Του δρα Άριστου Αριστοτέλους
Πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
Πρόσφατες αναφορές στην άμυνα των υποψηφίων προέδρων και δη του τέως υπουργού Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) Νίκου Χριστοδουλίδη και του αρχηγού του «κυβερνώντος» κόμματος Αβέρωφ Νεοφύτου («Προκλήσεις», ΡΙΚ,5/10/2022), αν και λακωνικές, ήταν αρκετά σοβαρές για να περάσουν απαρατήρητες. Πρόκειται για τοποθετήσεις που βασικά αντανακλούν προχειρότητα στις προσεγγίσεις πολιτικών ηγεσιών στο θέμα της κυπριακής άμυνας – μια διαπίστωση που εκτείνεται μέχρι την Αθήνα – ενώ όλοι διακηρύττουν την ύψιστη εθνική σημασία του τομέα.
Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης στο «ντιμπέιτ» περιορίστηκε να υποστηρίξει την ενίσχυση της άμυνας και του αποτρεπτικού της χαρακτήρα, όπως έπραξαν αργότερα και οι συνυποψήφιοι του, αλλά δεν ήταν αναλυτικός. Ωστόσο οι κύριοι Χριστοδουλίδης και Νεοφύτου, πέραν της υποστήριξης τους στην ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος της άμυνας, για να προσδώσουν περιεχόμενο στη θέση τους προχώρησαν σε αναφορές που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ο τέως ΥΠΕΞ υπογράμμισε ότι «οφείλουμε να έχουμε ισχυρή αποτρεπτική ισχύ και πολύ συγκεκριμένα 2% του προϋπολογισμού του κράτους για εξοπλιστικά προγράμματα». Όμως ο κ. Χριστοδουλίδης προφανώς αγνοεί ότι η πρόταση αυτή αποδυναμώνει αντί να ενισχύει την άμυνα. Το 2% που εισηγείται είναι λιγότερο και από το ήμισυ του 5,5% που διατίθενται τα τελευταία χρόνια στην άμυνα από τον κρατικό προϋπολογισμό (όχι από το ΑΕΠ) όπου ως κρατική προτεραιότητα, η αμυντική προσπάθεια ιεραρχείται χαμηλά. Προηγούνται το κρατικό μισθολόγιο (πέραν του 28%), οι υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, η Παιδεία, η Υγεία και άλλοι τομείς κρατικών δαπανών.
Έξυπνη και αποτρεπτική
Αυτή η «αστοχία» Χριστοδουλίδη έλκυσε το υπονοούμενο του κ. Νεοφύτου ότι «εγώ δεν θα τοποθετούμουν με το να μειώσω τις δαπάνες για την άμυνα, γιατί μια χώρα υπό κατοχή χρειάζεται μια αξιόπιστη έξυπνη αποτρεπτική δύναμη άμυνας». Σφάλλει όμως ο κ. Νεοφύτου – εάν δεν παραπλανεί – όταν στη συνέχεια υποδεικνύει ότι «σήμερα που μιλάμε, στους κρατικούς προϋπολογισμούς έχουμε αμυντικά σχέδια που είναι προς υλοποίηση κατά πολύ πάνω από το 2% του ΑΕΠ. Σήμερα» – λέει – «ξοδεύουμε πιο πολλά από το 2% [εννοεί του ΑΕΠ] για εξοπλιστικά προγράμματα και για το σύνολο των αμυντικών δαπανών».
Κατά καιρούς κυβερνήσεις αποφασίζουν όντως εξοπλιστικά προγράμματα αρκετών εκατομμυρίων ευρώ. Όμως ο προγραμματισμός, η υλοποίηση και η καθ’ εαυτό δαπάνη για την απόκτηση τους, αν τελικά πραγματοποιηθούν, γιατί 20% από αυτά δεν πραγματοποιούνται, δεν θα γίνει «σήμερα» ώστε να ισχυριστεί κανείς ότι ξεπερνούν το 2% του ΑΕΠ του τρέχοντος έτος. Οι δαπάνες θα γίνουν σε βάθος χρόνου, μέχρι και μία δεκαετία ή και περισσότερο, και θα κατανεμηθούν κατ’ έτος ως μέρος του συνόλου των κονδυλίων για την άμυνα του τόπου.
Για παράδειγμα, το συνολικό ετήσιο ποσό που διατίθεται για την άμυνα την τελευταία δεκαετία, το οποίο παραγνωρίζει ο κ. Νεοφύτου αλλά και που είναι αυτό που στην ουσία εννοεί ότι θα αυξήσει στο 2% ο κ. Χριστοδουλίδης, κυμαίνεται μεταξύ 1,6% και 1,9% του ΑΕΠ. Συνεπώς, η προβληματική κυπριακή άμυνα δεν καθίσταται «ισχυρή αποτρεπτική δύναμη» με αύξηση των δαπανών κατά 0,01% όπως εισηγείται ο κ. Χριστοδουλίδης, ούτε και γίνεται πιο «έξυπνη αποτρεπτική δύναμη» όπως επιθυμεί ο κ. Νεοφύτου.
Προτεραιότητες – Δόγμα
Ο κ. Χριστοδουλίδης ήταν ακόμη πιο προχωρημένος στις εισηγήσεις του, εκθέτοντας ωστόσο – χωρίς να ήταν πρόθεση του – την προχειρότητα και την αντιφατικότητα των ανέκαθεν προσεγγίσεων και σχέσεων Λευκωσίας και Αθήνας στο αμυντικό μας πρόβλημα και στο περίφημο «ενιαίο αμυντικό δόγμα».
Από τη μια, ο μέχρι πρόσφατα υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης, δηλώνει στην προαναφερθείσα εκπομπή πως την «αύξηση» στις δαπάνες για την άμυνα θα τη διαθέσει «για εξοπλιστικά προγράμματα, ειδικότερα στον τομέα της Αεροπορίας και του Ναυτικού. Από την άλλη, ο τότε συνάδελφος του, Έλληνας Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, μιλώντας λίγο μετά (ΡΙΚ, «Αμύνεσθαι περί Πάτρης», 9/10/2022), υποδεικνύει ότι αυτό «δεν είναι η προτεραιότητα» για την Κύπρο, αλλά να αναπτύξει υποδομές ούτως ώστε αεροπλάνα και καράβια συμμάχων χωρών να μπορούν να ελλιμενίζονται ή να σταθμεύουν».
Επίσης, από τη μια, ο τέως ΥΠΕΞ υπογραμμίζει ότι «θα πρέπει να κάνουμε σοβαρή συζήτηση με την ελληνική κυβέρνηση για το ενδεχόμενο αναβίωσης του ενιαίου αμυντικού χώρου, αν μπορεί στην πράξη, όχι σε συνθήματα, να εφαρμοστεί». Από την άλλη, ο Έλληνας ΥΠΕΘΑ, – αντί για το «casus belli» του Παπανδρέου – υποδεικνύει γενικά και αόριστα πως το δόγμα υπάρχει και ότι «πάντα το δόγμα το αμυντικό μας, προέβλεπε την κάλυψη αμυντικών αναγκών της Κύπρου, δεν αλλάξαμε απ’ αυτό. Και αυτό δεν είναι δική μου δουλειά, ήταν πάντα το δόγμα. Η Ελλάδα είναι δίπλα στην Κύπρο».
Πράγματι, οι αντικρουόμενες τοποθετήσεις του Έλληνα ΥΠΕΘΑ και του πριν λίγους μήνες ΥΠΕΞ της Κύπρου, καθιστούν αναγκαία τη συζήτηση και επίτευξη συναντίληψης Λευκωσίας- Αθήνας στο πρόβλημα άμυνας και ασφάλειας του νησιού. Όμως δεν έπρεπε ο τέως ΥΠΕΞ ως άμεσα ενδιαφερόμενος επί του θέματος, να είχε εγείρει τα περί ανύπαρκτου δόγματος στα εννέα χρόνια συμμετοχής στο κυβερνητικό σχήμα δεδομένων και των εντεινόμενων τουρκικών απειλών;
