Σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις –Προεδρικές, Βουλευτικές, Ευρωεκλογές, Αυτοδιοικητικές, Αρχιερατικές και Εκλογές στα Επιμελητήρια– εφαρμόζονται οι ίδιες στρατηγικές επικοινωνίας και τα ίδια εργαλεία: branding, τοποθέτηση (positioning), διαχείριση φήμης (reputation management), δημιουργικότητα, καινοτομία, διαφοροποίηση κ.ά. Κοινές οι προκλήσεις: ρευστότητα, αβεβαιότητα, εκλογική μεταβλητότητα, πολυπλοκότητα, κατακερματισμός και κρυμμένες ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες και καταστροφικά ρίσκα). Κοινός και ο απώτερος στόχος: ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών.
Στην πορεία προς τις κυπριακές προεδρικές εκλογές του 2023, το εκλογικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από μη γραμμικότητες, ασυμμετρίες, εκθετικά φαινόμενα και ασυνήθιστα υψηλά πολιτικά ρίσκα. Η πολυσυλλεκτικότητα των υποψηφίων και η δυνατότητα τους να διεισδύσουν σε διαφορετικούς κομματικούς χώρους και στην τεράστια δεξαμενή των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι δεν είναι η ίδια. Σημαντικές διαφορές εντοπίζονται επίσης σε θέματα όπως είναι η πειστικότητα, η φήμη ικανότητας, η φήμη χαρακτήρα, η πολιτική δημιουργικότητα, η εκλογική καινοτομία, τα μοντέλα και τα εργαλεία που προτείνονται για υλοποίηση των προεκλογικών προγραμμάτων κ.ά.
Στη πολιτική σκηνή τα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Η φήμη χαρακτήρα είναι εξαιρετικά εύθραυστη, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο.
Στην εποχή της αλλαγής, της αστραπιαίας μετάδοσης μηνυμάτων και των fake news, η φήμη χαρακτήρα μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο. Το στίγμα της απρεπούς συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά δύσκολο, εάν όχι αδύνατο, να αφαιρεθεί.
Σύμφωνα με τον νομπελίστα Daniel Kahneman ‘είμαστε πολύ έμπειροι σε ένα κόσμο λίγο ή πολύ γραμμικό. Η εκθετική αύξηση είναι πράγματι κάτι διαφορετικό. Δεν είμαστε εξοπλισμένοι γι’ αυτό – είναι σχεδόν αδύνατο να συλλάβουμε εκθετικά φαινόμενα. Όταν ο γραμμικός κόσμος αντιμετωπίζει μια εκθετική αλλαγή δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα (όπως μας έδειξε και η πανδημία)’.
Πολιτική επικοινωνία σε κρίση: Τα συνήθη στατικά εργαλεία πολιτικού μάρκετινγκ που εφαρμόζονται διεθνώς δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στην εκθετική αλλαγή, τις μη γραμμικές αλληλεπιδράσεις και την ασύμμετρη αλληλεξάρτηση των πολλαπλών κρίσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Λιζ Τρας, η οποία έγινε η πιο βραχύβια πρωθυπουργός στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου – η προεκλογική της εκστρατεία ήταν μεγαλύτερης διάρκειας από τη θητεία της.
Στη πορεία προς τις κυπριακές προεδρικές εκλογές, υπάρχουν κρυμμένες ασυμμετρίες οι οποίες μπορούν να αλλάξουν δραματικά τα δημοσκοπικά δεδομένα. Η εκλογική μεταβλητότητα βρίσκεται σε ιστορικό υψηλό ενώ η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία αναμένεται να είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων 20 ετών. Η κάλπη δεν παίζει ζάρια. Οι θετικές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) θα πρέπει να εντοπιστούν και αξιοποιηθούν και οι αρνητικές ασυμμετρίες (καταστροφικά ρίσκα) να αποφευχθούν.
Οι σχεδιασμοί και οι εκτιμήσεις για πρόκριση και νίκη που γίνονται τόσο για τους προεδρικούς υποψήφιους όσο και για το Τριπρόσωπο ενόψει των επόμενων Αρχιεπισκοπικών Εκλογών στην Εκκλησία της Κύπρου, όποτε αυτές διεξαχθούν, πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ευθραυστότητα ‘fragility’, τις κρυμμένες ασυμμετρίες και τη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί. Οι παράμετροι αυτοί μπορούν να επιφέρουν εκθετικές αλλαγές στο εκλογικό σκηνικό και σημαντικές διαφοροποιήσεις όσον αφορά τα ποσοστά.
Ενόψει των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων τόσο στην Κύπρο (προεδρικές) όσο και στην Ελλάδα (βουλευτικές), η μεγαλύτερη πρόκληση για τους υποψήφιους και τα επιτελεία τους είναι ο εντοπισμός και αξιοποίηση των σπάνιων ευνοϊκών ασυμμετριών (εκθετικών ευκαιριών) που υπάρχουν στο πολιτικό – εκλογικό τοπίο.
Για παράδειγμα, η παρουσίαση των κατάλληλων μοντέλων και εργαλείων για την εφαρμογή των προεκλογικών προγραμμάτων, την υλοποίηση του κρατικού προϋπολογισμού, τη μεγιστοποίηση της απόδοσης των δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων και την ενίσχυση των συντελεστών που συνθέτουν την Εθνική Ισχύ μπορεί να διαφοροποιήσει αποτελεσματικά μια υποψηφιότητα και να αποφέρει πολλαπλά εκλογικά οφέλη και σημαντική αύξηση ποσοστών.
Ο κρατικός προϋπολογισμός 2023 πρέπει να στοχεύει πρώτον στην ισορροπία μεταξύ οικονομικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης και δεύτερο στη διατήρηση των παρεμβάσεων και των καινοτομιών ως μόνιμα χαρακτηριστικά ενός ανανεωμένου κοινωνικού συμβολαίου.
Στη σύγχρονη εποχή των πολύμορφων προκλήσεων χρειάζονται μη γραμμικά μοντέλα και δυναμικά εργαλεία τα οποία μπορούν να:
- Βοηθήσουν τις δημόσιες υπηρεσίες, τις επιχειρήσεις και τους οικισμούς να εντοπίσουν και αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες (εκθετικές ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες (καταστροφικά ρίσκα).
- Ενισχύσουν την ανθεκτικότητα του νέου αυτοδιοικητικού μοντέλου.
- Προωθήσουν την καινοτομία από τη βάση προς τα πάνω.
- Μετατρέψουν τον κρατικό προϋπολογισμό 2023 σε μοχλό ανθεκτικής ανάπτυξης.
Αρχιερατικές εκλογές και κοινωνική καινοτομία. Η ανάδειξη του κρίσιμου ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει η Εκκλησία για ενίσχυση της κοινωνικής καινοτομίας αποτελεί μια θετική ασυμμετρία η οποία μπορεί να προσδώσει συγκριτικό πλεονέκτημα στους υποψήφιους στο πλαίσιο των αρχιερατικών εκλογών. Η κοινωνική καινοτομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα σε τοπικό επίπεδο με επίκεντρο τη βιώσιμη ανάπτυξη και το κοινό όφελος ‘community-based innovation’ αποτελεί μια μείζονα παγκόσμια τάση. Η κοινωνική καινοτομία αφορά την αξιοποίηση της ευρηματικότητας που έχουν φιλανθρωπικές οργανώσεις, ενώσεις και κοινωνικοί επιχειρηματίες για να βρίσκουν νέους τρόπους κάλυψης εκείνων των κοινωνικών αναγκών που δεν ικανοποιούνται από την αγορά ή από τον δημόσιο τομέα.
Οικοδομώντας ένα καινοτόμο πρότυπο συμπεριληπτικής ανάπτυξης για όλους, οι πρακτικές της Εκκλησίας στον τομέα της φιλανθρωπίας μπορούν να επεκταθούν στις δραστηριότητες της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας μέσα από το Σχέδιο που έχω ετοιμάσει με τίτλο ‘Δημιουργικές Ενορίες: Τοπικές Καινοτομίες για το Κοινό Καλό’. Το εν λόγω Πρόγραμμα στοχεύει στην ευρεία επικοινωνία των πρωτοβουλιών της Εκκλησίας και τη μεγαλύτερη δυνατή κινητοποίηση των ενεργών πολιτών, των πνευματικών και των παραγωγικών δυνάμεων για την τοπική πρόοδο και τη βιώσιμη έξοδο από την κρίση.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
