Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ αποτελεί μόνο το σκελετό του καραβιού – ένα γραμμικό και εξαιρετικά εύθραυστο μοντέλο με προδιαγραφές περασμένων δεκαετιών. Δίχως πανιά και χωρίς σύγχρονα εργαλεία πλοήγησης για να τιθασεύσουν την ιδιότητα Antifragility, οι ασύμμετροι άνεμοι που θα απελευθερωθούν από τον ασκό του Αιόλου θα τσακίσουν τις εθνικές οικονομίες στη μανία της επόμενης τέλειας καταιγίδας.
Τα στατικά εργαλεία, οι τεχνικές, τα πλαίσια, τα πρότυπα και τα επιχειρηματικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν για το γραμμικό περιβάλλον της προ κορονοιού εποχής –και που ακόμη εφαρμόζονται από την ΕΕ και τους Διεθνείς Οργανισμούς– δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ασύμμετρες απειλές της νέας εποχής. Η έμφαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, η περιπλοκότητα και οι αλληλεξαρτήσεις, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.
Η κρίση της πανδημίας Covid-19 έχει ανατρέψει όχι μόνο τα υγειονομικά αλλά και τα κοινωνικά και τα οικονομικά δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσο οι ασύμμετροι κίνδυνοι και οι πολύμορφες προκλήσεις αντιμετωπίζονται με παραδοσιακά στατικά εργαλεία, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος ‘από κρίση σε κρίση’ θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα ‘θερίσει’ τα πάντα για ακόμη μια φορά. Χρησιμοποιούμε τους όρους ‘πρωτοφανές’, ‘πρωτόγνωρο’ και ‘εντελώς απρόβλεπτο’ όταν γυρεύουμε άλλοθι. Όμως μπορούμε να μετατρέψουμε ένα μαύρο κύκνο σε γκρίζο κύκνο και να είμαστε προετοιμασμένοι.
Στο σημερινό κόσμο έχουμε περισσότερες ασυμμετρίες. Ο εμβολιασμός του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με την ιδιότητα Antifragility θα δώσει τη δυνατότητα στους Δημόσιους Οργανισμούς και τις Επιχειρήσεις να: α)Αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να προστατευτούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους) και β)μετατρέψουν την τεράστια αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει την μετά κορονοιό εποχή σε πρώτη ύλη της καινοτομίας.
Η ιδιότητα Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb. Η ιδιότητα αυτή είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν απλώς αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή. Όπως υποδεικνύουν κορυφαίοι παγκοσμίως οικονομολόγοι, οι θεωρίες που διατύπωσε ο N. Taleb –Μαύρος Κύκνος και Antifragility– πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής.
Το νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει αποτελεί το μόνο εργαλείο σε παγκόσμιο επίπεδο που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας. Ειδικότερα, η διπλή αυτή στρατηγική μπορεί να βοηθήσει τους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε ευνοϊκές ασυμμετρίες και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease of exposure) σε αρνητικές ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.
Η τροποποίηση της έκθεσης (exposure modification) επιτυγχάνεται μέσα από το δημιουργικό συνδυασμό των κρίσιμων παραγόντων και στοιχείων από τους τέσσερεις βασικούς τύπους της καινοτομίας –καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία– που συνθέτουν τη δομή μιας νέας καινοτομίας. Η ολιστική, πολυπαραμετρική αυτή προσέγγιση και η συνδυαστική δύναμη (combinatorial power) των τεσσάρων διαστάσεων της καινοτομίας πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες επίτευξης καινοτομικών αποτελεσμάτων.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 265 σελίδων όπου καταγράφονται περισσότερες από 70 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα, ώστε να είναι περισσότερο ανοικτοί σε ευκαιρίες (να αξιοποιούν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες) και λιγότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους (να αποφεύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες). Το Εγχειρίδιο καλύπτει τόσο το θεωρητικό πλαίσιο όσο και δεκάδες παραδείγματα πρακτικών εφαρμογών.
Στον εν λόγω Οδηγό περιλαμβάνεται επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων, των Επιχειρήσεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.
Το πρωτοποριακό αυτό εργαλείο μπορεί να:
- Επιταχύνει την καινοτομία και τις μεταρρυθμίσεις.
- Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Δήμους και Κοινότητες, Επιχειρήσεις (Startups και μεγάλες εταιρείες) κ.ά.
- Μεγιστοποιήσει α)Τον επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο της καινοτομίας και β)την αποδοτικότητα των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων.
Συμπερασματικά: Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά στο παρόν άρθρο μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για την αποτελεσματική υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Απ’ τη μια θα πολλαπλασιάσει τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα από την εφαρμογή του Σχεδίου. Απ’ την άλλη θα ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και θα εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής, μετατρέποντας τους μαύρους κύκνους σε γκρίζους κύκνους ώστε να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
