Του Μάριου Μαυρόγιαννου*
5 χρόνια από την 1η συνάντηση της Διεθνούς επιτροπής τυποποίησης ISO/TC 323 Circular Economy, το 2019 στο Παρίσι, η επιτροπή έχει πετύχει την έγκριση και δημοσίευση των πρώτων 4 διεθνών προτύπων, τα οποία θα αποτελέσουν εξαιρετικά χρήσιμα εφόδια προς την κυκλική μετάβαση.
Η επιτροπή ετοιμάζει μια σειρά προτύπων, όπως φαίνεται στο διάγραμμα πιο πάνω, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για την υποστήριξη ενός συστήματος διαχείρισης κυκλικής οικονομίας.
Για την επιτυχή μετάβαση και εφαρμογή ενός κυκλικού μοντέλου, είναι θεμελιώδες να μπορεί να υπάρχει ευθυγράμμιση ανάμεσα σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη όσον αφορά στις έννοιες, όρους και ορισμούς. Με λίγα λόγια να λένε και να εννοούν όλοι το ίδιο πράγμα ούτως ώστε να καταστεί εφικτή η συνεννόηση και ο συντονισμός για την υλοποίηση των απαραίτητων δράσεων μετάβασης. Τα πρότυπα έχουν κατεξοχήν το ρόλο αυτό της ευθυγράμμισης, και στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει δημοσιευτεί το ISO 59004:2024 Circular economy — Vocabulary, principles and guidance for implementation, το οποίο θα αποτελέσει το πρότυπο βάσης πάνω στο οποίο στηρίζονται και θα στηριχθούν και τα υπόλοιπα πρότυπα. Το πρότυπο ορίζει τις βασικές έννοιες της κυκλικής οικονομίας και επιπλέον καθορίζει τους όρους που σχετίζονται με κυκλικές λύσεις, τους πόρους, τα μοντέλα δημιουργίας αξίας, το σχεδιασμό και την ανάπτυξη, τη μέτρηση και αξιολόγηση της κυκλικής οικονομίας. Στο έγγραφο περιγράφονται οι βασικές αρχές της κυκλικής οικονομίας όπως και οι δράσεις που συμβάλουν προς ένα κυκλικό μοντέλο. Περιλαμβάνονται επίσης κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή των κυκλικών αρχών και δράσεων, όπως επίσης και πολλά παραδείγματα δράσεων οι οποίες δημιουργούν προστιθέμενη αξία, συμβάλουν στη διατήρηση και ανάκτηση της αξίας εντός της οικονομίας, συμβάλουν στη μετάβαση προς ένα κυκλικό μοντέλο αλλά και τις διασυνδέσεις ανάμεσα στις δράσεις.
Η μετάβαση από ένα γραμμικό σε ένα κυκλικό μοντέλο μπορεί να περιλαμβάνει πολλές προκλήσεις αφού ουσιαστικά απαιτεί την αναδιάρθρωση των μοντέλων δημιουργίας αξίας και των σχετικών δικτύων. Το πρότυπο ISO 59010:2024 Circular economy — Guidance on the transition of business models and value networks, παρέχει καθοδήγηση προς τους οργανισμούς οι οποίοι επιθυμούν να μετατρέψουν τα μοντέλα δημιουργίας αξίας τους σε κυκλικά.
Δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε κυκλική οικονομία και να μεταβούμε σε πιο κυκλικά μοντέλα αν δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε και να μετρήσουμε το βαθμό κυκλικής απόδοσης. Το τρίτο και κρίσιμης σημασίας πρότυπο το οποίο έχει δημοσιευθεί είναι το ISO 59020:2024 Circular economy — Measuring and assessing circularity performance, το οποίο έρχεται να βοηθήσει τους οργανισμούς στη συλλογή των αναγκαίων πληροφοριών και στους υπολογισμούς για την εφαρμογή κυκλικών πρακτικών που να ελαχιστοποιούν τη χρήση πόρων και να βελτιώνουν την κυκλική ροή τους. Παρέχει καθοδήγηση στους οργανισμούς για τη μέτρηση και αξιολόγηση ενός καθορισμένου οικονομικού συστήματος όσον αφορά στην κυκλική του απόδοση σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο. Το πρότυπο για σκοπούς μέτρησης και αξιολόγησης έρχεται να προτείνει τη συλλογή και υπολογισμό δεδομένων με τη βοήθεια υποχρεωτικών δεικτών κυκλικότητας αλλά και άλλων δεικτών επιλογής. Οι δείκτες αυτοί χωρίζονται σε 5 βασικές κατηγορίες, που περιλαμβάνουν τις εισροές και εκροές πόρων, ενέργειας νερού και οικονομικούς δείκτες.
Τέλος, έχει εκδοθεί επίσης το ISO/TR 59032:202 Circular economy — Review of existing value networks, το οποίο παρέχει μια επισκόπηση των χαρακτηριστικών και δομών μερικών υφιστάμενων δικτύων αξίας ως παραδείγματα για την υποστήριξη και επιτάχυνση της διαδικασίας μετάβασης προς ένα κυκλικό μοντέλο. Ουσιαστικά το έγγραφο αυτό είναι συμπληρωματικό του ISO 59010:2024 Circular economy — Guidance on the transition of business models and value networks, το οποίο παρέχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τα δίκτυα αξίας.
Λόγω του ότι είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο, διαρκώς μεταβαλλόμενη, με την επιστήμη να μην έχει ακόμα κατασταλάξει πλήρως, η επιτροπή ISO/TC 323 έχει ήδη καθορίσει ένα πλάνο αναθεώρησης των πιο πάνω προτύπων μέχρι το 2027, ώστε να μπορεί να ενσωματώσει όλες τις νεότερες εξελίξεις το συντομότερο δυνατό και να διατηρήσει τα πρότυπα επίκαιρα και επικαιροποιημένα.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η τεχνική επιτροπή τυποποίησης CEN/TC 473 Circular Economy, αφού έχει αξιολογήσει τα πιο πάνω διεθνή πρότυπα έχει αποφασίσει την άμεση και ταυτόσημη υιοθέτηση της πλειοψηφίας τους ως Ευρωπαϊκά, κάτι που θα τα καταστήσει αυτόματα και εθνικά πρότυπα όλων των χωρών μελών της ΕΕ. Αυτό θα συμβάλει στην αξιοποίηση τους σε εθνικό επίπεδο για την υλοποίηση των σχεδιασμών για την κυκλική οικονομία.
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφθείτε το σύνδεσμο της επιτροπής ISO/TC 323, https://www.iso.org/committee/7203984.html. Μπορείτε επίσης να απευθύνεστε στο Κέντρο Πληροφόρησης και Εξυπηρέτησης του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS) στο 22 411413/14 ή στην ιστοσελίδα του οργανισμού www.cys.org.cy.
Πηγή: ISO, CEN
* Ο Μάριος Μαυρόγιαννος είναι Χημικός Μηχανικός και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον CYS.
