* Της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου
Απομακρυνόμαστε από την ουσία.
Αυτή η σκέψη κλωθογυρίζει στο μυαλό, ξανά και ξανά, βλέποντας τον χρόνο να κυλά και να παρέρχεται και εμάς περί άλλων να τυρβάζουμε, ενώ βασανιστικά προβλήματα στον τομέα της υγείας εξακολουθούν να αιωρούνται, περιμένοντας στωικά λύσεις.
Δε θα μπορούσα να αναφερθώ σε πιο ενδεικτικό παράδειγμα από εκείνο της ίδρυσης και λειτουργίας του Εθνικού Κέντρου Κλινικής Τεκμηρίωσης (ΕΚΚΤ).
Όσο απίστευτο και αν ακούγεται, μέχρι σήμερα στην Κύπρο δε διαθέτουμε κανενός είδους κλινικής και επιστημονικής αξιολόγησης τόσο των ανθρώπων που εργάζονται στο σύστημα υγείας, όσο, προπάντων, των υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες, εντός και εκτός ΓεΣΥ.
Δηλαδή, με απλούστερους όρους, ένας ασθενής που χρησιμοποιεί υπηρεσίες υγείας στη χώρα μας δε διαθέτει κανενός είδους προστασία απέναντι σε λανθασμένες διαγνώσεις, καθυστερημένες νοσηλείες και τη μη χρησιμοποίηση από πλευράς των θεραπευτών όλων των απαιτούμενων μέσων για τη θεραπεία του, συνθήκες που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές ή ακόμη και στην απώλεια της ζωής του.
Στοιχεία που προκύπτουν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας[1] καταδεικνύουν πως κάθε χρόνο εκατομμύρια ασθενείς υφίστανται τραυματισμούς, βλάβες ή πεθαίνουν εξαιτίας της μη ασφαλούς και κακής ποιότητας υγειονομικής περίθαλψης που τους παρέχεται. Και αυτό δεν αφορά μόνο τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου τα συστήματα υγείας είναι, εν πολλοίς, υποχρηματοδοτούμενα και αποδιοργανωμένα. Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, εκτιμάται ότι 1 στους 10 ασθενείς υφίσταται βλάβη κατά τη διάρκεια της νοσοκομειακής περίθαλψης. Και το σπουδαιότερο όλων; Σχεδόν το 50% αυτών των βλαβών ή ανεπιθύμητων συμβάντων θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί ή αποτραπεί.
Το σοβαρό κενό διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας θα κληθεί να καλύψει το Εθνικό Κέντρο Κλινικής Τεκμηρίωσης, με το σχετικό πολύπαθο και πολυσυζητηθέν νομοσχέδιο να βρίσκεται εδώ και πάρα πολύ καιρό σε εκκρεμότητα. Για το εν λόγω Κέντρο έχει μάλιστα εξασφαλιστεί και κονδύλι €3 εκατομμυρίων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανθεκτικότητας το οποίο παραμένει ακόμη αναξιοποίητο.
Στόχος του ΕΚΚΤ είναι να αποτελέσει έναν εθνικό φορέα που θα συντελέσει σημαντικά στην βελτίωση της οργάνωσης της περίθαλψης, των επιδόσεων των νοσοκομείων, αλλά και του συστήματος υγείας, στην πρόληψη της υπερβολικής, της ελλιπούς ή της κακής χρήσης των υπηρεσιών υγείας και τελικά στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των διαφορών στην παροχή της φροντίδας.
Για να είναι επιτυχής, ο φορέας θα χρειαστεί να δραστηριοποιηθεί σε πλειάδα τομέων, δημιουργώντας πρότυπα πιστοποίησης κάθε κλινικής πράξης και κάθε υγειονομικής δομής, πρότυπα κλινικού ελέγχου, διακυβέρνησης και ασφάλειας ασθενών και προσωπικού, καθώς και εθνικούς δείκτες αξιολόγησης δομών, διαδικασιών και αποτελεσμάτων. Παράλληλα, πρέπει να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τις ηγεσίες των φορέων που θα αναλάβουν να εφαρμόσουν τις οδηγίες του.
Αξίζει να σταθούμε και στα αξιόλογα οφέλη που φαίνεται πως προκύπτουν μέσα από τη λειτουργία του νεότευκτου Οργανισμού Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) στη γειτονική μας Ελλάδα, ο οποίος επιτελεί ρόλο αρωγού του Υπουργείου Υγείας και όλων των παρόχων υπηρεσιών υγείας της χώρας, στην προσπάθειά τους για βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας, επάρκειας και καθολικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας, με βάση τα διεθνή επιστημονικά πρότυπα.
Η πιλοτική εφαρμογή σειράς δεικτών ποιότητας σε 12 ελληνικά νοσοκομεία πέτυχε, μέσα σε μόλις ένα εξάμηνο, βελτίωση κατά 20% στους δείκτες που δείχνουν την πορεία των χειρουργικών περιστατικών και καλύτερη ταυτοποίηση των ασθενών μέσα στο νοσοκομείο, ενώ σε σημεία όπου εντοπίστηκαν σημαντικές αποκλίσεις, τέθηκαν σε εφαρμογή διορθωτικά μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας.
Το αποτέλεσμα αυτό απορρέει από ένα συνολικό πλαίσιο αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στο σύστημα υγείας της χώρας, στο οποίο περιλαμβάνονται η αυτο-αξιολόγηση και εξωτερική αξιολόγηση των νοσοκομείων και η αποτύπωση της παρούσας κατάστασης, βάσει δεικτών ποιότητας που προκύπτουν από ευρωπαϊκά πρότυπα.
Συνεπώς, το μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση στην Υγεία θα είναι ακριβώς αυτό. Να δημιουργήσει, δηλαδή, με απόλυτη προτεραιότητα και χωρίς καμία περαιτέρω καθυστέρηση το κατάλληλο περιβάλλον για να προχωρήσει επιτέλους η ίδρυση και λειτουργία του ΕΚΚΤ.
Κατόπιν ενδελεχούς μελέτης, από μέρους μου, της Στρατηγικής για την Υγεία του νυν Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Νίκου Χριστοδουλίδη, κάθε πυλώνας της οποίας είναι επιστημονικά τεκμηριωμένος και στοχοπροσηλωμένος προς όφελος του ασθενή αλλά και της βιωσιμότητας του συστήματος από την προεκλογική ακόμη περίοδο, και μετά και τις τελευταίες δηλώσεις του σχετικά με το ζήτημα, θέλω να παραμείνω πολύ αισιόδοξη πως θα περάσουμε πλέον στη φάση υλοποίησης αυτής της σημαντικής δέσμευσης.
Ευελπιστώ, επίσης, πως θα μελετηθεί και θα ληφθεί σοβαρά υπόψιν η δημιουργία Υφυπουργείου Υγείας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα πολλά από τα υφιστάμενα ανοικτά μέτωπα, είτε χρονολογούνται, όπως αυτό που αναφέρεται στο παρόν κείμενο, είτε έχουν προκύψει μετά από την πολυαναμενόμενη μεταρρύθμιση του ΓεΣΥ, για το οποίο κάθε ένας από εμάς πρέπει να νιώθει περήφανος και να είναι, παράλληλα, κοινωνός της συνεχούς βελτίωσης του.
*Δρ. Ανδρούλλα Ελευθερίου
Ιολόγος BSC, MSc, PhD
Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ)
[1] WHO Patient Safety – Key Facts, World Health Organization (2019) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/patient-safety
