Συγκρίνοντας τις πενταετίες 2014 – 2018 και 2019 -2023, το Sipri διαπίστωσε μεν, πτώση 3,3% στις πωλήσεις όπλων, αλλά ταυτόχρονα, σημαντικές αλλαγές μεταξύ των μεγαλύτερων εισαγωγέων και εξαγωγέων όπλων.
Σύμφωνα με την έρευνα, μακράν τα περισσότερα όπλα πήγαν στο εξωτερικό από τις ΗΠΑ, που αύξησαν τις εξαγωγές τους κατά 17%,την αντίστοιχη περίοδο. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επεκτείνει τον παγκόσμιο ρόλο τους ως προμηθευτής όπλων – μια σημαντική πτυχή της εξωτερικής τους πολιτικής – και εξήγαγαν περισσότερα όπλα σε περισσότερες χώρες από ποτέ», λέει ο Μάθιου Τζορτζ, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις μεταφορές όπλων στο Sipri.
Είναι ενδεικτικό ότι οι εισαγωγές στην Ευρώπη στρατιωτικού εξοπλισμού όπως μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης και υποβρύχια αυξήθηκαν κατά περίπου 94% την περίοδο 2019-2023 σε σύγκριση με το 2014 έως το 2018. « Η Ρωσία θα συνεχίσει να αποτελεί τεράστια απειλή στο μέλλον. Μπορούμε λοιπόν σίγουρα να υποθέσουμε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσουν να δίνουν νέες παραγγελίες και να λαμβάνουν τις σημαντικές ποσότητες όπλων που έχουν ήδη παραγγείλει τα τελευταία χρόνια», δήλωσε ο ερευνητής του Sipri, Πήτερ Βάιζμαν. «Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι το επίπεδο των εισαγωγών όπλων από τις ευρωπαϊκές χώρες θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρέπει να επεκτείνουν τις στρατιωτικές τους ικανότητες, προσθέτει ο Βάιζμαν. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αγοράσουν και να εισάγουν όπλα, καθώς «οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν τη δική τους ολοκληρωμένη βιομηχανία όπλων».
Όπλα και εξωτερική πολιτική
Το εμπόριο όπλων έχει πάντως τόσο οικονομική όσο και πολιτική διάσταση. «Το πού πουλάς ή από ποιον εισάγεις ,συνδέεται στενά με τον προσανατολισμό σου στην εξωτερική πολιτική. Υπάρχει πολλή συζήτηση στην Ευρώπη για το να έχει τη δική της βιομηχανία όπλων με λίγες εξαρτήσεις, αλλά αυτό είναι κάτι που θα χρειαστεί χρόνο», σύμφωνα με τον ερευνητή του SIPRI.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν το αδιαμφισβήτητο νούμερο ένα στις εξαγωγές όπλων: την περίοδο 2019-2023 προμήθευσαν 107 χώρες, αποσπώντας το 42% των συνολικών πωλήσεων όπλων σε όλον τον κόσμο και καταγράφοντας αύξηση 8%, σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία. Ενα ρεκόρ πολύ μεγαλύτερο από κάθε προηγούμενη πενταετία και πολύ περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο εξαγωγέα όπλων.
«Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν επενδύσει πολλά σε όπλα από τις ΗΠΑ. Και τα όπλα έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής”, λέει ο Βάιζμαν. «Αν αγοράσετε τώρα ένα μαχητικό αεροσκάφος «F-35» από τις ΗΠΑ, θα παραμείνει σε υπηρεσία για τα επόμενα 20 ή 30 χρόνια. «Η Ευρώπη δεν θα αποσυνδεθεί από τις ΗΠΑ εν μία νυκτί, όσο μπορούμε να δούμε αυτή τη στιγμή», προσθέτει. Η Ουκρανία πρέπει ακόμα να αμυνθεί από τη ρωσική επίθεση, το Ισραήλ πολεμά ενάντια στην τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και μεγάλες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Κίνα εξοπλίζονται. Ο κόσμος δεν έχει γίνει πιο ειρηνικός – και οι σημερινοί πόλεμοι και οι κρίσεις επηρεάζουν την εισαγωγή και την εξαγωγή όπλων.
Η Γαλλία στη δεύτερη θέση
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βρίσκονται στην κορυφή, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, η Ρωσία δεν είναι πλέον ένας από τους δύο μεγαλύτερους προμηθευτές όπλων. Οι εξαγωγές όπλων από τη Μόσχα μειώθηκαν περισσότερο από το μισό (53%), με αποτέλεσμα να χάσει τη δεύτερη θέση, από τη Γαλλία.
Το Παρίσι μπόρεσε να αυξήσει τις εξαγωγές αμυντικού υλικού κατά 47% μεταξύ 2019 και 2023 – σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία. Το μεγαλύτερο μερίδιο των εξαγωγών όπλων της Γαλλίας (42%) πηγαίνει σε χώρες της Ασίας και της Ωκεανίας και το 34% σε χώρες της Μέσης Ανατολής. «Ο κύριος αποδέκτης των γαλλικών εξαγωγών όπλων είναι η Ινδία, με σχεδόν το 30% των εξαγωγών της. Η αύξηση των γαλλικών εξαγωγών όπλων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις παραδόσεις πολεμικών αεροσκαφών στην Ινδία, το Κατάρ και την Αίγυπτο », αναφέρει το Sipri. Η Γαλλία διαθέτει κυρίως το μαχητικό αεροσκάφος Rafale σε πολλές χώρες στην Εγγύς και Μέση Ανατολή και στην Ασία (Ινδία, Αίγυπτος, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ινδονησία κ.λπ.) «Η Γαλλία εκμεταλλεύεται την ισχυρή παγκόσμια ζήτηση για να ενισχύσει τη βιομηχανία όπλων της μέσω εξαγωγών», δήλωσε η Καταρίνα Ντζόκιτς, ερευνήτρια στο Sipri. Η Γαλλία σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία στην πώληση των πολεμικών της αεροσκαφών εκτός Ευρώπης».
Ρωσική υποχώρηση
Ταυτόχρονα, η Ρωσία έχει υποχωρήσει στην τρίτη θέση λόγω σημαντικά λιγότερων εξαγωγών.« Υπήρξε σημαντική ζήτηση για όπλα εκτός Ευρώπης και πολλές χώρες επέλεξαν να αγοράσουν από τη Γαλλία και όχι από τη Ρωσία», δήλωσε ο Βάιζμαν. «Αυτό μπορεί να έχει τόσο πολιτικές όσο και τεχνολογικές αιτίες. Η Κίνα, για παράδειγμα, είναι πλέον σε θέση να παράγει τα δικά της όπλα ικανοποιητικής ποιότητας και δεν χρειάζεται πλέον ρωσικές εισαγωγές.»
Ο Βάιζμαν θεωρεί ότι μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις εξακολουθεί να είναι ότι η πτώση στις πωλήσεις ρωσικών όπλων, καθώς «ήταν ακόμη ταχύτερη από την αναμενόμενη». Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με προσοχή, επειδή η Ρωσία έχει ακόμη κάποιες δουλειές μπροστά της – εφόσον μπορεί να τις εκπληρώσει εγκαίρως ή ακόμα και να παράγει οπλισμό. Ωστόσο, «είναι αξιοσημείωτο να βλέπουμε ότι η Ρωσία έχει πέσει τόσο μακριά και τόσο γρήγορα, και αυτό με τη σειρά του οδηγεί στον κυρίαρχο ρόλο της Δύσης στον εξοπλισμό του κόσμου», είπε ο ειδικός. Ενώ η Ρωσία εξήγαγε όπλα σε 31 χώρες το 2019, πέρυσι ήταν μόνο 12. Με 11% εκατό του παγκόσμιου όγκου εξαγωγών, η Ρωσία εξάγει όπλα κυρίως στην Ινδία, την Κίνα και την Αίγυπτο.
Καλύτερος «πελάτης» η Ουκρανία
Η Γερμανία βρίσκεται στην πέμπτη θέση μεταξύ των μεγαλύτερων εξαγωγέων όπλων στον κόσμο. Μερικά από τα όπλα που παράγονται εδώ παραμένουν στην Ευρώπη – αλλά όχι όλα, λέει ο Βάιζμαν. «Η Αίγυπτος έχει αγοράσει μια ολόκληρη σειρά φρεγατών και υποβρυχίων από τη Γερμανία. Και το Ισραήλ έχει αγοράσει επίσης πλοία και κινητήρες για άρματα μάχης από τη Γερμανία τα τελευταία χρόνια. Η Σιγκαπούρη είναι επίσης σημαντικός πελάτης, με τις πρώτες παραδόσεις υποβρυχίων το 2023».
Τουλάχιστον 30 χώρες προμήθευσαν στην Ουκρανία μεγάλες ποσότητες στρατιωτικού εξοπλισμού μετά τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, κυρίως με τη μορφή στρατιωτικής βοήθειας.
Η Ουκρανία ήταν μακράν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων στον κόσμο το 2023. Οι ΗΠΑ προμήθευσαν το 39% των εισαγωγών όπλων της Ουκρανίας, ακολουθούμενες από τη Γερμανία (14%) και την Πολωνία (13%. Εξετάζοντας ολόκληρη την περίοδο από το 2019 έως το 2023, οι Ουκρανοί κατέλαβαν την τέταρτη θέση μεταξύ των παγκόσμιων εισαγωγέων όπλων, ακριβώς πίσω από την Ινδία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ.
Το SIPRI είναι ένα ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο για την ειρήνη με έδρα τη Στοκχόλμη. Οι αναλυτές δημοσιεύουν τακτικά στοιχεία για τις πωλήσεις όπλων, τις στρατιωτικές δαπάνες και τις πυρηνικές κεφαλές από τα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Μιχάλης Ψύλος • [email protected]
