Κωνσταντίνος Ζαού*
Το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τα αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα (battery electric vehicles – BEVs) κατέλαβαν το 14,5% των νέων εγγραφών επιβατικών οχημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ποσοστό αυτό αντικατοπτρίζει μια εντυπωσιακή άνοδο σε σχέση με το παρελθόν και αποτελεί ένδειξη της συνεχώς αυξανόμενης αποδοχής της ηλεκτροκίνησης από το ευρωπαϊκό κοινό. Αν ληφθούν υπόψη και τα υβριδικά οχήματα, τότε σχεδόν τα μισά νέα αυτοκίνητα που τέθηκαν σε κυκλοφορία το 2023 είχαν κάποιας μορφής ηλεκτρική υποβοήθηση. Η μετάβαση όμως στην ηλεκτροκίνηση είναι πολύ περισσότερη από απλή αντικατάσταση των κινητήρων εσωτερικής καύσης με ηλεκτρικούς. Απαιτεί ένα εντελώς νέο, διασυνδεδεμένο και ψηφιακά ελεγχόμενο ενεργειακό σύστημα. Η τυποποίηση παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση, εξασφαλίζοντας ότι τα επιμέρους τεχνικά συστήματα από τα σημεία φόρτισης μέχρι τις πλατφόρμες των παρόχων ενέργειας μπορούν να συνεργάζονται με ασφάλεια και διαλειτουργικότητα.
Για να λειτουργήσει ομαλά το νέο αυτό οικοσύστημα, απαιτούνται κοινά πρωτόκολλα και τεχνικές προδιαγραφές. Για παράδειγμα, το πρότυπο CYS EN IEC 61850-7-420 ορίζει την κοινή γλώσσα για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των υποσυστημάτων του δικτύου, συμπεριλαμβανομένων των διεσπαρμένων πόρων ενέργειας (DERs) όπως τα ηλεκτρικά οχήματα (EVs). Χωρίς αυτή την κοινή γλώσσα, κάθε κατασκευαστής θα χρησιμοποιούσε διαφορετικούς κωδικούς και ορισμούς για βασικές παραμέτρους όπως η ισχύς, η τάση ή η κατάσταση φόρτισης (SoC), οδηγώντας σε σύγχυση και πιθανές αστοχίες.
Τα σύγχρονα ηλεκτρικά οχήματα δεν είναι απλώς καταναλωτές ενέργειας, αλλά και δυναμικοί πάροχοι της. Μέσω τεχνολογιών όπως το Vehicle-to-Grid (V2G) και το Vehicle-to-Home (V2H), ένα EV μπορεί να αποθηκεύσει ενέργεια όταν αυτή είναι φθηνή ή άφθονη (π.χ. από φωτοβολταϊκά συστήματα) και να την αποδώσει πίσω στο δίκτυο ή το κτίριο όταν υπάρχει ανάγκη. Το πρότυπο CYS EN IEC 63584 για το πρωτόκολλο OCPP (Open Charge Point Protocol) καθορίζει πώς γίνεται αυτή η επικοινωνία, ώστε η φόρτιση και η εκφόρτιση να είναι ασφαλής, ελεγχόμενη και αποδοτική.
Για να επιτευχθεί η επικοινωνία απευθείας μεταξύ του οχήματος και του φορτιστή, χρησιμοποιείται το πρότυπο CYS EN ISO 15118-20, το οποίο επιτρέπει το λεγόμενο “Plug & Charge”, το όχημα να αναγνωρίζεται αυτόματα από τον σταθμό φόρτισης και να εφαρμόζονται αυτόματα οι κατάλληλες τιμολογιακές ή λειτουργικές ρυθμίσεις. Το πρότυπο αυτό υποστηρίζει, επίσης, δυναμικά προφίλ φόρτισης και ρυθμίσεις V2G.
Καθώς αυξάνονται οι τεχνολογικές δυνατότητες, αυξάνεται και η ανάγκη για κυβερνοασφάλεια. Η παρουσίαση πολλαπλών φορέων (κατασκευαστές EV, aggregators, DSOs, καταναλωτές κ.α.) δημιουργεί προκλήσεις στη διανομή ευθυνών για την ασφάλεια των επικοινωνιών. Το CYS EN IEC 62351 καθορίζει τεχνικά μέτρα για την προστασία των ενεργειακών πρωτοκόλλων (π.χ. TLS encryption, role-based access), ενώ το CYS EN IEC 62443 καλύπτει συστήματα αυτοματισμού και ελέγχου σε κρίσιμες υποδομές, με ειδικές προεκτάσεις για ενεργειακές εφαρμογές. Αυτά τα πρότυπα είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς οι επιθέσεις μέσω DERs μπορούν να προκαλέσουν αστάθεια στο ευρύτερο δίκτυο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πλέον θεσμοθετήσει με δεσμευτικό τρόπο την ανάπτυξη των υποδομών φόρτισης μέσω του κανονισμού AFIR (EU 2023/1804) (Alternative Fuels Infrastructure Regulation). Το νομοθετικό αυτό πλαίσιο ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για πυκνότητα φορτιστών, δυνατότητα πληρωμής μέσω κάρτας, και διαθεσιμότητα δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Η επιτυχία αυτών των απαιτήσεων εξαρτάται από την ύπαρξη προτύπων όπως το OCPI (Open Charge Point Interface), ένα ανοικτό πρωτόκολλο ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των παρόχων σημείων φόρτισης (CPOs – Charging Point Operators), παρόχων υπηρεσιών κινητικότητας (EMSPs) και πλατφορμών διαχείρισης ενέργειας. Η πρόσφατη έκδοση OCPI 2.2.1 περιλαμβάνει μονάδες που επιτρέπουν τη διαχείριση δυναμικών τιμολογίων, αποστολή προφίλ φόρτισης και έλεγχο από εξωτερικούς φορείς όπως οι DSOs.
Πίσω από κάθε τεχνικό πρότυπο βρίσκονται ειδικευμένες τεχνικές επιτροπές τυποποίησης (TCs), οι οποίες συγκεντρώνουν εμπειρογνώμονες από βιομηχανίες, πανεπιστήμια, παρόχους ενέργειας, διαχειριστές δικτύου και δημόσιες αρχές. Σε διεθνές επίπεδο, βασικές επιτροπές της IEC είναι η TC 69 «Electrical power/energy transfer systems for electrically propelled road vehicles and industrial trucks» η TC 57 «Power system management and associated information exchange» και η TC 120 «Electrical Energy Storage (EES) systems». Ο συντονισμός γίνεται μέσω της Συστημικής Επιτροπής Smart Energy (SyC SE), που εντοπίζει κενά και συντονίζει κοινές εργασίες. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, η CENELEC οργανώνει αντίστοιχες επιτροπές που ευθυγραμμίζονται με το έργο της IEC και εστιάζουν σε εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, όπως το AFIR. Η συμμετοχή στις τεχνικές επιτροπές είναι ανοικτή σε μηχανικούς, ερευνητές και επαγγελματίες που ενδιαφέρονται να συνεισφέρουν στον καθορισμό των τεχνολογικών κανόνων του μέλλοντος.
Ο Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης (CYS), ως ο επίσημος Εθνικός Φορέας Τυποποίησης, παρέχει τη δυνατότητα σε εκπροσώπους και εμπειρογνώμονες από την Κύπρο να συμμετέχουν ενεργά στις διεργασίες εκπόνησης και αναθεώρησης διεθνών και ευρωπαϊκών προτύπων. Μέσω της συμμετοχής σε Τεχνικές Επιτροπές της IEC και της CENELEC, οι Κύπριοι μηχανικοί, ερευνητές και επαγγελματίες μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των προτύπων ώστε ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εγχώριας αγοράς. Τα πρότυπα είναι διαθέσιμα για μελέτη ή προμήθεια μέσω του Κέντρου Πληροφόρησης & Εξυπηρέτησης (ΚΕΠΕ) του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS).
*Λειτουργός Τυποποίησης CYS
