Της Νικόλ K.Φινοπούλου*
Το περιβαλλοντικό, κοινωνικό και διοικητικό πλαίσιο (ESG) αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο σημερινό παγκόσμιο οικονομικό τοπίο. Για χώρες όπως η Κύπρος, η κατανόηση και η προσαρμογή σε αυτές τις Αρχές, δεν αντανακλά απλώς τη δέσμευση για υπεύθυνη ανάπτυξη, αλλά είναι επίσης κρίσιμη για την οικονομική ανθεκτικότητα και την παγκόσμια φήμη της. Η πρόσφατη αξιολόγηση του οίκου Moody’s δεν περιλάμβανε μόνο τη διπλή αναβάθμιση σε επενδυτική βαθμίδα, αλλά και μία αξιολόγηση για το που βρίσκεται η χώρα σε σχέση με θέματα Βιωσιμότητας και τις επιπτώσεις για τον επιχειρηματικό της τομέα και την ευρύτερη οικονομία της.
Προτού δούμε τι κατέγραψαν οι Moody’s, σημειώνουμε το γεγονός ότι το συγκεκριμένο απόσπασμα της έκθεσης του οίκου, πέρασε απαρατήρητο σχεδόν από όλους κι αυτό είναι κάτι που πρέπει τουλάχιστον να προβληματίσει άμεσα. Αλλιώς, όπως και στο παρελθόν θα βρεθούμε να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις.
Η πρόσφατη αναφορά των Moody’s για την αξιολόγηση της Κύπρου προσφέρει μια διαφοροποιημένη άποψη σχετικά με τη θέση της χώρας γύρω από θέματα ESG. Για να την αναλύσουμε, αναλύουμε τα τρία βασικά στοιχεία: Περιβαλλοντικά (E), Κοινωνικά (S) και διακυβέρνηση (G).
Περιβαλλοντικές προκλήσεις
Το Credit Impact Score CIS-2 ESG από τους Moody’s υποδηλώνει ότι η χώρα αντιμετωπίζει ορισμένες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Οι κύριες ανησυχίες είναι η χρόνια έλλειψη νερού και η αυξανόμενη έκθεση στην άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας, κοινά ζητήματα για τα Μεσογειακά κράτη. Ωστόσο, προληπτικά μέτρα όπως η ανάπτυξη μονάδων αφαλάτωσης σηματοδοτούν δέσμευση για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Οι Moody’s επίσης, μας επαναλαμβάνουν αυτό που θα έπρεπε να αντιληφθούμε μόνοι μας εδώ και δεκαετίες. Η στρατηγική γεωγραφική θέση της Κύπρου, με πολλές ώρες ηλιοφάνειας, παρέχει μια χρυσή ευκαιρία για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας. Ωστόσο, η χώρα υστερεί σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ στην κατανάλωση ανανεώσιμης ενέργειας. Η τρέχουσα εξάρτησή της από εισαγόμενα υγρά καύσιμα, όπως το ντίζελ και το μαζούτ, υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για διαφοροποίηση.
Στα θετικά οι Moody’s καταγράφουν τον υποσχόμενο τομέα του φυσικού αερίου, ο οποίος ενισχύεται από τις ανακαλύψεις στο κοίτασμα Αφροδίτη και μπορεί να αναδιαμορφώσει το ενεργειακό τοπίο.
Κοινωνικές προκλήσεις
Η βαθμολογία S-2 των Moody’s αναφέρεται πως παραπέμπει σε ορισμένες ήπιες δημογραφικές προκλήσεις. Ένα διαφαινόμενο ζήτημα είναι η αναμενόμενη αρνητική φυσική μεταβολή του πληθυσμού έως τη δεκαετία του 40’, αν και η καθαρή μετανάστευση αναμένεται να το αντισταθμίσει σε κάποιο βαθμό έως τη δεκαετία του 60’. Για να μετριαστούν οι προκλήσεις της γήρανσης του πληθυσμού, η προσέλκυση και η ενσωμάτωση εξειδικευμένων ξένων εργαζομένων θα είναι ζωτικής σημασίας, σημειώνει ο οίκος.
Όσον αφορά την αγορά εργασίας στην Κύπρο είναι ξεκάθαρο πως πλέον οι δείκτες της ανεργίας δεν αποτελούν το μοναδικό κριτήριο που θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη. Ο οίκος εντοπίζει συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία προκαλούν προβλήματα, όπως η αναντιστοιχία δεξιοτήτων σε συνάρτηση με τις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς εργασίας τομείς με τον περιορισμένο ψηφιακό αλφαβητισμό και την ανάγκη για δια βίου μάθηση να έρχονται στο προσκήνιο. Όσον αφορά το ποσοστό ανεργίας των νέων, σημειώνεται πως παρόλο που έχει σημειωθεί αξιοσημείωτη μείωση από 39% το 2013 σε 16% το 2023, εντούτοις μέρος του προβλήματος εξακολουθεί να υφίσταται.
Προκλήσεις Διακυβέρνησης
Οι Moody’s θεωρούν ότι η υψηλή βαθμολογία G-1 της Κύπρου, αντανακλά τους εύρωστους θεσμούς και μηχανισμούς διακυβέρνησης της χώρας. Πράγματι, η αποτελεσματική χάραξη πολιτικής και οι ισχυρές θεσμικές ικανότητες διασφαλίζουν ότι οι χώρες αλλά και οι εταιρείες παραμένουν ανθεκτικές και ευέλικτες στις οικονομικές στρατηγικές της. Ειδικά σε περιόδους όπως αυτή που διανύουμε οι οποίες εμπεριέχουν διαρκείς και απρόβλεπτες προκλήσεις παγκόσμιας εμβέλειας οι οποίες αναπόφευκτα επηρεάζουν και την Κύπρο.
Η σημασία για τις επιχειρήσεις και την οικονομία της Κύπρου
Οι αξιολογήσεις ESG έχουν διπλή σημασία. Από τη μία παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για κράτη και επιχειρήσεις και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε σχέση με το τι πρέπει να βελτιώσουν. Από την άλλη, παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες σε διεθνείς οργανισμούς και επενδυτές σε σχέση με τις χώρες (στην περίπτωση μας η Κύπρος) στις οποίες σχεδιάζουν να επενδύσουν ή να μεταφέρουν εργασίες, όπως είναι η τάση τα τελευταία χρόνια. Αν για παράδειγμα μια εταιρεία τεχνολογίας σχεδιάζει να μεταφέρει στην Κύπρο τα γραφεία της αναζητώντας προσωπικό και από την τοπική αγορά, προφανώς η αναντιστοιχία δεξιοτήτων ειδικά για εργασίες που σχετίζονται με την τεχνολογία και την ψηφιοποίηση, θα επενεργήσουν αρνητικά για τη χώρα μας κατά την ανταγωνιστική με άλλους προορισμούς διαδικασία λήψης απόφασης.
Αντίστοιχα, η ανάγκη για εστίαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις, να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και να τοποθετήσει την Κύπρο στις κορυφαίες χώρες για βιώσιμη ανάπτυξη εντός της ΕΕ. Απαιτείται όμως ισχυρή πολιτική δέσμευση και ξεκάθαρη πολιτική προς αυτήν την κατεύθυνση.
Το εξελισσόμενο τοπίο των ESG αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες προσεγγίζουν την ανάπτυξη και οι επενδυτές τις χώρες. Για την Κύπρο, το ταξίδι περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων, την αξιοποίηση των ευκαιριών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον μετριασμό των κοινωνικών κινδύνων και την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της διακυβέρνησής της.
Την επόμενη φορά που ένας από τους οίκους αξιολόγησης θα ρίξει τα φώτα του στην Κύπρο, ας μην μείνουμε μόνο στο rating της παραδοσιακής του αξιολόγησης αλλά ας δούμε λίγο καλύτερα και τις επισημάνσεις του σε θέματα ESG. H μία αξιολόγηση αφορά το παρόν κι άλλη, η πιο σημαντική, το μέλλον.
*Δικηγόρος, Banking, & Financial Services, Sustainability Compliance & ESG Expert (LL.B (Hons), LL.M(UCL), LPC, CISL, University of Cambridge
