του Gideon Rachman
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ αγωνίζονται και οι δυο να πραστατεύσουν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Ο αμερικανικός αγώνας είναι πιο δραματικός διότι ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ ηγείται της προσπάθειας υπονόμευσης του πολιτικού συστήματος. Στην Ευρώπη, αντιθέτως, η απειλή έρχεται σε μεγάλο βαθμό από τις παρυφές της.
Η Ουγγαρία και η Πολωνία βρίσκονται στο επίκεντρο, καθώς οι κυβερνήσεις τους αντιστέκονται στις προσπάθειες να συνδεθούν οι πόροι της ΕΕ μες τον σεβασμό προς το κράτος δικαίου. Αλλά με το να επικεντρώνεται η προσοχή αποκλειστικά και μόνο στους Ούγγρους και στους Πολωνούς, υποβαθμίζεται το εύρος του προβλήματος της Ευρώπης. Σε αρκετές άλλες χώρες της ΕΕ, τα πρόσφατα σκάνδαλα διαφθοράς και τα αμφιλεγόμενα ζητήματα του κράτους δικαίου, έχουν εγείρει σοβαρά ερωτήματα ως προς την υγεία των δημοκρατικών τους συστημάτων. Στις χώρες αυτές περιλαμβάνονται η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Κροατία, η Μάλτα και η Κύπρος. Συλλογικά, οι προβληματικές δημοκρατίες αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο με ένα τρίτο των 27 κυβερνήσεων που κάθονται γύρω από το τραπέζι της ΕΕ.
Οι περιπτώσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής διότι υπάρχει ένα ιδεολογικό στοιχείο στη διαμάχη. Ο Victor Orban, ο ηγέτης της Ουγγαρίας, χαίρεται να κάνει κηρύγματα για την «ανελεύθερη δημοκρατία». Οι Πολωνοί και οι Ούγγροι έχουν επίσης περάσει νόμους που υπονομεύουν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Το «λάδωμα» και η διαφθορά σε άλλες περιοχές της ΕΕ τείνουν να γίνονται με τον «παραδοσιακό» τρόπο –μυστικά και χωρίς να συνοδεύονται από κηρύγματα κατά του φιλελευθερισμού. Αυτά τα σκάνδαλα προσελκύουν λιγότερο ενδιαφέρον στο εξωτερικό. Αλλά έχουν προκαλέσει μαζικές διαδηλώσεις και πολιτική αστάθεια σε πολλές από τις εμπλεκόμενες χώρες.
Από τον Ιούλιο, χιλιάδες έχουν βγει στους δρόμους στη Βουλγαρία για να διαδηλώσουν ενάντια στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Boyko Borisov. Τα πλήθη έχουν εξοργιστεί με τα ρεπορτάζ που φέρουν πολιτικούς και αξιωματούχους να αγοράζουν διαμερίσματα σε τιμές πολύ χαμηλότερες της αγοράς –αλλά και από μια φωτογραφία που δείχνει τον κ. Borisov να στέκεται δίπλα σε ένα ανοιχτό συρτάρι γεμάτο 500ευρα και ράβδους χρυσού. Ο πρωθυπουργός υποστηρίζει πως οι φωτογραφίες είναι ψεύτικες. Αλλά ακόμα και ο πρόεδρος της Βουλγαρίας, Rumen Radev, τον έχει κατηγορήσει ότι έχει μια «κυβέρνηση μαφίας».
Τα τελευταία χρόνια, μαζικές διαδηλώσεις έχουν ταρακουνήσει και τη Ρουμανία, όπου οι εισαγγελείς κατά της διαφθοράς έχουν δώσει μάχες με υπουργούς της κυβέρνησης. Ο Liviu Dragnea, πάλαι ποτέ ισχυρός πρόεδρος του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, πήγε στη φυλακή τον Μάιο του 2019 για τριάμισι χρόνια με την κατηγορία της διαφθοράς. Ο Ivo Sanader, ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της Κροατίας από τότε που ανεξαρτητοποιήθηκε η χώρα, καταδικάστηκε στις 13 Νοεμβρίου σε οκτώ χρόνια φυλάκισης για διαφθορά.
Αλλού στην ΕΕ, τα σκάνδαλα διαφθοράς είναι αναμεμειγμένα με φόνους. Ο δημοσιογράφος Jan Kuciak και η μνηστή του Martina Kusnirova, δολοφονήθηκαν στη Σλοβακία το 2018. Ο Kuciak ερευνούσε τους δεσμούς μεταξύ της ιταλικής μαφίας και αξιωματούχων που βρίσκονταν κοντά στον Robert Fico, τον πρωθυπουργό, ο οποίος αναγκάστηκε σε παραίτηση μετά τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν με αφορμή τον θάνατο του Kuciak.
Στη Μάλτα, η επιφανής ερευνητική δημοσιογράφος Daphne Caruana Galizia δολοφονήθηκε το 2017έχοντας γράψει για ξέπλυμα χρήματος από ισχυρούς αξιωματούχους, καθώς και για επιχειρηματικές δοσοληψίες της συζύγου του πρωθυπουργού. Οι έρευνες και οι λαϊκές διαδηλώσεις που ακολούθησαν τον θάνατό της, οδήγησαν τελικά στην παραίτηση του πρωθυπουργού Joseph Muscat, και στη σύλληψη του επιτελάρχη του, Keith Schembri.
Οκ. Schembri βγήκε από τη φυλακή με εγγύηση και δεν του απαγγέλθηκαν κατηγορίες στην αστυνομική έρευνα της υπόθεσης πώλησης μαλτέζικων διαβατηρίων σε μη ευρωπαίους. Η πώληση διαβατηρίων από την Κύπρο έχει επίσης γίνει αμφιλεγόμενο ζήτημα, με την κυβέρνηση να κατηγορείται για έκδοση διαβατηρίων σε ξένους εγκληματίες και τους συγγενείς τυράννων όπως του Bashar al-Assad της Συρίας και του Hun Sen της Καμπότζης.
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν πως η διαφθορά και η βία στις μικρές χώρες όπως η Μάλτα ή η Κύπρος είναι σχετικά ασήμαντες σε μια ΕΕ των 440 εκατομμυρίων ανθρώπων. Αλλά στη Γαλλία, ο πρώην πρόεδρος Nicolas Sarkozy βρίσκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου για διαφθορά και αθέμητη άσκηση επιρροής. Ο δείκτης αντίληψης της διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας υποδηλώνει πως το πρόβλημα του «λαδώματος» στην Ιταλία μπορεί να είναι χειρότερο απ’ ότι στη Μάλτα ή στην Κύπρο.
Η διαφθορά σε οποιαδήποτε χώρα, όσο μικρή και αν είναι, επηρεάζει την ΕΕ συνολικά. Κάθε χώρα έχει δικαίωμα άσκησης βέτο σε κάποιες κρίσιμες πολιτικές, όπως στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Κάθε χώρα, επίσης, προεδρεύει με τη σειρά της την ΕΕ και μπορεί να διαμορφώσει την ατζέντα της. Ένα διαβατήριο από οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ συνοδεύεται με το δικαίωμα της διαμονής και εργασίας οπουδήποτε στην ΕΕ των 27.
Οι εξουσίες της ΕΕ να ερευνά τη διαφθορά και να επιβάλλει το νόμο στα κράτη μέλη τις είναι περιορισμένες. Το προσφάτως ιδρυθέν Γραφείο του Ευρωπαίου Δημόσιου Εισαγγελέα (EPPO) μπορεί να αναλάβει μόνο υποθέσεις που αφορούν την κατάχρηση πόρων της ΕΕ ή ενεργειών από το προσωπικό της. Η συμμετοχή στo EPPO είναι εθελοντική. Η Ουγγαρία και η Πολωνία έχουν επιλέξει να μην συμμετέχουν.
Οι ευρωσκεπτικιστές θα σταθούν σε αυτά τα ελαττώματα για να υποστηρίξουν πως και η ίδια η ΕΕ είναι σάπια. Ο κ. Borisov έχει οπωσδήποτε λάβει περισσότερη προστασία από άλλους ευρωπαίους πολιτικούς απ’ όσο του αξίζει. Αλλά αν διαλυθεί η ΕΕ, τα προβλήματα διαφθοράς σε χώρες όπως η Βουλγαρία πιθανότατα θα επιδεινώνονταν.
Όταν δρα, η ΕΕ είναι μια δύναμη του καλού. Μετά την αποπομπή της Laura Codruta Kovesi, της εισαγγελέως κατά της διαφθοράς στη Ρουμανία, οι θεσμοί της ΕΕ την στήριξαν. Η κα. Kovesi διορίστηκε αργότερα επικεφαλής του EPPO, δείχνοντας πως η πολιτική κουλτούρα στις Βρυξέλλες εξακολουθεί να καθορίζεται από τις κυβερνήσεις που παίρνουν στα σοβαρά το κράτος δικαίου.
Ωστόσο, οι κακοκυβερνημένες χώρες με προβλήματα διαφθοράς εκπροσωπούνται καλά στο τραπέζι της ΕΕ. Οι ευρωπαίοι ηγέτες ποζάρουν μαζί στις συνόδους για τη λεγόμενη «οικογενειακή φωτογραφία». Και υπάρχουν μερικοί απατεώνες θείοι και ύποπτα ξαδέλφια που χαμογελούν στον φακό.
Πηγή: euro2day.gr
