όλη μου η ζωή είναι ένα deal», είπε μετά την τηλεφωνική επικοινωνία. Υποσχέθηκε οικονομικά κίνητρα στη Ρωσία αν υπάρξει συμφωνία, αλλά δεν ανέφερε ούτε λέξη για νέες κυρώσεις ή στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας. Όπως παρατήρησε το CNN, η απουσία απειλής αφαιρεί και την πίεση από τον Πούτιν, ο οποίος, σύμφωνα με τον επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, δήλωσε στις συνομιλίες με Ουκρανούς αξιωματούχους: «Πολεμήσαμε τους Σουηδούς επί 21 χρόνια. Πόσο είστε έτοιμοι να πολεμήσετε;»
Το ερώτημα δεν είναι αν ο Τραμπ θέλει την ειρήνη. Τη θέλει. Όχι μόνο για να σταματήσει η αιματοχυσία, αλλά και για ενισχύσει διεθνώς το προφίλ του ως πλανητάρχη που δίνει λύσεις στα πιο καυτά μέτωπα. Το ερώτημα είναι όμως πώς την εννοεί. Θέλει μια ειρηνευτική εικόνα, αλλά αποφεύγει να διαχειριστεί το πολιτικό και στρατηγικό κόστος. Είναι σε συνεχείς παλινωδίες έναντι της Ουκρανίας, δεν επιβάλλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία, δεν πιέζει πραγματικά κανέναν, δεν απαιτεί ελάχιστους όρους. Δεν έχει καν χρονοδιάγραμμα. Για αυτό και μοιάζει τόσο αδύναμος απέναντι στον Πούτιν.
Ουσιαστικά από τη στιγμή που έθεσε ως προτεραιότητά του τον τερματισμό του πολέμου – χωρίς να συνειδητοποιεί το πόσο πολυσύνθετο είναι το ζήτημα – εγκλωβίστηκε ανάμεσα σε τρεις επιλογές: να εντείνει την «πολιορκία», να εγκαταλείψει ή να στραφεί εναντίον του άλλου. Προς το παρόν, δεν κάνει τίποτα από τα τρία. Και αυτό, για τη Μόσχα, ίσως να είναι αρκετό.
