Γιώργος Μουλαζίμης*
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο φαινόμενο με έντονη παρουσία στην καθημερινότητά μας. Οι μεταβολές στις κλιματολογικές συνθήκες, όπως οι αυξημένες θερμοκρασίες, οι έντονες βροχοπτώσεις και οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, επηρεάζουν άμεσα το φυσικό περιβάλλον, τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Η συχνότητα και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων ενισχύουν την ανάγκη για άμεσες και συντονισμένες δράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, με στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων και τη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιήθηκε η 29η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (Conference of the Parties – COP29), με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και τη λήψη αποφάσεων που θα καθορίσουν το μέλλον του πλανήτη και επομένως το μέλλον μας.
Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή είναι η ετήσια συνάντηση των κρατών-μελών, όπου ειδικοί και κυβερνήσεις από σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου, αναζητούν τρόπους για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με σκοπό τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω των 1,5°C όπως ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού.
Αυτή τη χρονιά, το COP29 εξελίχθηκε σε ένα κρίσιμο ορόσημο για την πορεία της ανθρωπότητας απέναντι στις αυξανόμενες κλιματικές προκλήσεις. Η σύνοδος πραγματοποιήθηκε από τις 11 έως τις 22 Νοεμβρίου του 2024 στο Μπακού του Αζερπαϊτζαν και συγκέντρωσε συνολικά εκπροσώπους από 200 χώρες με μοναδικό στόχο, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η επιλογή του Μπακού, μιας πετρελαιοπαραγωγικής πόλης, ως τόπου διεξαγωγής της COP29, μπορεί να θεωρηθεί τόσο συμβολική όσο και στρατηγική. Από τη μία πλευρά, το Μπακού αποτελεί έναν ιστορικό κόμβο της πετρελαϊκής βιομηχανίας και συμβολίζει την εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα. Η διεξαγωγή της Διάσκεψης σε μια τέτοια πόλη μπορεί να υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για μετάβαση σε πιο βιώσιμες και καθαρές πηγές ενέργειας, ενώ παράλληλα στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα για τη δέσμευση των παραδοσιακών ενεργειακών κέντρων προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η 29η Διάσκεψη επικεντρώθηκε σε κρίσιμα θέματα που επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα τη ζωή μας. Για πρώτη φορά, συζητήθηκε η άμεση σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με την ανθρώπινη υγεία. Δημιουργήθηκε ένα νέο ταμείο για την αποζημίωση χωρών που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές λόγω κλιματικής αλλαγής. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στη χρηματοδότηση της κλιματικής μετάβασης, με στόχο την κινητοποίηση κεφαλαίων από τις ανεπτυγμένες χώρες για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης μετάβασης στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Επιπρόσθετα, οι αναπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να αυξήσουν τη χρηματοδότηση σε ύψος 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2035 στις ευάλωτες/αναπτυσσόμενες χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, με στόχο να υποστηριχθούν στην πράσινη μετάβαση, στη δημιουργία ανθεκτικών υποδομών και στην προσαρμογή στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Ως προς τις κλιματικές δεσμεύσεις των χωρών, συμφωνήθηκε όπως υποβάλουν πιο φιλόδοξα σχέδια για τη μείωση των εκπομπών τους έως το 2030. Ένα αξιοσημείωτο αποτέλεσμα της Διάσκεψης ήταν η συμφωνία για την λειτουργία ενός Παγκόσμιου Συστήματος Εμπορίας Άνθρακα, το οποίο ενδέχεται να παρέχει σημαντικά κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ο στόχος είναι να επιτραπεί στις χώρες να συνεργαστούν για την επίτευξη των κλιματικών τους στόχων.
Παρά τις θετικές εξελίξεις, η COP29, δεν κατάφερε να καταλήξει σε μια οριστική συμφωνία για την πλήρη κατάργηση της χρήσης των ορυκτών πόρων. Το ζήτημα παραμένει εξαιρετικά αμφιλεγόμενο, με πολλές χώρες να αντιδρούν λόγω της εξάρτησης τους από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα, μιας και δεν έχουν καταφέρει να καταστήσουν την απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, στρατηγική προτεραιότητα.
Οι δυσκολίες στην υλοποίηση αυτών των στόχων αντικατοπτρίζονται και στις εθνικές πολιτικές. Στην Κύπρο, βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση η τελική επικαιροποίηση, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα 2021-2030. Οι σημαντικές εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί το τελευταίο διάστημα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, καθιστούν αναγκαία την επικαιροποίηση του. Στην Κύπρο, μεταξύ άλλων, έχουν αυξηθεί οι στόχοι για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από -24% σε -32% μέχρι το 2030, συγκριτικά με το 2005. Το προσχέδιο της επικαιροποίησης προβλέπει ότι το πιο φιλόδοξο σενάριο μετριασμού της κλιματικής αλλαγής καταλήγει σε μείωση 25,9%, υποδεικνύοντας τη δυσκολία διαμόρφωσης αποτελεσματικών πολιτικών για την επίτευξη του στόχου.
Πώς μας επηρεάζουν οι αποφάσεις της COP29;
Ίσως πολλοί από εμάς θα αναρωτιόμασταν «Τι σχέση έχει αυτό με τη δική μου ζωή;». Η απάντηση είναι απλή. Οι αποφάσεις της COP29 δεν αφορούν απλά τις κυβερνήσεις αλλά και όλους εμάς, αφού πρόκειται να καθορίσουν και το δικό μας μέλλον. Η μείωση των εκπομπών θα συμβάλει σε έναν καθαρότερο αέρα, βελτιώνοντας τη δημόσια υγεία, μειώνοντας την εμφάνιση ασθενειών που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Παράλληλα, οι επενδύσεις σε εναλλακτικές και καθαρές μορφές ενέργειας, αναμένεται να μειώσουν το ενεργειακό κόστος, προσφέροντας μακροπρόθεσμα οφέλη τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομία.
Μπορούμε να συνεισφέρουμε σε αυτή τη προσπάθεια;
Καθένας από εμάς έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο. Μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα μας, όπως η μείωση αποβλήτων, προτίμηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στήριξη των εταιρειών με οικολογικό χαρακτήρα, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Το μέλλον καθορίζεται και από εμάς
Η COP29 ήταν ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, με αποφάσεις που αγγίζουν την καθημερινότητά μας. Η μείωση των εκπομπών και η ενίσχυση της χρηματοδότησης των ευάλωτων χωρών, δίνουν θετικά μηνύματα για το μέλλον. Ωστόσο, οι προκλήσεις και οι δυσκολίες υλοποίησης των δεσμεύσεων είναι μεγάλες. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο ζήτημα πολιτικής. Ως κοινωνία, οφείλουμε να συμμετέχουμε ενεργά στις προσπάθειες για ένα βιώσιμο μέλλον.
Αλλά τι επιπτώσεις θα είχε αν μια μεγάλη χώρα αποφάσιζε να αποχωρήσει από τη Συμφωνία του Παρισιού; Πως θα επηρεαζόταν η συλλογική μας προσπάθεια για την προστασία του πλανήτη; Ευθύνη σε αυτό τον αγώνα έχουμε όλοι μας και πρέπει να διασφαλιστεί ότι δεν θα μείνει κανένας πίσω – τόσο στη δράση όσο και στη στήριξη.
*Χημικός Μηχανικός, ideopsis ltd
