Ενώ η Δύση συνεχίζει να τσακώνεται για την παροχή περαιτέρω βοήθειας στην Ουκρανία, η Ρωσία εδραιώνει αθόρυβα τον έλεγχό της στα εδάφη που έχει καταλάβει στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας.
Η Ρωσία διατηρεί υπό τον έλεγχό της σχεδόν το 18% της ουκρανικής επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων περίπου 25.000 τετραγωνικών μιλίων γης που πέρασαν σε καθεστώς κατοχής από τον Φεβρουάριο του 2022. Όλοι οι κλάδοι της ρωσικής κυβέρνησης συμμετέχουν σε ένα δαπανηρό και φιλόδοξο πρόγραμμα για την ενσωμάτωση αυτών των περιοχών στη Ρωσική Ομοσπονδία— όπως ακριβώς έκανε η Μόσχα με την Κριμαία αφότου κατέλαβε τη χερσόνησο το 2014, εξηγεί σε ανάλυσή του το Foreign Affairs.
Το Κρεμλίνο ελπίζει να δημιουργήσει δεδομένα στο έδαφος που θα είναι δύσκολο για την Ουκρανία να αμφισβητήσει, είτε με στρατιωτική βία είτε σε μελλοντικές ειρηνευτικές συνομιλίες.
Η Ρωσία προσάρτησε εθιμοτυπικά τέσσερις ουκρανικές περιφέρειες —Ντονέτσκ και Λουχάνσκ στα ανατολικά της χώρας και Ζαπορίζια και Χερσώνα στο νότο—τον Σεπτέμβριο του 2022, αν και ο στρατός της δεν ελέγχει πλήρως καμία από αυτές τις επαρχίες. Έκτοτε, οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν αλλάξει τη διακυβέρνηση των περιοχών, πραγματοποιώντας ψευδο- εκλογές και διορίζοντας φιλορώσους αξιωματούχους σε κάθε επίπεδο.
Ένας στρατός τεχνοκρατών επιβλέπει την πλήρη απορρόφηση αυτών των εδαφών, ευθυγραμμίζοντας τους νόμους, τους κανονισμούς και τα φορολογικά και τραπεζικά τους συστήματα με τη Ρωσία και φροντίζοντας να εξαφανίσει κάθε ίχνος θεσμικών δεσμών με την Ουκρανία. Έχει οριστεί μάλιστα μεταβατική περίοδος έως τον Ιανουάριο του 2026, οπότε το Κρεμλίνο αναμένει ότι τα ρωσικά νομικά, δικαστικά και πολιτικά συστήματα θα είναι πλήρως σε ισχύ σε αυτό που αποκαλεί «Νέες Περιφέρειες».
Η διοικητική ενσωμάτωση, η πολιτιστική κατήχηση και τα αναγκαία διαβατήρια
Αυτή η διοικητική ενσωμάτωση είναι λιγότερο γνωστή από τα όσα πράττει η Ρωσία στο πολεμικό μέτωπο. Όμως ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία εκτείνεται πολύ πέρα από τις ανελέητες επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τις λεγεώνες στρατιωτών της και την πολεμική ρητορική της. Στην κατεχόμενη Ουκρανία, οι γραφειοκράτες, σημειώνει το Foreign Affairs, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί στην επιβολή της συμμόρφωσης των ντόπιων. Παρόλο που κάποιοι αντιστέκονται, οι αρχές επιβάλλουν τη ρωσική εκπαίδευση, την πολιτιστική κατήχηση και τα οικονομικά και νομικά συστήματα για να «δέσουν» αυτά τα εδάφη όλο και πιο σφιχτά στη Ρωσία.
Πιθανώς περισσότερο από το ήμισυ του προπολεμικού πληθυσμού των πρόσφατα κατεχόμενων περιοχών διέφυγε μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022. Αλλά για όσους έμειναν το ρωσικό σύστημα φρόντισε να εξασφαλίσει κάποιοι επίπεδο συνεργασίας. Σύμφωνα με ρωσικά στοιχεία, σχεδόν για το 90% των εναπομεινάντων κατοίκων στις τέσσερις προσαρτημένες περιφέρειες (δηλαδή για περίπου 3 εκατομμύρια ανθρώπους) έχουν τώρα εκδοθεί ρωσικά διαβατήρια. Δεν είναι θέμα επιλογής. Το χρειάζονται για να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό, να διευθύνουν μία επίχειρηση ή να λάβουν προνοιακά επιδόματα.
Η σιωπή των κατοίκων
Η αξιολόγηση της στάσης και της πίστης όσων ζουν υπό ρωσική κατοχή είναι εξαιρετικά δύσκολη. Δεν υπάρχουν ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης ή ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και οι υπηρεσίες ασφαλείας παρακολουθούν προσεκτικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι περισσότεροι παραμένουν σιωπηλοί. Μια μειοψηφία μόνο έχει υπηρετήσει στο κατοχικό καθεστώς ή έχει υιοθετήσει δημοσίως φιλορωσικές θέσεις, συχνά σύμφωνα με τα προπολεμικά τους αισθήματα.
Ο ουκρανικός στρατός έχει διατηρήσει ένοπλη αντίσταση πίσω από τις γραμμές του μετώπου και στις τέσσερις περιφέρειες, με αναφορές κάθε λίγες εβδομάδες για βόμβες σε αυτοκίνητα με στόχο Ρώσους αξιωματικούς ή ντόπιους συνεργάτες. Ωστόσο, οι αποτελεσματικοί μηχανισμοί φιλτραρίσματος των Ρώσων – διαδικασίες που ελέγχουν το ιστορικό, το ιστορικό της στρατιωτικής θητείας και τις πολιτικές απόψεις κάθε ατόμου – έχουν καταστείλει τη λαϊκή αντίσταση, αναφέρει το ρεπορτάζ του Foreign Affairs.
Οι περισσότεροι άνθρωποι απλώς προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα χωρίς να καταλήξουν «στο υπόγειο». Η Ρωσία είναι στην ευχάριστη θέση να δει πιθανούς αντιπάλους να φεύγουν: υπάρχει ακόμα μια διαδρομή εξόδου διαθέσιμη για όσους έχουν τα χρήματα να αγοράσουν εισιτήριο με κανονικά λεωφορεία τσάρτερ από τα κατεχόμενα προς την Ευρώπη μέσω Ρωσίας.
Όσοι παραμένουν πρέπει γίνονται αποδέκτες φιλορωσικών μηνυμάτων και κατήχηση. Κάθε φορά που οι ρωσικές δυνάμεις έφταναν σε μια νέα πόλη στην Ουκρανία, ένα από τα πρώτα κτίρια που έσπευσαν να καταλάβουν είναι ο πύργος της τηλεόρασης. Οι ουκρανικές εκπομπές σταματούσαν, οι ρωσικές άρχιζαν. Η προπαγάνδα ήταν πάντα το πιο ισχυρό όπλο.
