«Είναι ένα θέμα το οποίο λύνεται καλύτερα με σιωπή».
Είναι η φράση Ρώσων αξιωματούχων όταν κλήθηκαν να σχολιάσουν πιθανές ανταλλαγές κρατουμένων Ανατολής-Δύσης. Λέξεις που ακούγονται εδώ και μήνες, όπως μεταδίδει το BBC News.
Έτσι αρέσει στο Κρεμλίνο: συμφωνία κεκλεισμένων των θυρών, «διπλωματία ομήρων» μακριά από τα φώτα των μέσων ενημέρωσης. Η υπηρεσία πληροφοριών συνομιλεί με την υπηρεσία πληροφοριών. Κυβέρνηση με κυβέρνηση. Μέχρι να πάρει η Μόσχα ό,τι – ή μάλλον όποιον – θέλει. Όμως παρά τη «σιωπή» υπήρξαν σημάδια. Ότι κάτι κινούνταν.
Σε συνέντευξη με τον πρώην παρουσιαστή του Fox News, Tucker Carlson, τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν μίλησε για τον Έβαν Γκέρσκοβιτς, τον δημοσιογράφο της Wall Street Journal που είχε συλληφθεί στη Ρωσία και κατηγορήθηκε για κατασκοπεία.
«Δεν αποκλείω ότι ο κ. Gershkovich μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του», είπε ο Πούτιν. «Θέλουμε οι ειδικές υπηρεσίες των ΗΠΑ να σκεφτούν πώς μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων που επιδιώκουν οι ειδικές υπηρεσίες μας».
Ήταν μια δημόσια και διακριτική υπόδειξη: η Μόσχα ήταν ανοιχτή να κάνει μια συμφωνία.
Ο ηγέτης του Κρεμλίνου δεν κατονόμασε. Αλλά κατέστησε αρκετά σαφές ποιον ήθελε η Ρωσία σε αντάλλαγμα: τον Vadim Krasikov, τον ύποπτο Ρώσο πράκτορα που εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης για φόνο – όχι στην Αμερική, αλλά στη Γερμανία.
Λίγες μέρες αργότερα, ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι πέθανε σε μια απομακρυσμένη ποινική αποικία της Αρκτικής. Οι φήμες κυκλοφόρησαν ότι πριν από το θάνατό του, είχαν ξεκινήσει συνομιλίες για την ανταλλαγή του κ. Ναβάλνι, του Έβαν Γκέρσκοβιτς και του πρώην πεζοναύτη των ΗΠΑ Πολ Γουίλαν, όλοι φυλακισμένοι στη Ρωσία, με τον Βαντίμ Κρασικόφ στη Γερμανία.
Είχαν ξεκινήσει οι γερμανικές αρχές διαπραγματεύσεις για ανταλλαγή κρατουμένων;
Η κεκλεισμένων των θυρών δίκη του Έβαν Γκέρσκοβιτς – που χαρακτηρίστηκε ως «μούφα» από τη Wall Street Journal και την κυβέρνηση των ΗΠΑ – τελικά ξεκίνησε στο Yekaterinburg. Η υπόθεση αναβλήθηκε για τα μέσα Αυγούστου.
Ωστόσο, τον περασμένο μήνα, το δικαστήριο έκανε απροσδόκητα τη δεύτερη ακρόαση. Στο τέλος μιας αστραπιαίας τριήμερης δίκης, ο Evan Gershkovich καταδικάστηκε σε 16 χρόνια σε σωφρονιστική αποικία.
Την ίδια μέρα, η Αμερικανο-Ρωσίδα δημοσιογράφος Alsu Kurmasheva καταδικάστηκε σε 6,5 χρόνια φυλάκιση από το δικαστήριο στο Kazan. Η δίκη της διήρκεσε μόλις δύο ημέρες.
Κάποιος ήταν εμφανώς βιαστικός. Ήταν το ισχυρότερο σημάδι μέχρι τώρα ότι είχε γίνει συμφωνία, ότι μια ανταλλαγή ήταν πιθανή. Οι ρωσικές αρχές αντιμετωπίζουν συνήθως την καταδίκη ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε ανταλλαγή κρατουμένων.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα – υπήρξαν περισσότερα σημάδια. Αναφορές ότι μια σειρά εξέχων Ρώσων πολιτικών κρατουμένων είχαν μετακινηθεί από τις ποινικές αποικίες ή τα κέντρα κράτησης.
Οι εικασίες αυξήθηκαν. Θα μπορούσαν αυτοί οι αντιφρονούντες να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων από ό,τι αναμενόταν αρχικά;
Την ίδια ώρα στη Λευκορωσία, ο ηγέτης της χώρας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, συμφώνησε να δώσει χάρη στον Rico Krieger, έναν Γερμανό πολίτη που καταδικάστηκε σε θάνατο για τρομοκρατία και άλλες κατηγορίες. Θα μπορούσε να είναι μέρος μιας ανταλλαγής;
Τώρα ξέρουμε. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ανταλλαγή αιχμαλώτων Ανατολής-Δύσης από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι δυτικές κυβερνήσεις καλωσορίζουν την απελευθέρωση φυλακισμένων, καθώς και την ελευθερία ορισμένων από τους πιο εξέχοντες πολιτικούς κρατούμενους της Ρωσίας.
Η Μόσχα γιορτάζει την επιστροφή των πρακτόρων της. Και οι δύο πλευρές ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μια καλή συμφωνία.
Αλλά αν η Ρωσία καταλήξει, όπως έκανε στο παρελθόν, ότι η «διπλωματία των ομήρων» λειτουργεί, τότε είναι ανησυχητικό καθώς ίσως αυτή να μην είναι η τελευταία φορά που κρατούμενοι – τόσο ξένοι όσο και οι Ρώσοι– χρησιμοποιούνται ως διαπραγματευτικά χαρτιά.
Συνολικά απελευθερώθηκαν 16 κρατούμενοι σε ρωσικές φυλακές, ανάμεσά τους ο δημοσιογράφος της αμερικανικής εφημερίδας Wall Street Journal Έβαν Γκέρσκοβιτς και ο πρώην Αμερικανός πεζοναύτης Πολ Γουίλαν που κατηγορούνταν για κατασκοπεία, αλλά και Ρώσοι αντιφρονούντες. Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ και σύμμαχοι τους αποφυλάκισαν 10 κρατούμενους – ανάμεσά τους και στελέχη της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών, που επέστρεψαν στη Ρωσία. Ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε την ανταλλαγή “διπλωματικό άθλο”, επιβεβαιώνοντας ότι 3 Αμερικανοί συγκαταλέγονται στα 16 ατόμων που απελευθέρωσε η Ρωσία, μεταξύ των οποίων πέντε Γερμανοί και επτά Ρώσοι.
Με πληροφορίες από BBC News
