Tης Μαρίας Μακρίδου*
Η απώλεια βιοποικιλότητας αναφέρεται στη μείωση της ποικιλίας των ζωντανών οργανισμών σε ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα ή σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι σχέσεις βιοποικιλότητας και λειτουργίας των οικοσυστημάτων είναι γενικά θετικές. Φαίνεται ασφαλές να διαπιστώσουμε ότι η απώλεια βιοποικιλότητας μειώνει την αποτελεσματική λειτουργία των οικοσυστημάτων, επηρεάζοντας έτσι τις υπηρεσίες τους.
Οι υπηρεσίες των οικοσυστημάτων είναι πολυάριθμες, είναι τα ζωογόνα οφέλη που αποκομίζει ο άνθρωπος από τα ακμάζοντα οικοσυστήματα. Ορισμένες από αυτές είναι οι υπηρεσίες παροχής, όπως οι απτοί πόροι που εξάγονται άμεσα από τη φύση, όπως η τροφή, το νερό, το ξύλο, τα έλαια, τα ορυκτά, τα φυτά και τα φάρμακα. Είναι οι ρυθμιστικές υπηρεσίες, όπως η διαμόρφωση των φυσικών φαινομένων ώστε να είναι ασφαλή και χρήσιμα για τον άνθρωπο και τις άλλες μορφές ζωής, όπως για παράδειγμα, η διατήρηση της ποιότητας του αέρα και του εδάφους, ο καθαρισμός του νερού, η επικονίαση των καλλιεργειών, η αποθήκευση άνθρακα και ο έλεγχος του κλίματος. Οι πολιτιστικές υπηρεσίες είναι ένα άλλο όφελος που απορρέει από τα οικοσυστήματα, όπως η σύνδεση με την ανθρώπινη κοινωνία και τον πολιτισμό, τα φυσικά τοπία, όπως τα βουνά, οι λίμνες, οι ποταμοί και τα δάση, φυσικοί οικοτόποι καθορίζουν τις παραδόσεις. Επηρεάζουν την τοπική αισθητική και συνεισφέρουν στη δημιουργία τοπικών πολιτιστικών ταυτοτήτων. Τέλος, είναι οι υποστηρικτικές υπηρεσίες που είναι οι πιο θεμελιώδεις υπηρεσίες, οι οποίες είναι η παροχή βιώσιμων ενδιαιτημάτων για ποικίλες μορφές ζωής και η δημιουργία και διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας.
Η απώλεια βιοποικιλότητας έχει μετατραπεί σε ένα πιεστικό παγκόσμιο πρόβλημα λόγω των σημαντικών επιπτώσεων του στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Σε αυτό το άρθρο, αναφέρονται οι κύριες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας και τους διάφορους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Μια βασική αιτία της απώλειας της βιοποικιλότητας είναι η καταστροφή των ενδιαιτημάτων. Ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση των δασών, η αστικοποίηση και η μετατροπή φυσικών εκτάσεων για τη γεωργία ή την ανάπτυξη υποδομών, έχουν καταστρέψει ή κατακερματίσει πολυάριθμα ενδιαιτήματα παγκοσμίως. Ως αποτέλεσμα, πολλά είδη πασχίζουν να επιβιώσουν καθώς καταστρέφονται τα σπίτια και οι πηγές τροφής τους. Αυτή η απώλεια βασικών ενδιαιτημάτων συμβάλλει στη μείωση της βιοποικιλότητας. Η ρύπανση είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην απώλεια της βιοποικιλότητας. Οι βιομηχανικές και γεωργικές δραστηριότητες απελευθερώνουν ρύπους στα οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένου του αέρα, του νερού και του εδάφους. Αυτοί οι ρύποι δεν βλάπτουν μόνο τους οργανισμούς άμεσα, αλλά διαταράσσουν και ολόκληρα οικοσυστήματα. Για παράδειγμα, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία μπορούν να ρυπάνουν τα υδάτινα σώματα, οδηγώντας στο θάνατο υδρόβιων ειδών και στη διατάραξη των υδάτινων οικοσυστημάτων. Τα χωροκατακτητικά είδη αποτελούν μια ακόμη αιτία απώλειας της βιοποικιλότητας. Όταν μη ενδημικά είδη εισάγονται σε νέα ενδιαιτήματα, μπορούν να ανταγωνίζονται τα ενδημικά είδη για πόρους και να διαταράσσουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην παρακμή ή ακόμη και στην εξαφάνιση των ενδημικών φυτών και ζώων. Η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην απώλεια της βιοποικιλότητας. Δραστηριότητες όπως η υπεραλίευση, το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων και η υπερβολική υλοτομία εξαντλούν τους πληθυσμούς διαφόρων ειδών, ωθώντας τα προς την εξαφάνιση. Αυτό διαταράσσει τις τροφικές αλυσίδες και επηρεάζει τη δυναμική των οικοσυστημάτων, καθιστώντας τα οικοσυστήματα πιο ευάλωτα σε περαιτέρω υποβάθμιση.
Πώς επηρεάζει λοιπόν η απώλεια της βιοποικιλότητας εμάς, τους ανθρώπους; Και σε ποια επίπεδα; Πρώτον, η απώλεια της βιοποικιλότητας επηρεάζει την επισιτιστική μας ασφάλεια. Πολλές καλλιέργειες βασίζονται σε επικονιαστές όπως οι μέλισσες, οι πεταλούδες και τα πουλιά για την επιτυχή αναπαραγωγή τους. Ωστόσο, η μείωση αυτών των επικονιαστών λόγω της απώλειας ενδιαιτημάτων και της χρήσης φυτοφαρμάκων θέτει σε κίνδυνο τα γεωργικά μας συστήματα. Η εκτεταμένη απώλεια της βιοποικιλότητας μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένες αποδόσεις καλλιεργειών, απειλώντας την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Η απώλεια της βιοποικιλότητας επηρεάζει επίσης την ανθρώπινη υγεία. Πολλά βασικά φάρμακα προέρχονται από φυσικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων των φυτών και των ζώων. Καθώς τα είδη εξαφανίζονται, μειώνεται η δυνατότητα ανάπτυξης νέων φαρμακευτικών θεραπειών. Επιπλέον, τα άθικτα οικοσυστήματα συμβάλλουν στην καθαριότητα του αέρα, του νερού και του εδάφους. Η απώλεια της βιοποικιλότητας μπορεί να διαταράξει αυτές τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος, οδηγώντας σε αυξημένη ρύπανση, μειωμένη πρόσβαση σε καθαρό νερό και αναπνευστικά προβλήματα. Από οικονομική άποψη, η απώλεια της βιοποικιλότητας έχει σημαντικές επιπτώσεις. Πολλές βιομηχανίες εξαρτώνται από τους φυσικούς πόρους και τα οικοσυστήματα για τις οικονομικές τους δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ο τουρισμός βασίζεται σε παρθένα περιβάλλοντα και ποικίλη άγρια ζωή. Η μείωση της βιοποικιλότητας μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα έσοδα από τον τουρισμό, ιδίως σε περιοχές που είναι γνωστές για την πλούσια βιοποικιλότητά τους. Τέλος, οι πολιτιστικές και πνευματικές συνδέσεις με τον φυσικό κόσμο επηρεάζονται επίσης από την απώλεια της βιοποικιλότητας. Τα βουνά, οι λίμνες, οι ποταμοί και οι δάση, αποτελούν συχνά πηγή έμπνευσης για την τέχνη, τη λογοτεχνία και τη φωτογραφία. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί και οι τοπικές κοινότητες βασίζονται στα οικοσυστήματα για τις πολιτιστικές πρακτικές, τις παραδόσεις και την πνευματική τους ευημερία. Η απώλεια ποικίλων οικοσυστημάτων μπορεί να οδηγήσει στη διαγραφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και των πρακτικών.
Συμπερασματικά, οι αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας είναι πολλές, όπως η καταστροφή των οικοτόπων, η ρύπανση, τα χωροκατακτητικά είδη και η υπερεκμετάλλευση. Ο αντίκτυπος της απώλειας της βιοποικιλότητας στον άνθρωπο είναι εκτεταμένος, επηρεάζοντας την επισιτιστική ασφάλεια, την ανθρώπινη υγεία, την οικονομία και την πολιτιστική κληρονομιά. Η αναγνώριση της σημασίας της προστασίας και της διατήρησης της βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση μιας βιώσιμης και αρμονικής σχέσης μεταξύ του ανθρώπου και του φυσικού κόσμου.
*Βιολόγος, ΚυκλΟΙΚΟδρόμιο
