Λύσανδρος Λυσάνδρου *
Το χαλλούμι είναι ένα από τα σημαντικά στοιχεία του μεγάλου γαστρονομικού πλούτου, και της μακράς γαστρονομικής παράδοσης της Κύπρου. Το προϊόν χαλλούμι πρέπει να θεωρείται εθνικός θησαυρός όλης της Κύπρου καθ’ ότι συνεισφέρει πολλά εκατομμύρια ετησίως στην οικονομία τόσο της ελεύθερης, όσον και της κατεχόμενης Κύπρου.
Το χαλλούμι δεν ανήκει μόνο στα βόρεια, νότια, ανατολικά η δυτικά της Κύπρου. Το χαλλούμι παράγεται παντού στην Κύπρο, απ’ άκρη σ’ άκρη. Με την παραγωγή και εμπορία χαλλουμιού ασχολούνται πολλές χιλιάδες Ελληνοκύπριοι και άλλες πολλές χιλιάδες Τουρκοκύπριοι. Επειδή όσον οι Ελληνοκύπριοι αγαπούν το χαλλούμι τόσο το αγαπούν και οι Τουρκοκύπριοι (αλλά και οι ξένοι που το δοκιμάζουν), και επειδή η παραγωγή χαλλουμιού γίνεται τόσο από Ελληνοκύπριους όσον και από Τουρκοκύπριους, το χαλλούμι είναι ένας από τους λίγους σοβαρούς παράγοντες που βοηθούν στην συνεργασία και συμφιλίωση μεταξύ Ελληνοκυπρίων με του Τουρκοκύπριους.
Με την κατοχύρωση του χαλλουμιού ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), από την 1ην Οκτωβρίου 2021 την ονομασία χαλλούμι (halloumi/hellim) μπορούν να την φέρουν μόνο τα προϊόντα που παράγονται στην Κύπρο, και στις ελεύθερες και στις κατεχόμενες περιοχές, νοουμένου ότι πληρούνται οι προδιαγραφές. Μετά από αιώνες Κυπριακής παράδοσης, το εμβληματικό ημίσκληρο λευκό τυρί της Κύπρου – λευκός χρυσός – με την μακρά του ιστορία τώρα προστατεύεται από κάθε είδους απομιμήσεις και καταχρήσεις της επωνυμίας του σε ολόκληρη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη που επαυξάνει την εμπορική αξία του εθνικού προϊόντος της Κύπρου, προς όφελος όλων των παραγωγών, και Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων. Επίσης, αυτή η σημαντική εξέλιξη μπορεί να λειτουργήσει ως ένας αποτελεσματικός παράγοντας για την επαναπροσέγγιση Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων και ίσως στην συνέχεια την πολυπόθητη επανένωση της Κύπρου.
Από τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, το χαλλούμι σταδιακά άρχισε να γίνεται πολύ δημοφιλές διεθνώς, ιδιαίτερα στην Βρετανία και στην Ελλάδα (κυρίως λόγω της παρουσίας μεγάλων παροικιών) αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Κατά συνέπεια, η παραγωγή και η εξαγωγή του χαλλουμιού έχει γίνει μια ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία που παρέχει όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας σε Κύπριους και γενικά αυξανόμενο εισόδημα στην Κύπρο.
Τις τελευταίες δεκαετίες, το χαλλούμι είναι ένα από τα σημαντικότερα εξαγωγικά μας προϊόντα και το πρώτο στις εξαγωγές εδώδιμων προϊόντων. Πέραν τον πωλήσεων, το χαλλούμι έχει και την δική του παραδοσιακή πολιτιστική αξία αφού είναι πλέον μέρος της παράδοσης και δικαίως χαρακτηρίζετε ως ο λευκός χρυσός της Κύπρου!
Σήμερα, το χαλούμι θεωρείται το σήμα κατατεθέν της αυθεντικής κυπριακής κουζίνας. Εδώ και αιώνες, αυτό το απολαυστικό λευκό τυρί κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην κυπριακή δίαιτα.
Το χαλλούμι είναι ένα πολύ ιδιαίτερο προϊόν. Ίσως να είναι το μοναδικό τυρί παγκοσμίως που μπορεί να βραστεί, να τηγανιστεί ή και να ψηθεί στη σχάρα χωρίς να λιώνει. Επίσης, με τα εν λόγω ψησίματα αυξάνεται σημαντικά η νοστιμιά του. Αυτό το συμπαγές και πικάντικο τυρί ακόμα και στις υψηλές θερμοκρασίες της σχάρας διατηρεί το σχήμα του και την σύστασή του, χωρίς να λιώνει. Το μυστικό που το κάνει να μην λιώνει και να έχει την ιδιαίτερα νόστιμη γεύση βρίσκεται τόσο στα υλικά συνταγής – γάλα, πυτιά, αλάτι, νερό και δυόσμο – όσον και στον ειδικό τρόπο παρασκευής, ο οποίος απαιτεί δεξιοτεχνία, εμπειρία και ασφαλώς αγάπη.
Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι την εποχή πριν το ψυγείο και την κατάψυξη, ο ρόλος του δυόσμου και του αλατιού ήταν επιβεβλημένος. Πέραν από την ιδιαίτερη γεύση που προσθέτει ο δυόσμος, τα αιθέρια έλαιά του έχουν ισχυρή αντιβακτηριδιακή ιδιότητα που συμβάλει σημαντικά στην συντήρηση του χαλλουμιού· ομοίως συμβάλει και το αλάτι.
Από ανέκαθεν, το χαλλούμι (άψητο, ή τηγανιτό ή στη σχάρα) αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο των παραδοσιακών μεζέδων της Κύπρου. Υπάρχουν διάφορα είδη παραδοσιακών «τυρολιχουδιών». Το χαλλούμι καταναλώνεται με την παττίχα (καρπούζι), και ως τρίμμα σε όλες τις μακαρονάδες, ραβιόλες και άλλα ζυμαρικά. Επιπλέον, κομμάτια χαλλούμιου προστίθενται σε σούπες και συγκεκριμένα στον παραδοσιακό τραχανά της Κύπρου. Πρόσθετα, ως το κύριο συστατικό σε διάφορα είδη αρτοποιίας όπως χαλλουμωτές και πουρέκια. Επιπρόσθετα, η συνταγή του παραδοσιακού προγεύματος της Κύπρου ήταν άρτος, χαλλούμι, ελιές, ντομάτα και κρεμμύδι.
Το χαλλούμι είναι πολύ περισσότερο από ένα απλό τυρί. Είναι μία εμπειρία γεύσης και αρωμάτων που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η υφή του, με το εξωτερικό του να τραβάει και το εσωτερικό του να λιώνει στο στόμα, δημιουργεί μία ανεπανάληπτη αίσθηση κάθε φορά που δοκιμάζει κανείς ένα κομμάτι.
Ως πρεσβευτής της κυπριακής γαστρονομίας, το χαλλούμι έχει φέρει την Κύπρο στο προσκήνιο της παγκόσμιας γαστρονομικής σκηνής. Οι γεύσεις και οι μυρωδιές του έχουν ταξιδέψει μέσα από τα σύνορα, φτάνοντας σε εκατομμύρια σπίτια και εστιατόρια παγκοσμίως. Το χαλλούμι εκτελεί σπουδαία πρεσβευτική αποστολή για την Κύπρο, τόσο με τις εξαγωγές όσον και με τους τουρίστες που θα θυμούνται για πάντα την πιο εξέχουσα γεύση του νησιού μας!
Εν κατακλείδι, το χαλλούμι ενδείκνυται όπως ανακηρυχθεί επίσημα ως ο εθνικός γαστρονομικός θησαυρός της Κυπριακής Δημοκρατίας.
* Συγγραφέας της δίγλωσσης νουβέλας με τίτλο «GOLDIE and the Power of Love (In English & Cypriot Greek)» στην οποίαν ο κύριος πρωταγωνιστής είναι το χαλλούμι!
