Του Φάνου Βλαδιμήρου*
Την τελευταία περίοδο γίνονται πολύ συχνά συζητήσεις σχετικά με τα χαμηλά επιτόκια των τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο. Όντως, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΚΤ για τον μήνα Αύγουστο, το μέσο επιτόκιο για καταθέσεις νοικοκυριών έως ενός έτους στην Κύπρο, ήταν μόλις στο 1.79%, σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, που ήταν στο 2.98%.
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που οδηγούν σε αυτήν την ιδιαιτερότητα;
- Πλεονάζουσα ρευστότητα στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Οι κυπριακές τράπεζες διαθέτουν από τους υψηλότερους δείκτες ρευστότητας στην Ευρώπη. Ο όγκος δηλαδή των καταθέσεων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα είναι πολύ μεγάλος σε σχέση με τις επιλογές που έχουν οι τράπεζες να διοχετεύσουν αυτή την ρευστότητα. Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι οι εγχώριες τράπεζες δεν έχουν μεγάλη ανάγκη να προσελκύσουν νέες καταθέσεις, γι’ αυτό επιλέγουν να κρατούν χαμηλά τα επιτόκια, έστω και αν με αυτό τον τρόπο “ρισκάρουν” να χάσουν κάποιες από τις υφιστάμενες καταθέσεις τους.
- Χαμηλός ανταγωνισμός. Όπως γνωρίζουμε, στα οικονομικά, ο χαμηλός ανταγωνισμός τις πλείστες φορές, έχει ως αποτέλεσμα ψηλότερες τιμές στα προϊόντα και στις υπηρεσίες. Σε αυτή την περίπτωση, ο χαμηλός ανταγωνισμός οδηγεί σε χαμηλότερα καταθετικά επιτόκια. Ο ανταγωνισμός στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι σχετικά χαμηλός, αφού λίγα τραπεζικά ιδρύματα κατέχουν μεγάλο μερίδιο της αγοράς. Αυτό επιτρέπει στις τράπεζες να προφέρουν χαμηλότερα επιτόκια χωρίς να έχουν σημαντικές εκροές καταθέσεων προς τους ανταγωνιστές τους.
- Καταθέσεις από ιδιώτες και χαμηλό επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Ένα μεγάλο ποσοστό των τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο προέρχεται από ιδιώτες. Αυτού του τύπου καταθέσεις, έχουν το χαρακτηριστικό ότι δεν μετακινούνται ευκολά. Στην Κύπρο, η “απροθυμία” μετακίνησης τραπεζικών καταθέσεων είναι ακόμη εντονότερη, καθώς το επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι χαμηλό, με ένα μεγάλο ποσοστό των καταθετών να μην γνωρίζει τις εναλλακτικές επιλογές του. Επιπρόσθετα, ακόμα και αυτοί που γνωρίζουν τις εναλλακτικές τους, πολλές φορές αντιμετωπίζουν δυσκολίες να τις υλοποιήσουν, καθώς βρίσκουν διάφορα εμπόδια, όπως τα υψηλά κόστη ή/και τα μεγάλα απαιτούμενα ποσά επένδυσης, που επιβάλλονται από τους διάφορους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι τα καταθετικά επιτόκια είναι χαμηλά, οι Κύπριοι εξακολουθούν να έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό του πλούτου τους σε καταθέσεις.
Υπάρχουν όμως εναλλακτικές επιλογές; Αν ναι, ποιες είναι;
Σαφώς και υπάρχουν. Και ειδικά στο τρέχον περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων, οι εναλλακτικές επιλογές είναι ακόμη περισσότερες.
Μια από τις πιο διαδεδομένες και ασφαλείς εναλλακτικές επιλογές είναι τα Γραμμάτια Δημοσίου (ΓΔ).
Συνοπτικά, τα ΓΔ, είναι βραχυπροθέσμα χρεόγραφα (διάρκειας έως 12 μήνες), τα οποία εκδίδονται αποκλειστικά από κράτη (Γερμάνια, Γαλλία, Κύπρος κτλ.) ή ομάδες κρατών όπως η ΕΕ. Θεωρούνται ευρέως ως μια από τις καλύτερες εναλλακτικές των τραπεζικών καταθέσεων, αφού είναι μια από τις ασφαλέστερες επενδυτικές επιλογές, ενώ ταυτόχρονα, την τρέχουσα περίοδο προσφέρουν ελκυστικές αποδόσεις που ξεπερνούν το 3% ετησίως. Σημειώνεται επίσης ότι μπορούν να ρευστοποιηθούν ανά πασά στιγμή πριν από τη λήξη τους.
Το παράδειγμα της Ελλάδας
Τα ΓΔ είναι πολύ διαδεδομένα στο εξωτερικό, με ένα πολύ μεγάλό αριθμό επιχειρήσεων και ιδιωτών να επενδύουν σε αυτά.
Ένα πολύ κοντινό παράδειγμα σε εμάς είναι η Ελλάδα, στην οποία τα επίπεδα των επιτοκίων που προσφέρουν οι τραπεζικές καταθέσεις είναι παρόμοια με αυτά στην Κύπρο.
Στην τελευταία δημοπρασία 3μηνων ΓΔ της Ελλάδας, το επιτόκιο διαμορφώθηκε στο 2.84%, ενώ το αντίστοιχο της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν στο 3.40%.
Καθώς η πιστοληπτική αξιολόγηση της Κύπρου (Baa2/BBB+/BBB+) είναι υψηλότερη από αυτήν της Ελλάδας (Ba1/BBB-/BBB-) και οι προοπτικές της οικονομίας της (ανάπτυξη, δημοσιονομικό πλεόνασμα, δείχτης χρέους προς ΑΕΠ) είναι καλύτερες, κάποιος εύλογα θα ανέμενε ότι οι αποδόσεις των Κυπριακών ΓΔ θα ήταν χαμηλότερες από αυτές της Ελλάδας (αντίστροφή σχέση απόδοσης-ρίσκου) ή τουλάχιστον, η διαφορά στις αποδόσεις να ήταν μικρότερη. Επίσης, η σχετικά μικρή προσφορά ΓΔ της ΚΔ είναι ακόμη ένα παράγοντας που θα έπρεπε να λειτουργεί υποστηρικτικά για την μείωση των αποδόσεων τους.
Ο λόγος που παρατηρείται αυτή η σημαντική διαφορά στις αποδόσεις των ΓΔ των δύο αυτών χωρών, είναι κυρίως η τεράστια ζήτηση που δείχνουν οι Ελλαδίτες ιδιώτες επενδυτές για τα Ελληνικά ΓΔ, η οποία οδηγεί στη σημαντική μείωση των αποδόσεων τους.
Το μεγάλο ενδιαφέρον των Ελλαδιτών για τα ΓΔ της χώρας τους, οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι έχουν καλύτερη γνώση για τις εναλλακτικές επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους ή/και ευκολότερη πρόσβαση σε αυτά τα χρηματοοικονομικά προϊόντα σε σύγκριση με τους Κύπριους.
Την έλλειψη ενημέρωσης που υπάρχει στην Κύπρο την παρατηρούμε κι εμείς το τελευταίο διάστημα με όσους μας προσεγγίζουν για να επενδύσουν σε ΓΔ είτε της Κύπρου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε άλλων χωρών μέσω της πλατφόρμας μας, Sophic (www.usesophic.com). Τα κυπριακά νοικοκυριά και επιχειρήσεις, δεν γνωρίζουν πως μπορούν με απλό τρόπο να επενδύσουν σε ασφαλή χρηματοοικονομικά προϊόντα τα οποία προσφέρουν πολύ καλύτερες αποδόσεις από αυτές των τραπεζικών καταθέσεων. Το θετικό είναι ότι σταδιακά βλέπουμε αλλαγή στάσης και στην Κύπρο.
Πηγές πληροφοριών: EKT, KTK, Τράπεζα της Ελλάδος, Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους Κύπρου, Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους Ελλάδας, Bloomberg
*CFA, Senior Investment Specialist της Athlos Capital
