Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς
Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου
Με στόχο ότι όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι κλιματικά ουδέτερα έως το 2050, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις 8 Οκτωβρίου 2020, ενέκρινε την θέση του ενόψει των διαπραγματεύσεων για τη νέα νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία του κλίματος. Η νέα νομοθεσία σκοπό έχει να μετατρέψει τις πολιτικές υποσχέσεις περί ενεργειακής μετάβασης και επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ έως το 2050 σε νομικά δεσμευτική υποχρέωση. Έτσι ώστε, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της EE να είναι ενήμεροι για το νομικό πλαίσιο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των μέτρων και να μπορούν να προετοιμαστούν καλύτερα για τις αλλαγές που έρχονται στον τομέα της ενέργειας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά φιλόδοξους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2030 και το 2040 και αναμένει ότι τόσο η ΕΕ συνολικά όσο και το κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά θα πρέπει να έχουν φτάσει σε κατάσταση κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, ώστε στη συνέχεια να επιτευχθεί αρνητικό ισοζύγιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ζήτα να υπάρξει επαρκής χρηματοδότηση για τους στόχους αυτούς.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει ως τις 31 Μαΐου 2023, στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, πρόταση για την πορεία που θα ακολουθηθεί σε επίπεδο ΕΕ για την επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης ως το 2050. Η πρόταση αυτή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις συνολικές εναπομένουσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ ως το 2050, ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού. Η πορεία θα επανεξετάζεται έπειτα από κάθε απολογισμό που θα πραγματοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά επίσης να συγκροτηθεί σε επίπεδο ΕΕ μια επιτροπή για την κλιματική αλλαγή, η οποία, ως ανεξάρτητος επιστημονικός φορέας, θα είναι αρμόδια να αξιολογεί τις ακολουθούμενες πολιτικές ως προς τη συνέπειά τους και να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Επίσης, ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει μελέτη αντικτύπου και να καθορίσει ενδιάμεσο στόχο για το 2040, για να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα βρεθεί στον σωστό δρόμο για την επίτευξη του στόχου για το 2050. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την άποψη ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025 να καταργήσουν σταδιακά όλες τις άμεσες και έμμεσες επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.
Ο υφιστάμενος στόχος της ΕΕ είναι να μειωθούν οι εκπομπές έως το 2030 κατά 40% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ομιλία, στις 16 Σεπτεμβρίου 2020, στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ανέπτυξε πως θα επιτευχθεί η ενεργειακή μετάβαση αναφέροντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί ο στόχος για τη μείωση των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων μέχρι το 2030 σε τουλάχιστον 55% αντί 40%. Όπως ανέφερε ο στόχος του 55% θα μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές ενέργειας, θα δημιουργήσει εκατομμύρια επιπλέον θέσεις εργασίας και θα μειώσει την ατμοσφαιρική ρύπανση κατά περισσότερο από το ήμισυ. Η επίτευξη του στόχου 55% μείωση των εκπομπών των θερμοκηπιακών αερίων μέχρι το 2030 θα θέσει την ΕΕ σε σταθερή τροχιά προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και προς την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έθεσε τον πήχη ακόμη πιο ψηλά, ζητώντας να μειωθούν οι εκπομπές έως το 2030 κατά 60%, προσθέτοντας ότι, στο πλαίσιο αυτό, η αναθεώρηση των εθνικών στόχων θα πρέπει να γίνει με τρόπο οικονομικά δίκαιο και αποτελεσματικό. Συνάμα, οι τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης θα πρέπει να προωθηθούν σε όλους τους τομείς της οικονομίας κατεπειγόντως. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα πρέπει να περάσει από το Συμβούλιο της ΕΕ για την τελική έγκριση, βάσει της προβλεπόμενης διαδικασίας. Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να τεθεί υψηλότερος στόχος για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνιστά ένα θαρραλέο βήμα προς την σωστή κατεύθυνση για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της ΕΕ.
Μπορεί η Κύπρος να καταστεί κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050; Ναι η Κύπρος θα μπορούσε να θέσει μακροπρόθεσμο στόχο για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο -100% μέχρι το έτος 2050. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρειάζεται να τεθούν στόχοι για τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πέραν του 30% για το έτος 2030, 75% για το έτος 2040 και 100% για το έτος 2050 σε όλους τους ενεργειακούς τομείς όπως είναι η θέρμανση και η ψύξη, ο ηλεκτρισμός και οι μεταφορές. Επίσης όσον αφορά τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις μπορούν να τεθούν στόχοι όπως 50% για το έτος 2030, 65% για το έτος 2040 και πέραν του 80% για το έτος 2050. Πώς μπορούν να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι; Επιβάλλεται η ύπαρξη ενός θεσμικού οργάνου το οποίο θα είναι ο συνδετικός κρίκος που θα συντονίζει όλες τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν από τα διάφορα Υπουργεία, ώστε με διαφάνεια και σωστό προγραμματισμό να γίνει εφικτή η ετοιμασία ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας μας που θα περιβάλλεται με επιστημονική τεκμηρίωση αλλά και με πολιτική και κοινωνική συναίνεση.
