«Αυτά που δείχνουν στη ρωσική τηλεόραση είναι παραμύθια για ανόητους. Το μεγαλύτερο μέρος της Μαριούπολης εξακολουθεί να βρίσκεται σε ερείπια», δήλωσε στο BBC ο John, ένας Ουκρανός που ζει στην υπό ρωσική κατοχή Μαριούπολη. Το πρακτορείο άλλαξε το όνομά του καθώς φοβάται αντίποινα από τις ρωσικές αρχές. «Επισκευάζουν τις προσόψεις των κτιρίων στους κεντρικούς δρόμους, όπου φέρνουν κάμερες για να τραβήξουν πλάνα. Αλλά πίσω από τη γωνία, υπάρχουν ερείπια. Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν σε μισοκατεστραμμένα διαμερίσματα με τους τοίχους τους να στέκονται μόλις και μετά βίας», πρόσθεσε.
Έχουν περάσει μόλις τρία χρόνια από τότε που η Μαριούπολη καταλήφθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις μετά από βάναυση πολιορκία και τρομερούς βομβαρδισμούς, σε μια σημαντική καμπή στους πρώτους μήνες της πλήρους ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το 90% των κατοικιών υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν.
Τους τελευταίους μήνες, βίντεο από διάφορους φιλορώσους influencers δίνουν την εικόνα μιας λαμπερής πόλης όπου οι κατεστραμμένες δομές έχουν επισκευαστεί και όπου η ζωή έχει επιστρέψει στην κανονικότητα. Αλλά το BBC μίλησε με πολοούς ανθρώπους – μερικοί ζουν ακόμα στη Μαριούπολη, άλλοι δραπέτευσαν αφού πέρασαν αρκετό καιρό υπό κατοχή – για να σχηματιστεί μια πραγματική εικόνα της ζωής στην πόλη. «Κυκλοφορούν πολλά ψέματα», είπε η 66χρονη Olha Onyshko που δραπέτευσε από τη Μαριούπολη στα τέλη του περασμένου έτους και τώρα ζει στο Τερνοπόλ της Ουκρανίας. «Είχαμε μια όμορφη πόλη, αλλά τώρα είναι διαλυμένη. Δεν θα έλεγα ότι οι ρωσικές αρχές έχουν επισκευάσει πολλά πράγματα. Υπάρχει μια κεντρική πλατεία – μόνο τα κτίρια εκεί έχουν ανακατασκευαστεί. Και υπάρχουν επίσης άδειοι χώροι όπου υπήρχαν κτίρια. Καθάρισαν τα συντρίμμια, αλλά δεν ξεχώρισαν καν τα πτώματα, απλώς τα φόρτωσαν σε φορτηγά μαζί με τα μπάζα και τα μετέφεραν έξω από την πόλη», πρόσθεσε.
Στο μεταξύ, η Μαριούπολη είναι αντιμέτωπη επίσης με μια σοβαρή έλλειψη νερού.
«Το νερό ρέει για μία ή δύο ημέρες και μετά δεν έρχεται για τρεις ημέρες. Κρατάμε κουβάδες και δοχεία με νερό στο σπίτι. Το χρώμα του νερού είναι τόσο κίτρινο που ακόμα και μετά το βράσιμο είναι τρομακτικό να το πιούμε», είπε ο James, ένας άλλος κάτοικος της Μαριούπολης του οποίου το όνομα έχει αλλάξει. Κάποιοι μάλιστα είπαν ότι το νερό μοιάζει με «κόκα κόλα».
Ο Serhii Orlov, ο οποίος αυτοαποκαλείται εξόριστος αντιδήμαρχος της Μαριούπολης, είπε ότι το κανάλι Siverskyi Donets-Donbas που τροφοδοτούσε με νερό την πόλη υπέστη ζημιές κατά τη διάρκεια των μαχών. «Μόνο μία δεξαμενή έχει απομείνει για την υδροδότηση της Μαριούπολης. Για τον σημερινό πληθυσμό, αυτό θα έφτανε για περίπου ενάμιση χρόνο. Δεδομένου ότι η κατοχή έχει διαρκέσει περισσότερο από αυτό, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καθόλου πόσιμο νερό. Το νερό που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι δεν πληροί καν το ελάχιστο πρότυπο πόσιμου νερού», σημείωσε ο Serhii.
Υπάρχουν συχνές διακοπές ρεύματος, τα τρόφιμα είναι ακριβά ενώ υπάρχει και έλλειψη φαρμάκων, δήλωσαν κάτοικοι στο BBC. «Τα βασικά φάρμακα δεν είναι διαθέσιμα. Οι διαβητικοί αγωνίζονται να πάρουν εγκαίρως ινσουλίνη και είναι τρελά ακριβή», πρόσθεσε ο James.
Το BBC επικοινώνησε με τη ρωσική διοίκηση της Μαριούπολης για να απαντήσει στους ισχυρισμούς σχετικά με τις ελλείψεις και αν έχουν βρει εναλλακτική πηγή νερού. Μέχρι στιγμής δεν έχει λάβει απάντηση.
Παρά τις δυσκολίες, το πιο δύσκολο κομμάτι της ζωής στην πόλη, λένε οι κάτοικοι, είναι να βλέπεις τι διδάσκονται τα ουκρανικά παιδιά στο σχολείο. Ο Andrii Kozhushyna σπούδασε σε πανεπιστήμιο της Μαριούπολης για ένα χρόνο μετά την κατάληψή της. Τώρα έχει δραπετεύσει στο Ντνίπρο. «Διδάσκουν στα παιδιά ψευδείς πληροφορίες και προπαγάνδα. Για παράδειγμα, τα σχολικά εγχειρίδια αναφέρουν ότι οι περιοχές Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Χάρκοβο, Ζαπορίζια, Χερσώνα, Οδησσός, Κριμαία και ακόμη και Ντνιπροπετρόφσκ αποτελούν ήδη μέρος της Ρωσίας», είπε ο Andrii. Περιέγραψε επίσης ειδικά μαθήματα με την ονομασία “Συζήτηση για σημαντικά πράγματα”, στα οποία οι μαθητές διδάσκονται για το πώς η Ρωσία απελευθέρωσε τον ρωσόφωνο πληθυσμό αυτών των περιοχών από τους Ναζί το 2022. «Οι εκπαιδευτικοί που αρνούνται να παρακολουθήσουν αυτά τα μαθήματα εκφοβίζονται ή απολύονται. Είναι σαν να επαναπρογραμματίζουν το μυαλό των παιδιών μας», είπε ο John, κάτοικος της Μαριούπολης.
Κατά τη διάρκεια των εορτασμών για την Ημέρα της Νίκης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάιο, εικόνες από την κεντρική πλατεία της Μαριούπολης έδειχναν παιδιά και ενήλικες ντυμένους με στρατιωτικές στολές να συμμετέχουν σε παρελάσεις και παραστάσεις – οι παραδόσεις της σοβιετικής εποχής, τις οποίες η Ουκρανία απέφευγε όλο και περισσότερο, επιβάλλονται τώρα στα κατεχόμενα εδάφη. Η Μαριούπολη ήταν ντυμένη στα χρώματα της ρωσικής σημαίας – κόκκινο, μπλε και λευκό.
Αντίσταση
Ωστόσο, ορισμένοι Ουκρανοί πραγματοποιούν μυστική αντίσταση κατά της Ρωσίας και μέσα στη νύχτα ζωγραφίζουν με σπρέι ουκρανικές σημαίες με μπλε και κίτρινα χρώματα σε τοίχους, ενώ κολλάνε και φυλλάδια με μηνύματα όπως “Απελευθερώστε τη Μαριούπολη” και “Η Μαριούπολη είναι ουκρανική”.
Ο James και ο John είναι και οι δύο μέλη αντιστασιακών ομάδων, όπως και ο Andrii όταν ζούσε στην πόλη. «Τα μηνύματα προορίζονται ως ηθική υποστήριξη για τους ανθρώπους μας, για να τους ενημερώσουμε ότι η αντίσταση είναι ζωντανή», σημείωσε ο Τζέιμς.
Ο κύριος στόχος τους είναι η συλλογή πληροφοριών για τον ουκρανικό στρατό.
«Καταγράφω πληροφορίες σχετικά με τις ρωσικές στρατιωτικές κινήσεις. Αναλύω πού μεταφέρουν όπλα, πόσοι στρατιώτες εισέρχονται και εξέρχονται από την πόλη και ποιος εξοπλισμός επισκευάζεται στις βιομηχανικές μας περιοχές. Βγάζω φωτογραφίες κρυφά και τις κρατάω κρυμμένες μέχρι να μπορέσω να τις διαβιβάσω στις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες μέσω ασφαλών διαύλων», ανέφερε ο James.
Περιστασιακά, οι ομάδες αντίστασης προσπαθούν επίσης να σαμποτάρουν πολιτικές ή στρατιωτικές επιχειρήσεις. Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις, η σιδηροδρομική γραμμή προς τη Μαριούπολη λόγω σαμποτάζ.
Πρόκειται για ένα επικίνδυνο έργο. Ο Andrii είπε ότι αναγκάστηκε να φύγει όταν συνειδητοποίησε ότι είχε εκτεθεί. «Ίσως κάποιος γείτονας με κάρφωσε. Αλλά μια φορά, όταν ήμουν σε ένα κατάστημα και αγόραζα ψωμί, είδα έναν στρατιώτη να δείχνει τη φωτογραφία μου στον ταμία και να τον ρωτάει αν γνωρίζει ποιος είναι το άτομο», είπε. Έφυγε αμέσως, περνώντας από τα σημεία ελέγχου της Μαριούπολης και στη συνέχεια ταξίδεψε μέσω πολλών πόλεων της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, πριν εισέλθει στην Ουκρανία από τα βόρεια.
Για όσους εξακολουθούν να βρίσκονται στην πόλη, κάθε μέρα αποτελεί μια πρόκληση. «Κάθε μέρα διαγράφουμε τα μηνύματα επειδή το τηλέφωνο μπορεί να ελεγχθεί στα σημεία ελέγχου. Φοβάσαι να καλέσεις τους φίλους σου στην Ουκρανία μήπως το τηλέφωνό σου παρακολουθείται», είπε ο James. «Ένα άτομο από ένα γειτονικό σπίτι συνελήφθη στο δρόμο, επειδή κάποιος ανέφερε ότι δήθεν έδινε πληροφορίες στον ουκρανικό στρατό. Η ζωή σου είναι σαν ταινία – μια συνεχής ένταση, φόβος, δυσπιστία», πρόσθεσε.
Καθώς συνεχίζονται οι συνομιλίες μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, υπήρξαν κουβέντες εντός και εκτός της Ουκρανίας ότι θα πρέπει να παραχωρήσει εδάφη σε αντάλλαγμα για μια ειρηνευτική συμφωνία. «Η παραχώρηση εδαφών για μια “συμφωνία με τη Ρωσία” θα είναι προδοσία. Δεκάδες ρισκάρουν τη ζωή τους κάθε μέρα για να μεταφέρουν πληροφορίες στην Ουκρανία, όχι για να υπογράψει κάποιος διπλωμάτης με κοστούμι ένα χαρτί που θα μας παραδώσει», δήλωσε ο John. «Δεν θέλουμε “ειρήνη με κάθε κόστος”. Θέλουμε απελευθέρωση».
