Του Θεόδωρου Χαραλάμπους*
Ο τουριστικός τομέας χρειάζεται ολοκληρωμένη στρατηγική που να παραπέμπει σε βιώσιμη παρουσία του τουρισμού στο νησί για τώρα και το μέλλον. Η Ισπανική εταιρία συμβουλευτικών υπηρεσιών “THR Asesores en Turismo Hoteleria y Recreation, S.A”, ετοίμασε το 2017 μελέτη για την ανάπτυξη του Κυπριακού Τουρισμού με ορίζοντα το 2030, η μελέτη καλύπτει 909 σελίδες.
Η μελέτη έχει θέσει, μεταξύ άλλων και τούς ακόλουθους στόχους για το 2030: Διεθνείς τουριστικές αφίξεις 4,8 εκ., έσοδα από τον τουρισμό €7 δις., συμβολή στο ΑΕΠ 28%, νέα τουριστικά καταλύματα με 29,000 δωμάτια, νέες θέσεις εργασίας 45,000, απαιτούμενη επένδυση (δημόσια και ιδιωτική) €18.5 δισεκατομμύρια. Ακολουθούν επισημάνσεις και σχόλια για την μελέτη.
Α. Συνεισφορά του Τουριστικού Τομέα στο ΑΕΠ
Στην μελέτη παρατίθενται στοιχεία τα οποία δεν είναι ολοκληρωμένα σε σχέση με την συνεισφορά του Τουριστικού τομέα στο ΑΕΠ. Παρατίθεται σαν στόχος το 2030 ο τουρισμός να αποτελεί το 28% του ΑΕΠ. Επισημαίνω ότι την περίοδο της ανάπτυξης του Κυπριακού Τουρισμού η συνεισφορά του τομέα στο ΑΕΠ ξεπερνούσε το 20% , το 1999 ήταν 27.36%, το 2000 31.12%, το 2010 14.30% και το 2018 21.87% (πηγή: World Travel and Tourism Council). Οι εμπειρογνώμονες αναφέρθηκαν στο ΑΕΠ (συνεισφορά τουρισμού), χωρίς να αναγνωρίζουν και να επισημαίνουν τις μεταβολές αλλά και να αναλύουν τους λόγους των διακυμάνσεων.
Β. Σύνολο αφίξεων – Στόχος 2030
Παρατίθεται η θέση, από τους εμπειρογνώμονες της THR, ότι στόχος είναι όπως το 2030 οι αφίξεις ξένων τουριστών ανέλθουν στα 4.8 εκ., με το 40% αυτών κατά τους μήνες Νοέμβριο μέχρι Απρίλιο (περίοδος εκτός αιχμής) και το υπόλοιπο 60% κατά την περίοδο αιχμής.
Λαμβάνοντας υπόψιν τους πραγματικούς αριθμούς αφίξεων για το 2017 (χρόνος επικαιροποίησης της μελέτης) οι πραγματικές αφίξεις για το 2017 ήταν συνολικά 3,652.073. Οι αφίξεις την περιόδο αιχμής (Μάιος -Οκτώβριος) ήταν 2,836.449 η 77.67% του συνόλου ενώ οι αφίξεις εκτός αιχμής 815,624 η 22.33% του συνόλου.
Με βάση την εισήγηση των εμπειρογνωμόνων της THR για το 2030 η ποσοτική δομή των αφίξεων έχει καθοριστεί: Σύνολο αφίξεων 4,800.000, αφίξεις αιχμής 2,880.000 η 60% του συνόλου, αφίξεις εκτός αιχμής 1,920.000 η 40% του συνόλου. Αύξηση την περίοδο αιχμής από 2,836.449 το 2017, σε 2,880.000 το 2030 η +1.53%. Αύξηση την περίοδο εκτός αιχμής από 815,624 σε 1,920.000 η +135.40%
Παρατίθεται σχετικός πίνακας για εύκολη αναφορά
| Αφίξεις | 2017 | 2030 | Μεταβολή |
| Περίοδός Αιχμής | 2,836.449 (77.67%) | 2,880.000=(60%) | 43,551 (+1.53%) |
| Περίοδός Εκτός Αιχμής | 815,624 (22,33%) | 1,920.000=(40%) | 1,104,376 (+135.40%) |
| Σύνολο (Ετήσια) | 3,652.073 (100.00%) | 4,800.000=(100%) | 1,147.927 (+31.43) |
Οι εμπειρογνώμονες προτείνουν ουσιαστικά να μην υπάρξει αύξηση για την περίοδο αιχμής με αύξηση μόνο 1.53% σε 13 χρόνια, μέχρι το 2030! Αν λάβουμε υπόψη και την εισήγηση των εμπειρογνωμόνων για προσθήκη ακόμη 29,000 δωματίων, στο υπάρχον δυναμικό των Ξενοδοχείων, το αποτέλεσμα θα είναι η σημαντική μείωση στην πληρότητα των Ξενοδοχείων (κατά την περίοδο αιχμής), περίοδο που οι τιμές των ξενοδοχείων είναι πολύ ψηλότερες, σε σύγκριση με τις τιμές κατά την χειμερινή περίοδο. Και να καταφέρουμε να υπερδιπλασιάσουμε τις αφίξεις κατά την χειμερινή περίοδο η κερδοφορία του ξενοδοχειακού τομέα θα επηρεαστεί σημαντικά. Η εισήγηση των εμπειρογνωμόνων είναι να αντικαταστήσουμε αφίξεις της περιόδου αιχμής (με υψηλή οικονομική συνεισφορά), με αφίξεις την χειμερινή περίοδο (με χαμηλή οικονομική συνεισφορά)!
Γ. Παραλήψεις και αδυναμία ανάλυσης των πιθανών μελλοντικών εξελίξεων στην Κύπρο.
Υπάρχουν όμως και παραλήψεις στην μελέτη της THR, όπως για παράδειγμα η μη εξέταση των επιπτώσεων από την ανάπτυξη του Τουρισμού στα κατεχόμενα, η ελεύθερη διακίνηση αλλά και η προοπτική λύσης του Κυπριακού η ακόμη και η μη λύση. Μια “λανθασμένη” ανάπτυξη μπορεί ναι αποβεί μελλοντικά σε βάρος του τομέα και αυτό επειδή συνήθως την ανάπτυξη ακολουθεί η “σταθεροποίηση” μέσα από συγκεκριμένες δράσεις, διαφορετικά επέρχεται ο “κορεσμός” και ο “μαρασμός”. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, όπως είναι στην ουσία η εισήγηση των εμπειρογνώμων της THR θα αυξήσει την εποχικότητα, και όχι το αντίθετο, λόγω του είδους των καταλυμάτων που εισηγούνται οι εμπειρογνώμονες ότι πρέπει να δημιουργηθούν. Αυτό θα πιέζει τις τιμές προς τα κάτω και θα μειώνει σταδιακά, αλλά δραστικά, την κερδοφορία του τομέα.
Δ. Δομή και Δυναμικότητα του Ξενοδοχειακού Τομέα
Με βάση τις εισηγήσεις των εμπειρογνωμόνων, 40% των δωματίων θα βρίσκονται σε θέρετρα μπουτίκ, 15% σε μέγα θέρετρα και 45% σε αστικές η απομονωμένες περιοχές. Μια εξόφθαλμα λανθασμένη πολιτική που δεν συνάδει με την υφιστάμενη δομή του Ξενοδοχειακού Προϊόντος και τις δυνατότητες των πόρων που υπάρχουν για υποστήριξη της προτεινόμενης ανάπτυξης, ενώ δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Ε. Ανθρώπινο Δυναμικό και νέες θέσεις εργασίας
Η μελέτη υπολογίζει ότι μέχρι το 2030 θα χρειάζονται (για την προτεινόμενη ανάπτυξη του Τουριστικού τομέα), 49,000 νέοι εργαζόμενοι, σε θέσεις στα Ξενοδοχεία και συναφή επαγγέλματα. Πέραν από την επιφανειακή προσέγγιση σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό και τις ανάγκες της Τουριστικής Βιομηχανίας αναφέρεται ότι αναμένεται να αυξηθεί το ποσοστό εργαζομένων στα Ξενοδοχεία από 0.28 στο 0.40 ανά δωμάτιο! Παρουσιάζονται επίσης καταστάσεις σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό και την ανάπτυξη μέχρι το 2030 τα οποία δεν συμφωνούν μεταξύ τους.
Υπάρχει ακόμη εισήγηση για “Συνεργασία με κορυφαίο διεθνές πανεπιστήμιο στον τομέα του Τουρισμού”. Τα Πανεπιστήμια προσφέρουν προγράμματα Διοίκησης και όχι προγράμματα για απόκτηση επαγγελματικών προσόντων του τομέα σε επιχειρησιακό και εποπτικό επίπεδο. Η εταιρεία THR και οι εμπειρογνώμονες της, δεν αποτάθηκαν για απόψεις στα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα του τόπου, κρατικά και ιδιωτικά, τα οποία διαθέτουν την εμπειρογνωμοσύνη να στηρίξουν τον τομέα στα θέματα ανθρώπινου δυναμικού.
Δεν επισημαίνεται ακόμη το γεγονός ότι ήδη η “Κυπριακή Φιλοξενία” έχει υποθηκευτεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό, σε ξένους εργαζόμενους, ενώ οι εισηγήσεις των εμπειρογνωμόνων, παραπέμπουν σε πλήρη εξάρτηση του Τουριστικού τομέα από το ξένο εργατικό δυναμικό. Δεν γίνεται καμία συγκεκριμένη εισήγηση για αξιοποίηση του ντόπιου εργατικού δυναμικού και δημιουργίας των προϋποθέσεων για ενθάρρυνση συμμετοχής των νέων στην τουριστική επιχειρηματική δραστηριότητα. Θέμα το οποίο αποτελεί ευθύνη του κράτους και των θεσμών εκπαίδευσης και επιμόρφωσης στην Κύπρο (Υπουργεία Παιδείας, Εργασίας και ΑνΑΔ).
- Z. Έλεγχος και Αστυνόμευση Διαμονής!
Οι εμπειρογνώμονες παραθέτουν επίσης “παράξενες” εισηγήσεις για υιοθέτηση πρωτοβουλιών και διαδικασιών όπως για παράδειγμα την πρόταση όπως αναφέρεται στην μελέτη στρατηγικής “Τον καθορισμό 100 επιθεωρητών για επί τόπου ελέγχους, την περίοδο αιχμής και έλεγχο αποδεικτικού διαμονής, στα αεροδρόμια. Την παροχή ενημέρωσης στους τουρίστες (π.χ. στο αεροδρόμιο) ότι η διαμονή σε μη αδειούχα καταλύματα είναι παράνομη και τιμωρείται με πρόστιμο € 1000”!
Συμπερασματικά
Τα ποιο πάνω επιβεβαιώνουν την ανησυχία μας για τις θέσεις των “εμπειρογνωμόνων” αλλά και για την αδυναμία αυτών που ανάλαβαν να μελετήσουν και να αξιολογήσουν τις εισηγήσεις που διατυπώθηκαν. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε άλλα σημεία των εισηγήσεων της Ισπανικής “THR Asesores en Turismo Hoteleria y Recreation, S.A”. Πρόθεση μας είναι να υποδείξουμε την ανάγκη να μελετηθεί το θέμα της στρατηγικής του τουρισμού και της ανάπτυξης του τομέα εξ υπαρχής. Ήδη πέρασαν πέντε χρόνια.
*Πρώην Πρόεδρος Institute of Hospitality (UK and Internationally)
Καθηγητής Πανεπιστημίου
