Τον καθορισμό για πρώτη φορά ενός κοινού καταλόγου ασφαλών χωρών καταγωγής για επιστροφές μεταναστών προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα κράτη μέλη, με τον κατάλογο να περιλαμβάνει σε πρώτη φάση το Κόσοβο, το Μπαγκλαντές, την Κολομβία, την Αίγυπτο, την Ινδία, το Μαρόκο και την Τυνησία.
Επίσης η Κομισιόν ανακοίνωσε την πρόθεση της για επίσπευση της εφαρμογής δύο σημείων του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, τα οποία αφορούν τον Κανονισμό για τη Διαδικασία Ασύλου, προκειμένου «να υποστηριχθούν τα κράτη μέλη ώστε να διεκπεραιώνουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα τις αιτήσεις ασύλου για τους αιτούντες των οποίων οι αιτήσεις είναι πιθανόν αβάσιμες».
Στην πράξη τα δύο σημεία θα δώσουν ευελιξία στα κράτη μέλη ώστε να επισπεύδουν ή να απορρίπτουν γρηγορότερα την είσοδο ατόμων από συγκεκριμένες χώρες, ακόμα και περιοχές χωρών.
Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη και το Κοινοβούλιο πέρσι, και αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή τον Ιούνιο του 2026. Η πρόταση θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ πριν εφαρμοστεί.
Κατάλογος ασφαλών χωρών καταγωγής
Ειδικότερα, όσον αφορά την κατάρτιση πανευρωπαϊκού καταλόγου με ασφαλείς χώρες καταγωγής, η Κομισιόν σημειώνει στην πρότασή της πως ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν ήδη εθνικούς καταλόγους ασφαλών χωρών καταγωγής και πως ο ενιαίος κατάλογος «θα τους συμπληρώνει» και θα συμβάλει στην πιο ομοιόμορφη εφαρμογή, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου υπηκόων από χώρες, που περιλαμβάνονται στον κατάλογο με ταχείες διαδικασίες, με το σκεπτικό ότι οι αιτήσεις τους είναι απίθανο να γίνουν αποδεκτές.
Στον πρώτο κατάλογο η Κομισιόν προτείνει τη συμπερίληψη του Κοσόβου, του Μπαγκλαντές, της Κολομβίας, της Αιγύπτου, της Ινδίας, του Μαρόκο και της Τυνησίας. Η Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες της ΕΕ πληρούν κατ’ αρχήν τα κριτήρια για να χαρακτηριστούν ως ασφαλείς χώρες καταγωγής, δεδομένου ότι, στο πλαίσιο της ενταξιακής τους πορείας, εργάζονται για την επίτευξη σταθερότητας των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων.
Όπως τονίζεται, μια υποψήφια χώρα θα αποκλείεται μόνο εφόσον καταγράφεται αδιάκριτη βία σε καταστάσεις συγκρούσεων, κυρώσεις που έχει θεσπίσει το Συμβούλιο κατά της εν λόγω χώρας ή άνοδος του ποσοστού αναγνώρισης των αιτημάτων ασύλου από τη χώρα σε πάνω από 20% σε επίπεδο ΕΕ.
Ο κατάλογος της ΕΕ θα μπορεί να επεκταθεί ή να αναθεωρηθεί με την πάροδο του χρόνου, μεταξύ άλλων με την αναστολή της συμπερίληψης ή της διαγραφής μιας χώρας αν δεν πληρεί πλέον τα κριτήρια.
Πάντως ο χαρακτηρισμός μιας χώρας ως ασφαλούς χώρας καταγωγής δεν αποτελεί εγγύηση ασφάλειας για όλους τους υπηκόους της εν λόγω χώρας σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν. Αυτό σημαίνει πως τα κράτη μέλη πρέπει να διενεργούν ατομική αξιολόγηση κάθε αίτησης ασύλου, ανεξάρτητα από το αν ένα άτομο προέρχεται από ασφαλή χώρα καταγωγής ή όχι.
Η πρόταση της Επιτροπής βασίζεται σε ανάλυση του Οργανισμού Ασύλου της ΕΕ και σε άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών από τα κράτη μέλη, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και την ΕΥΕΔ.
Επίσπευση στοιχείων του Συμφώνου
Όσον αφορά τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στο Σύμφωνο και τα οποία η Κομισιόν προτείνει να εφαρμοστούν πριν από τον Ιούνιο του 2026, αφορούν το κατώτατο όριο ποσοστού αναγνώρισης 20% και τη δυνατότητα των κρατών μελών να ορίζουν τους εθνικούς καταλόγους ασφαλών τρίτων χωρών και ασφαλών χωρών καταγωγής.
Το πρώτο στοιχείο θα δώσει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να επιλέξουν αν θα εφαρμόσουν τη συνηθισμένη διαδικασία στα σύνορα ή την ταχεία διαδικασία διεκπεραίωσης, για άτομα που προέρχονται από χώρες από όπου, κατά μέσο όρο, το 20% ή λιγότεροι αιτούντες λαμβάνουν διεθνή προστασία στην ΕΕ.
Το δεύτερο στοιχείο θα δώσει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να ορίσουν με εξαιρέσεις τις ασφαλείς τρίτες χώρες και τις ασφαλείς χώρες καταγωγής, δίνοντας έτσι στις κυβερνήσεις μεγαλύτερη ευελιξία στο να αποκλείσουν ορισμένες περιοχές ή συγκεκριμένες και σαφώς προσδιορισμένες κατηγορίες ατόμων.
