Σε έναν απομακρυσμένο λόφο της Τουρκίας, εκεί όπου η ανθρώπινη φωνή χάνεται πίσω από φαράγγια και καμπές, οι κάτοικοι του Κουσκόι έχουν βρει έναν ασυνήθιστο τρόπο να επικοινωνούν: σφυρίζουν.
Στο Κουσκόι, ένα μικρό χωριό στα βορειοανατολικά της χώρας, η γλώσσα δεν εκφέρεται με λέξεις αλλά με ήχους που μοιάζουν με κελάηδισμα πουλιών. Κάπως έτσι απέκτησε και το όνομά του – το “χωριό των πουλιών”.
Η σφυριχτή γλώσσα που χρησιμοποιούν, γνωστή ως Kuş Dili, υπάρχει εδώ και αιώνες. Πρόκειται ουσιαστικά για την τουρκική γλώσσα μεταφρασμένη σε ήχους: κάθε φράση, λέξη, ακόμα και τόνος φωνής αποδίδεται με σφυρίγματα, που ταξιδεύουν ευκολότερα σε δύσβατα εδάφη. Η γλώσσα επινοήθηκε από αγρότες και βοσκούς που χρειάζονταν να επικοινωνούν εξ αποστάσεως — κυρίως σε περιοχές όπου το σήμα της φωνής δεν έφτανε, αλλά ο αέρας μετέφερε τον ήχο.
Κουσκόι: Όταν η UNESCO αναγνώρισε την «γλώσσα των πουλιών»
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι μοναδικό παγκοσμίως, αλλά η περίπτωση του Κουσκόι έχει ξεχωρίσει. Το 2017, η UNESCO αναγνώρισε τη σφυριχτή γλώσσα ως μέρος της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας. Κι όμως, κινδυνεύει να χαθεί. Η νέα γενιά εγκαταλείπει την παράδοση, ενώ η τεχνολογία (κινητά, Wi-Fi, apps) αλλάζει τον τρόπο επικοινωνίας ακόμη και στα πιο απομονωμένα χωριά.
Παρά τις προσπάθειες δασκάλων και κοινοτήτων να διατηρηθεί η γλώσσα μέσα από μαθήματα και φεστιβάλ, η καθημερινή χρήση της μειώνεται δραματικά. Πολλοί φοβούνται πως σε λίγες δεκαετίες θα ανήκει μόνο στη μνήμη — και σε λίγες ηχογραφήσεις.
Η σφυριχτή γλώσσα του Κουσκόι δεν είναι ένα τουριστικό αξιοπερίεργο. Είναι η απόδειξη ότι ο άνθρωπος, ακόμη και στα πιο αφιλόξενα τοπία, επινοεί τρόπους να επικοινωνεί. Αρκεί να θέλει να ακούσει.
