Της Μαρίας Χαϊλή*
Η Πολιτική Συνοχής είναι η κύρια επενδυτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Απευθύνεται σε όλες τις περιφέρειες και τις πόλεις της ΕΕ με στόχο τη στήριξη της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, της οικονομικής ανάπτυξης, της βιώσιμης ανάπτυξης και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών, ιδίως με τη στόχευση των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών. Είναι το εργαλείο της ΕΕ για τη δημιουργία των συνθηκών για αυξημένη απόδοση των επενδύσεων μέσω της παροχής συλλογικών αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών, της τεχνολογίας των πληροφοριών, της έρευνας και ανάπτυξης, βοηθώντας έτσι τις περιοχές που πλήττονται αρνητικά να ευημερήσουν, να διατηρήσουν και να προσελκύσουν ανθρώπους.
Με βάση αυτό το πλαίσιο, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης της Πολιτικής Συνοχής επικεντρώνεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες και περιφέρειες, προκειμένου να τις βοηθήσει να καλύψουν τη διαφορά με τις αναπτυγμένες περιφέρειες και να μειώσει τις οικονομικές, κοινωνικές και εδαφικές ανισότητες που εξακολουθούν να υπάρχουν στην ΕΕ. Παράλληλα προωθείται η επίτευξη των προτεραιοτήτων της ΕΕ, όπως η χωρίς αποκλεισμούς, έξυπνη, πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και τη προώθηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.
Κατά τη διάρκεια σχεδόν μισού αιώνα, η Πολιτική Συνοχής και τα ταμεία της, από ένα σχετικά ασήμαντο ταμείο, όπως ήταν το ΕΤΠΑ το 1975, εξελίχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες προτεραιότητες δαπανών της ΕΕ.
Συγκεκριμένα σήμερα υλοποιείται μέσω ειδικών χρηματοδοτικών ταμείων:
- Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus (ΕΚΤ+), για τη στήριξη της απασχόλησης και τη δημιουργία μιας δίκαιης και κοινωνικά ολοκληρωμένης κοινωνίας στις χώρες της ΕΕ.
- Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), για επενδύσεις στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη όλων των περιφερειών και πόλεων της ΕΕ.
- Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) για τη στήριξη των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα.
- Το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ), για επενδύσεις στο περιβάλλον και τις μεταφορές στις λιγότερο ευημερούσες χώρες της ΕΕ.
Η αξιοποίηση των πόρων των Ταμείων, όσον αφορά την Κύπρο, γίνεται στην βάση πολυετών προγραμματικών εγγράφων και εγκρίνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στα πλαίσια αυτά καταρτίστηκαν:
- Η Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) στο οποίο περιλαμβάνονται οι γενικές αναπτυξιακές προτεραιότητες της Κύπρου και επιδιωκόμενοι στόχοι καθώς και
- Το πρόγραμμα «ΘΑλΕΙΑ 2021-2027» το οποίο αποτυπώνει την αναπτυξιακή στρατηγική και αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με έμφαση στους τομείς της έρευνας και καινοτομίας, ψηφιοποίηση, επιχειρηματικότητας, ενέργειας, περιβάλλοντος και τοπικής ανάπτυξης, καθώς επίσης, προωθεί στήριξη στην απασχόληση, εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη.
Η Πολιτική συνοχής και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν έναν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση και υλοποίηση των πολιτικών αυτών, καθώς με τη συνεργασία τους με τις εθνικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα έργα που χρηματοδοτούνται ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργαζομένων και ότι τα δικαιώματά τους προστατεύονται. Η συμμετοχή τους πρέπει να είναι απαραίτητη σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού, εφαρμογής και παρακολούθησης των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμεία, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα έργα αυτά δημιουργούν ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας – μια ακόμη απόδειξη του βασικού ρόλου του συντονισμού και του κοινωνικού διαλόγου σε διάφορα επίπεδα.
Κάθε πρόγραμμα αναπτύσσεται μέσω μιας συλλογικής διαδικασίας στην οποία συμμετέχουν αρχές σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, κοινωνικοί εταίροι και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Οι περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις, καθώς και οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι φορείς ισότητας πρέπει συμμετέχουν στην προετοιμασία των συμφωνιών εταιρικής σχέσης και των προγραμμάτων και συμμετέχουν στην εφαρμογή των προγραμμάτων μέσω των Επιτροπών Παρακολούθησης.
Στο πλαίσιο του ΕΚΤ+, όλα τα κράτη μέλη υποχρεούνται να στηρίξουν την ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, διαθέτοντας κατάλληλο ποσό των πόρων τους από το ΕΚΤ+ για το θέμα αυτό.
Η ανάπτυξη των ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων περιλαμβάνει την ενίσχυση των δεξιοτήτων, των ικανοτήτων και των εξουσιών τους για την αποτελεσματική συμμετοχή τους σε διάφορα επίπεδα (ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό, τομεακό, εταιρικό και επιχειρησιακό) σε:
- (συν)ρύθμιση της εργασιακής σχέσης,
- τριμερείς/διμερείς διαβουλεύσεις,
- χάραξη δημόσιας πολιτικής και,
- επηρεάζοντας τη χάραξη δημόσιας πολιτικής.
Οι πρωτοβουλίες ανάπτυξης ικανοτήτων για αποτελεσματικότερο κοινωνικό διάλογο επιδιώκουν να βοηθήσουν τους κοινωνικούς εταίρους να βελτιώσουν τη βάση των μελών τους και τις ανθρώπινες και διοικητικές ικανότητές τους, να προωθήσουν τις ικανότητές τους που είναι προσανατολισμένες στη διαδικασία και να υποστηρίξουν την οργανωτική τους ανάπτυξη.
Ειδικότερα, το ΕΚΤ+ επαναλαμβάνει την υποχρέωση των κρατών μελών να διασφαλίζουν επαρκή συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην υλοποίηση των πολιτικών που υποστηρίζονται από το ΕΚΤ+ και ενισχύει την υποχρέωση να υποστηρίζουν την ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων και θα πρέπει να δαπανήσουν το 0,25% των πόρων του ΕΚΤ+ για την ανάπτυξη ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων.
Στην Κύπρο, οι κοινωνικοί εταίροι στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος «ΘΑλΕΙΑ, 2021-2027» συμμετέχουν ως φορείς υλοποίησης για ενίσχυση της ικανότητας τους για αναβάθμιση του κοινωνικού διαλόγου, με την συγχρηματοδότηση της ΕΕ.
Η συνέχιση της πολιτικής αυτής είναι ζωτικής σημασίας για την Κύπρο, καθώς παρέχει τη βάση για τη μελλοντική οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική της ανάπτυξη. Ειδικά σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, η Πολιτική Συνοχής προσφέρει τα εργαλεία και τους πόρους για να μπορέσει η Κύπρος να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και να διασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον για όλους τους πολίτες της.
*Υπεύθυνη Τμ. Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων ΣΕΚ
