Γιώργος Μουλαζίμης*
Σε μια εποχή που η ενεργειακή απόδοση αναδεικνύεται σε παγκόσμιο ζητούμενο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και τη μείωση του κόστους ενέργειας, το διεθνές πρότυπο ISO 50001:2018 διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Η εφαρμογή του εν λόγω προτύπου επιτρέπει σε οργανισμούς κάθε μεγέθους και κλάδου να διαχειρίζονται συστηματικά και αποδοτικά την κατανάλωση ενέργειας, συμβάλλοντας στην επίτευξη των εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η πρόσφατη αναθεώρηση της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Οδηγία (ΕΕ) 2023/1791)[1] ενισχύει τη σημασία του ISO 50001 ως εργαλείου συμμόρφωσης, προσαρμόζοντας το θεσμικό πλαίσιο στις αυξημένες ανάγκες για εξοικονόμηση ενέργειας και περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στο επίκεντρο βρίσκονται πλέον όχι μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις αλλά και ευρύτερες κατηγορίες οργανισμών, για τους οποίους η υιοθέτηση ενός Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας μπορεί να αποτελεί τόσο υποχρέωση όσο και στρατηγική επιλογή. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις με μέση ετήσια τελική κατανάλωση ενέργειας υψηλότερη από 85 TJ (περίπου 23.611 MWh) κατά την προηγούμενη τριετία εφαρμόζουν πιστοποιημένο Σύστημα Διαχείρισης Ενέργειας έως τις 11 Οκτωβρίου 2027, σύμφωνα με τα σχετικά ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα. Από το 2030, το όριο αυτό θα μειωθεί στα 50 TJ (περίπου 13.889 MWh). Παράλληλα, επιχειρήσεις με μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας άνω των 10 TJ (περίπου 2.778 MWh) που δεν εφαρμόζουν Σύστημα Διαχείρισης Ενέργειας υποχρεούνται να διενεργούν ενεργειακούς ελέγχους τουλάχιστον ανά τετραετία. Οι ενεργειακοί έλεγχοι πρέπει να εκτελούνται από αδειούχους ενεργειακούς ελεγκτές και να οδηγούν στην κατάρτιση συγκεκριμένων και εφικτών σχεδίων δράσης για την εφαρμογή των συστάσεων. Τα σχέδια αυτά δημοσιοποιούνται στην ετήσια έκθεση της επιχείρησης, με σεβασμό στο ενωσιακό και εθνικό δίκαιο περί εμπορικού και επιχειρηματικού απορρήτου.
Τι είναι το ISO 50001 και γιατί είναι σημαντικό;
Το ISO 50001[2] είναι ένα πρότυπο διαχείρισης που βασίζεται στον κύκλο συνεχούς βελτίωσης (Plan-Do-Check-Act) και καθορίζει τις απαιτήσεις για την ανάπτυξη, εφαρμογή και συντήρηση ενός αποτελεσματικού Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας. Μέσω αυτής της προσέγγισης, οι οργανισμοί μπορούν να αναλύουν τη χρήση και κατανάλωση ενέργειας, να θέτουν ρεαλιστικούς και μετρήσιμους στόχους εξοικονόμησης, να εφαρμόζουν στοχευμένες δράσεις βελτίωσης και να παρακολουθούν, αξιολογούν και αναπροσαρμόζουν την ενεργειακή τους απόδοση με στόχο τη συνεχή πρόοδο.
Η εφαρμογή του ISO 50001 οδηγεί σε μείωση του ενεργειακού κόστους, ενίσχυση της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας και το σημαντικότερο, πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας. Επιπλέον, λειτουργεί ως μοχλός βελτίωσης της εσωτερικής οργάνωσης και ανάδειξης των μέτρων, όπου η κατανάλωση ενέργειας μπορεί να μειωθεί ,χωρίς να επηρεάζεται η παραγωγικότητα ή η ποιότητα της επιχείρησης.
ISO 50001 και Οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης
Η συμμόρφωση με το ISO 50001 αναγνωρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ισοδύναμη με την εκτέλεση ενεργειακών ελέγχων που απαιτούνται από την Οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης. Αυτό προσφέρει στις επιχειρήσεις μια ευέλικτη, μακροπρόθεσμη λύση συμμόρφωσης, μειώνοντας τα λειτουργικά βάρη και διευκολύνοντας την πρόσβαση σε επιδοτούμενα προγράμματα ενεργειακής απόδοσης. Παράλληλα, οι οργανισμοί που ενσωματώνουν πρότυπα όπως το ISO 50001, απολαμβάνουν ενισχυμένη αξιοπιστία και διαφάνεια σε ελέγχους και εσωτερικές διαδικασίες, ενώ αυξάνουν και την ελκυστικότητά τους σε επενδυτές ή εταίρους που θέτουν την αειφορία ως κριτήριο συνεργασίας.
Πέρα από τη συμμόρφωση, το πρότυπο καθιστά τους οργανισμούς πιο ανθεκτικούς στις διακυμάνσεις της αγοράς ενέργειας, ενισχύοντας παράλληλα την κουλτούρα συνεχούς βελτίωσης και καινοτομίας. Η τεκμηριωμένη προσέγγιση του ISO 50001 στη διαχείριση της ενέργειας διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων βασισμένων σε δεδομένα, γεγονός κρίσιμο για την επίτευξη λειτουργικής αριστείας.
Η Εφαρμογή στην Κύπρο
Η Κύπρος, μια χώρα με υψηλό ενεργειακό κόστος και εξάρτηση από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους, έχει σοβαρούς λόγους να ενισχύσει την ενεργειακή της αποδοτικότητα. Μέσω του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)[3], που εναρμονίζεται πλήρως με τους ευρωπαϊκούς στόχους για το 2030, η χώρα δεσμεύεται για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης με κατάλληλη συνεισφορά στον υποχρεωτικό στόχο για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 11,7% σε επίπεδο ΕΕ μέχρι το 2030.
Στην Κύπρο, η υιοθέτηση του ISO 50001 βρίσκεται σε στάδιο ανάπτυξης, με αυξανόμενο αλλά ακόμη περιορισμένο αριθμό οργανισμών να έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία πιστοποίησης. Ωστόσο, καταγράφεται σταθερή πρόοδος και ενίσχυση του ενδιαφέροντος για την εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης Ενέργειας, ιδίως σε κλάδους με σημαντικές ενεργειακές καταναλώσεις. Η παρουσία διαπιστευμένων φορέων πιστοποίησης, σε συνδυασμό με την ένταξη του προτύπου σε εθνικές στρατηγικές και προγράμματα στήριξης, αναμένεται να συμβάλει περαιτέρω στη διάδοση και ενίσχυση της εφαρμογής του ISO 50001 τα επόμενα έτη.
Ένα Εργαλείο με Παγκόσμια Εμβέλεια
Η παγκόσμια αναγνώριση του ISO 50001 το καθιστά ένα ισχυρό πλεονέκτημα για οργανισμούς που επιδιώκουν διεθνή ανταγωνιστικότητα και πρόσβαση σε αγορές με υψηλές περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Οι επενδύσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα δεν είναι πλέον μόνο θέμα κανονιστικής συμμόρφωσης, αλλά και στρατηγικό πλεονέκτημα σε μια εποχή ενεργειακών και περιβαλλοντικών κρίσεων. Επιπρόσθετα, σε έναν κόσμο όπου η αξιολόγηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και διοικητικών (ESG) παραμέτρων αποκτά αυξανόμενη σημασία, η ενσωμάτωση του ISO 50001 συμβάλλει θετικά στη συνολική εικόνα ενός οργανισμού.
Το ISO 50001 αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από μια πιστοποίηση. Αποτελεί θεμέλιο για μια νέα κουλτούρα ενεργειακής διαχείρισης. Για την Κύπρο και τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η υιοθέτησή του μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την επίτευξη των εθνικών δεσμεύσεων στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, ενώ για τον ιδιωτικό τομέα είναι μια επένδυση με μετρήσιμες αποδόσεις. Η μετάβαση σε μια πιο πράσινη και ανταγωνιστική οικονομία με ενεργειακή αυτάρκεια περνά μέσα από την υπεύθυνη και αποδοτική χρήση της ενέργειας, με το ISO 50001 να αποτελεί το βασικό εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου.
[1] Directive (EU) 2023/1791. Retrieved from https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2023/1791/oj/eng
[2] Standardization, I. O. (2018). ISO 50001:2018 – Energy management systems — Requirements with guidance for use
[3] Τελικό επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ
*Χημικός Μηχανικός, ideopsis ltd
