Σε μία από τις πλέον εντυπωσιακές πολιτικές μεταμορφώσεις της εποχής, ο Αχμέντ Αλ-Σαράα – πρώην τζιχαντιστής της Αλ Κάιντα – βρίσκεται πλέον στο τιμόνι της Συρίας, έχοντας επισφραγίσει την εκρηκτική άνοδό του με μια συνάντηση – ορόσημο με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η συνάντηση, που έλαβε χώρα στο Ριάντ σηματοδοτεί το αποκορύφωμα μιας διαδρομής που ξεκίνησε από τις αμερικανικές φυλακές του Ιράκ και κατέληξε στο προεδρικό μέγαρο της Δαμασκού.
Ο Αλ-Σαράα είχε ενταχθεί στην Αλ Κάιντα στο Ιράκ μετά την αμερικανική εισβολή το 2003 και κρατήθηκε για χρόνια σε αμερικανικές φυλακές προτού επιστρέψει στη Συρία και συμμετάσχει στην εξέγερση κατά του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Το γεγονός ότι έγινε δεκτός από τον Αμερικανό πρόεδρο, στον απόηχο της απόφασης της Ουάσιγκτον να άρει τις κυρώσεις κατά της Συρίας, συνιστά μεγάλη ώθηση στην προσπάθειά του να σταθεροποιήσει τη διακυβέρνησή του και να «αναστήσει» την κατεστραμμένη οικονομία της χώρας.
Η άνοδος στην εξουσία
Ο Αλ-Σαράα κατέλαβε την εξουσία όταν οι ισλαμιστές μαχητές του – με χρηματοδοτική και όχι μόνο στήριξη από την Τουρκία του Ερντογάν – εξαπέλυσαν επίθεση από τον θύλακά τους στα βορειοδυτικά της χώρας το 2024 και ανέτρεψαν τον Άσαντ, καθώς η Ρωσία και το Ιράν ήταν απορροφημένοι σε άλλες συγκρούσεις.
Για πολλά χρόνια ήταν περισσότερο γνωστός ως Αμπού Μοχάμαντ αλ-Γκολάνι, το πολεμικό του ψευδώνυμο ως ηγέτης του Μετώπου αλ-Νούσρα, παρακλαδιού της Αλ Κάιντα στον πόλεμο της Συρίας.
Όπως θυμίζει το Reuters, το 2016 αποστασιοποιήθηκε από την Αλ Κάιντα, σταδιακά μεταμορφώνοντας την οργάνωσή του σε δύναμη της συριακής επανάστασης και όχι της παγκόσμιας τζιχάντ.
Μετά την είσοδό του στη Δαμασκό, τον Δεκέμβριο του 2024, έχει εγκαταλείψει τις στολές παραλλαγής και φοράει κοστούμι και γραβάτα, εμφανιζόμενος ως εγγυητής ενός «δίκαιου και χωρίς αποκλεισμούς» πολιτικού συστήματος, που θα αντικαταστήσει το «αστυνομοκρατούμενο κράτος» του Άσαντ.
Ανασυγκρότηση με φόντο τις αντιφάσεις
Ο ίδιος θέτει ως προτεραιότητες την επανένωση της Συρίας, την επανεκκίνηση της οικονομίας και τον έλεγχο των όπλων από το κράτος. Η κυβέρνησή του έχει εξασφαλίσει ισχυρή υποστήριξη από την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Ωστόσο, τα προβλήματα παραμένουν. Οπλισμένες ομάδες διατηρούν τα όπλα τους, οι κυρώσεις δεν έχουν αρθεί πλήρως και μειονοτικές ομάδες φοβούνται για το μέλλον τους.
Το Ισραήλ – επικαλούμενο ότι ο Σαράα παραμένει τζιχαντιστής – έχει χαρακτηρίσει τη νότια Συρία «ζώνη απαγόρευσης» για τις δυνάμεις του. Όπως αναφέρει το Reuters, ο ισραηλινός βομβαρδισμός κοντά στο προεδρικό μέγαρο της Δαμασκού στις 2 Μαΐου ερμηνεύτηκε ως σαφής προειδοποίηση για τις κόκκινες γραμμές γύρω από τις δυνάμεις του Σαράα και την προστασία της κοινότητας των Δρούζων.
Οι εντάσεις κορυφώθηκαν τον Μάρτιο, όταν φιλο-Άσαντ πολιτοφυλακές επιτέθηκαν σε κυβερνητικά στρατεύματα στα παράλια. Ακολούθησε κύμα αντιποίνων με εκατοντάδες αθώους Αλαουίτες – τη μειονότητα από την οποία προερχόταν ο Άσαντ – να χάνουν τη ζωή τους από ένοπλους ισλαμιστές. Το Reuters επισημαίνει ότι αυτά τα γεγονότα αναζωπυρώνουν τους φόβους για τις ριζοσπαστικές καταβολές της νέας ηγεσίας, παρά τις διαβεβαιώσεις του Σαράα για ανεκτικότητα και λογοδοσία.
Η προσωρινή συνταγματική τάξη ενισχύει την προσωπική εξουσία του, εντείνοντας τις ανησυχίες για επιστροφή στον αυταρχισμό.
Νομοκρατία ή θεοκρατία;
Ο Σαράα χαρακτήρισε την ήττα του Άσαντ ως «θεϊκή νίκη». Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων για το αν η Συρία πρέπει να διέπεται από τη σαρία, απέφυγε να δώσει σαφή απάντηση, δηλώνοντας ότι το ζήτημα αφορά τους ειδικούς. Όπως τονίζει το Reuters, πάντως, το προσωρινό σύνταγμα ενισχύει τον ρόλο της ισλαμικής νομοθεσίας.
Ο ίδιος επικαλείται την «επαναστατική νομιμοποίηση» για τη θέση του ως μεταβατικού προέδρου και υπόσχεται εκλογές – όχι όμως πριν από πέντε χρόνια, με το επιχείρημα ότι απαιτείται χρόνος για την κατάλληλη προετοιμασία.
Σε συνέντευξή του στο Reuters από το προεδρικό μέγαρο, δήλωσε: «Ασφυκτιώ μέσα σε αυτό το παλάτι. Δεν μπορώ να πιστέψω πόσο κακό προκάλεσε αυτή η εξουσία στην κοινωνία».
Η πορεία του
Ο Σαράα γεννιέται στη Σαουδική Αραβία, όπου και ζει τα πρώτα χρόνια της ζωής του, προτού μετακομίσει στη Συρία. Ο πατέρας του υπήρξε Άραβας εθνικιστής – ιδεολογική κατεύθυνση που έρχεται σε αντίθεση με τον ισλαμισμό του Σαράα. Το Reuters θυμίζει ότι σε συνέντευξη στο αμερικανικό FRONTLINE το 2021, ο ίδιος αναφέρει πως καθοριστική επιρροή άσκησε πάνω του η Δεύτερη Ιντιφάντα των Παλαιστινίων το 2000.
Με την έναρξη της συριακής εξέγερσης επιστρέφει από το Ιράκ στη Συρία, αποσπασμένος από τον Αμπού Ομάρ αλ-Μπαγντάντι – ηγέτη τότε του Ισλαμικού Κράτους – για να οργανώσει την παρουσία της Αλ Κάιντα στη χώρα.
Οι ΗΠΑ τον χαρακτηρίζουν τρομοκράτη το 2013, κατηγορώντας τον ότι ηγήθηκε σχεδίου για την ανατροπή του Άσαντ και την εγκαθίδρυση ισλαμικού κράτους. Το Μέτωπο Νούσρα, υπό την ηγεσία του, κατηγορείται για βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας και για την προώθηση βίαιου σεκταρισμού.
Την ίδια χρονιά δίνει την πρώτη του τηλεοπτική συνέντευξη, καλύπτοντας το πρόσωπό του και γυρίζοντας την πλάτη στην κάμερα, ενώ δηλώνει στο Al Jazeera ότι η Συρία πρέπει να κυβερνηθεί σύμφωνα με τη σαρία. Όμως, το 2021 εμφανίζεται με πουκάμισο και σακάκι, υποστηρίζοντας πως η τρομοκρατική ετικέτα ήταν άδικη και ότι αντιτίθεται στη δολοφονία αθώων.
Ερωτηθείς για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, είχε δηλώσει ότι όποιος στον αραβικό ή ισλαμικό κόσμο πει πως «δεν χάρηκε, ψεύδεται», εξηγώντας πως υπήρχε βαθύ αίσθημα αδικίας από τις αμερικανικές πολιτικές. Ωστόσο, είχε προσθέσει: «Οι άνθρωποι λυπούνται για τον θάνατο αθώων, ασφαλώς».
Όπως σημειώνει το Reuters, το Μέτωπο Νούσρα – αν και συνδεδεμένο με την Αλ Κάιντα – δεν αποτέλεσε ποτέ άμεση απειλή για τη Δύση, ενώ διατηρούσε ηπιότερη στάση απέναντι σε αμάχους και άλλες αντάρτικες ομάδες σε σχέση με το Ισλαμικό Κράτος.
