Κωνσταντίνος Διπλάρης*
Τα καρδιακά προβλήματα κυριαρχούν στο ιατρικό ιστορικό εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Στοχεύοντας σε ένα μέλλον με υγεία και την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής ενός ασθενούς μετά από ένα καρδιακό επεισόδιο, το βήμα που ακολουθεί είναι η καρδιακή αποκατάσταση.
Πρόκειται για ένα πλήρες πρόγραμμα βελτίωσης της υγείας του ασθενούς, με στόχο την ανάκαμψη και ενδυνάμωση της καρδιάς και τη μείωση του κινδύνου επανάληψης ή επιδείνωσης του προβλήματος, προκειμένου να αυξηθεί όχι μόνο το προσδόκιμο αλλά και η ποιότητα ζωής του.
Η καρδιακή αποκατάσταση περιλαμβάνει πέντε βασικά στοιχεία:
• Εκμάθηση άσκησης: Ο ασθενής μαθαίνει πώς να κάνει ασκήσεις που είναι ασφαλείς και κατάλληλες για την κατάστασή του. Η άσκηση βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, την αντοχή και την ευεξία.
• Αλλαγές στους παράγοντες καρδιακού κινδύνου: Ο ασθενής υποστηρίζεται έτσι ώστε να αλλάξει κάποιες συνήθειες που επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς του όπως το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η υψηλή χοληστερόλη και το στρες.
• Αγωγή για την υγεία της καρδιάς: Ο ασθενής ενημερώνεται για την καρδιακή του κατάσταση, τα αίτια, τη θεραπεία και τους τρόπους πρόληψης ή αντιμετώπισης των επιπλοκών. Παρέχονται συμβουλές προσωπικής φροντίδας, παρακολούθησης των συμπτωμάτων και τήρησης του φαρμακευτικού σχήματος.
• Συμβουλευτική διατροφής: Ο ασθενής μαθαίνει πώς να ακολουθεί μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή, που θα τον βοηθήσει να έχει ένα βέλτιστο βάρος, να ρυθμίσει την πίεση και την χοληστερόλη του και να προστατεύσει την καρδιά του από τις φλεγμονές και τις οξειδώσεις.
• Συναισθηματική υποστήριξη: Παρέχεται ψυχολογική βοήθεια και συμπαράσταση στον ασθενή, ο οποίος μπορεί να αισθάνεται φόβο, θλίψη, θυμό ή κατάθλιψη μετά από ένα καρδιακό πρόβλημα. Η υποστήριξη βοηθά στην αντιμετώπιση του στρες, στη βελτίωση της αυτοεκτίμησης και στην υιοθέτηση μιας θετικής στάσης ζωής.
Η καρδιακή αποκατάσταση ξεκινάει από το νοσοκομείο και συνεχίζεται σε εξωτερικά ιατρεία, στο φυσιοθεραπευτήριο ή στο σπίτι, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ασθενούς. Υπάρχουν τρεις φάσεις στην καρδιακή αποκατάσταση:
• 1η Φάση – Εσωτερικός ασθενής: Αρχίζει ενώ ο ασθενής βρίσκεται ακόμα στο νοσοκομείο, μετά από κάποια επέμβαση ή θεραπεία. Σ’ αυτή τη φάση, οι γιατροί και οι νοσηλευτές καθοδηγούν τον ασθενή να κάνει απλές ασκήσεις, όπως περπάτημα, ανάπαυση και αναπνοή. Δίνονται συμβουλές για τη διατροφή, τα φάρμακα και την πρόληψη των λοιμώξεων. Σκοπός αυτής της φάσης είναι να βελτιώσει ο ασθενής την καρδιακή του λειτουργία και να ετοιμαστεί για την επιστροφή στο σπίτι.
• 2η Φάση – Εξωτερικά ιατρεία – φυσιοθεραπευτήριο: Ξεκινάει όταν ο ασθενής φύγει από το νοσοκομείο και συνεχίζεται για τουλάχιστον 12 εβδομάδες. Σε αυτή τη φάση, συστήνεται η παρακολούθηση ενός προγράμματος άσκησης και εκπαίδευσης που θα είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τους στόχους του ασθενούς. Με την υποστήριξη και την επίβλεψη ειδικών, όπως καρδιολόγων, φυσιοθεραπευτών, διαιτολόγων και ψυχολόγων ο ασθενής μαθαίνει πώς να βελτιώσει τον τρόπο ζωής του, να αντιμετωπίσει το στρες και τα συναισθήματά του και να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του. Σκοπός αυτής της φάσης είναι η βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας του ασθενούς σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον και υπό την επίβλεψη ειδικών. Πιο μακροπρόθεσμος στόχος είναι η μείωση του κινδύνου επανάληψης ή επιδείνωσης του προβλήματος.
• 3η Φάση – Συνεχίζοντας μόνοι σας: Ξεκινάει όταν ο ασθενής ολοκληρώσει το πρόγραμμα της δεύτερης φάσης και συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής. Σε αυτή τη φάση, θα πρέπει ο ασθενής να διατηρήσει τις υγιεινές συνήθειες που απέκτησε, υπό την επίβλεψη των ειδικών και να κάνει τακτικά ελέγχους και επισκέψεις στον γιατρό του. Θα πρέπει επίσης να συμμετέχει σε δραστηριότητες και ομάδες που θα τον κρατήσουν ενεργό, δραστήριο και ψυχικά ισορροπημένο. Σκοπός αυτής της φάσης είναι η διατήρηση της καρδιακής υγείας του ασθενούς και η βελτίωση της ποιότητας ζωής του.
Ποιοι ασθενείς μπορούν να ωφεληθούν από την καρδιακή αποκατάσταση;
Η καρδιακή αποκατάσταση είναι σημαντική για άτομα που αντιμετώπισαν κάποιο πρόβλημα με την καρδιά ή τα αιμοφόρα αγγεία, όπως έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη, επισκευή ή αντικατάσταση καρδιακής βαλβίδας, αορτοστεφανιαία παράκαμψη (bypass), αγγειοπλαστική στεφανιαίας αρτηρίας με ή χωρίς στεντ καθώς και σε άτομα με περιφερική αρτηριακή νόσο.
Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της καρδιακής αποκατάστασης;
To προσωπικό καρδιακής αποκατάστασης επιβλέπει τον ασθενή καθώς ασκείται με χρήση εξειδικευμένων μηχανημάτων. Ολοκληρώνοντας μια σειρά συνεδρίες, ο ασθενής αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αντοχή. Σταδιακά, θα αυξήσει την ένταση και/ή τη διάρκεια της άσκησης ανάλογα με το επίπεδο φυσικής κατάστασης και το ιατρικό ιστορικό του. Οι ασκήσεις καρδιακής αποκατάστασης μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το επίπεδο φυσικής κατάστασης και τους παράγοντες κινδύνου τους οποίους έχει ένας ασθενής. Οι ασκήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν: Αερόβιες ασκήσεις, όπως περπάτημα, οδήγηση σταθερού ποδηλάτου, χρήση ελλειπτικού ή διαδρόμου προπόνησης και δραστηριότητες για την ενίσχυση των μυών, όπως η άρση ελεύθερων βαρών ή η χρήση μηχανημάτων ελαστικών καλωδίων και ταινιών αντίστασης.
Το προσωπικό της καρδιακής αποκατάστασης ελέγχει τακτικά τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση του ασθενούς και την απόδοση της καρδιάς του ώστε να βεβαιώνεται ότι είναι ασφαλής κατά την άσκηση.
Εκτός από την άσκηση, η καρδιακή αποκατάσταση στοχεύει επίσης στην:
● Υιοθέτηση υγιεινής διατροφής για την καρδιά
● Διαχείριση άγχους
● Απόκτηση και διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
● Διακοπή της χρήσης προϊόντων καπνού ή/και άλλων ουσιών
● Σωστή λήψη και διαχείριση των φαρμάκων
● Διαχείριση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερόλης και του σακχάρου στο αίμα
Για τους λόγους αυτούς και πέραν της παρακολούθησης από το γιατρό, γίνονται συνεδρίες με διαιτολόγο που θα προτείνει ένα εξατομικευμένο διαιτολόγιο παρακολουθώντας την τήρηση αλλά και την αποδοτικότητα της δίαιτας αυτής. Τέλος, παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς ψυχολόγους με στόχο την καλύτερη διαχείριση της καθημερινότητας, τη μείωση του στρες αλλά και την αποβολή του άγχους που συνδέεται με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας όπως οι καρδιακές παθήσεις.
Προσθέτοντας έως 5 χρόνια στο προσδόκιμο ζωής
Η ολοκλήρωση ενός προγράμματος καρδιακής αποκατάστασης μπορεί να προσθέσει έως και πέντε χρόνια στο προσδόκιμο ζωής, σύμφωνα με μελέτες. Πιο συγκεκριμένα:
● Βοηθά στην ανάκαμψη και ενδυνάμωση μετά από καρδιακή προσβολή, εγχείρηση καρδιάς ή άλλο καρδιακό πρόβλημα
● Βάζει το σώμα του ασθενούς σε κίνηση, ώστε οι καθημερινές δραστηριότητες να είναι πιο εύκολες
● Βελτιώνει την καθημερινή ποιότητα ζωής
● Βοηθά στη μείωση του κινδύνου να υποστεί ο ασθενής άλλο ένα καρδιακό επεισόδιο
● Μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο τα επόμενα χρόνια
● Βοηθά στη διαχείριση της ψυχικής υγείας και των πιθανών αισθημάτων κατάθλιψης και άγχους μετά από καρδιακή προσβολή
● Δείχνει τρόπους μείωσης του άγχους
● Βοηθά στη διαχείριση του βάρους
● Βοηθά στην υιοθέτηση πιο υγιεινών συνηθειών ζωής, όπως υγιεινή διατροφή για την καρδιά, μη χρήση προϊόντων καπνού, λιγότερο καθιστική ζωή και περισσότερη άσκηση
● Βοηθά στη μείωση του πόνου στο στήθος και τη δύσπνοια
Πόσο επιτυχημένη είναι η καρδιακή αποκατάσταση;
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η καρδιακή αποκατάσταση βοηθά τους ανθρώπους με διάφορους τρόπους. Ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί ότι με την καρδιακή αποκατάσταση μειώνονται τα πιο κάτω:
● Κίνδυνος καρδιαγγειακού θανάτου κατά 58%
● Κίνδυνος καρδιακής προσβολής κατά 30%
● Κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 60%
● Συμπτώματα κατάθλιψης κατά 63%
Εν κατακλείδι, η καθημερινή μας επαφή με καρδιοπαθείς, μας επιβεβαιώνει ότι η συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης είναι όχι απλά σημαντική αλλά απαραίτητη αφού βάζει μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων στο πλευρό ενός ασθενή με στόχο την ανάκαμψη και την επάνοδό του σε μια φυσιολογική, ποιοτική ζωή την οποία όλοι δικαιούνται. Απ’όλες τις σχετικές μελέτες που έχουν γίνει, προκύπτει ότι η καρδιακή αποκατάσταση προσφέρει στους ανθρώπους πολλά οφέλη, μεταξύ των οποίων περισσότερα χρόνια ζωής και βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Με τους επαγγελματίες υγείας δίπλα σας, να σας παρακολουθούν σε κάθε βήμα, μπορείτε να κάνετε την καρδιά σας πιο δυνατή μέσα σε λίγους μόνο μήνες βελτιώνοντας την καθημερινότητά σας.
*MD, Καρδιοχειρουργός, Mediterranean Hospital of Cyprus
