Η διαπίστωσή του, ωστόσο, δεν είναι αβάσιμη. Μεγάλη μερίδα αναλυτών και ειδικών καταλήγει πως από τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία ξέφυγε από τις αρχικές προβλέψεις, μη ικανοποιώντας τον σχεδιασμό της Μόσχας για ένα γρήγορα πόλεμο, πλέον ο Ρώσος πρόεδρος στοιχηματίζει στο ακριβώς αντίθετο, να τραβήξει όσο περισσότερο γίνεται ο πόλεμος. Ή τουλάχιστον έτσι θέλει να δείχνει, περιμένοντας να εξαντληθεί η βούληση και η ενότητα της Δύσης.

Μία άλλη οπτική μέσω της οποίας ερμηνεύεται η στάση του Πούτιν αφορά την ίδια του την επιβίωση. Ο Ρώσος πρόεδρος είναι πιθανό να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, όχι επειδή είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας αλλά επειδή είναι προς το προσωπικό του συμφέρον, σημειώνουν οι Andrea Kendall-Taylor και Erica Frantz σε άρθρο τους στο Foreign Affairs, εξηγώντας πως η κατάσταση πολέμου βολεύει τον Πούτιν στο εσωτερικό της χώρας.

Πώς; Αν και ο πόλεμος έχει πλήξει αρκετά την εικόνα του ως ικανού ηγέτη, η συνέχιση των συγκρούσεων ωφελεί τον Πούτιν επειδή τον κάνει πιο ανθεκτικό στις εσωτερικές προκλήσεις που έχουν αυξηθεί μετά την εισβολή.

Η εμπόλεμη κατάσταση, κι ας μην την ονομάζουν έτσι στη Ρωσία, εμποδίζει τους πολίτες, τον στρατό και τις δυνάμεις ασφαλείας μιας χώρας να αμφισβητήσουν την ηγεσία τους, σημειώνουν τονίζοντας πως από την άλλη αυτό δεν ισχύει για τους ηγέτες που χάνουν πολέμους, καθώς τότε γίνονται πιο ευάλωτοι στις αναταραχές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία τους, οι ηγέτες που ξεκινούν πολέμους είναι σχεδόν απίθανο να εκδιωχθούν εν μέσω αυτών. Ενδεικτικά, τα δεδομένα που έχουν συλλέξει οι πολιτικοί επιστήμονες Sarah Croco και Jessica Weeks, υποδεικνύουν ότι από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μόνο το 7% των αυταρχικών ηγετών που ξεκίνησαν κάποια σύγκρουση εκδιώχθηκαν από την εξουσία ενώ η σύγκρουση ήταν σε εξέλιξη.

Από την άλλη, έρευνα των πολιτικών επιστημόνων Giacomo Chiozza και Hein Goemans διαπίστωσε ότι περίπου το 80% συνολικά των ηγετών που ήταν στην εξουσία όταν τέλειωσε κάποια σύγκρουση στην οποία συμμετείχε η χώρα τους, παρέμειναν στην εξουσία και μετά το τέλος των μαχών. Αυτοί όμως που εκδιώχθηκαν, είχαν δεχθεί στρατιωτική ήττα. Στην πραγματικότητα, περίπου οι μισοί ηγέτες που χάνουν έναν πόλεμο χάνουν και την εξουσία.

Πάντως, οι Andrea Kendall-Taylor και Erica Frantz εκτιμούν πως οι αυταρχικοί ηγέτες, όπως ο Πούτιν, τείνουν να είναι πιο ανθεκτικοί στις στρατιωτικές ήττες. Βέβαια, συνεχίζουν, τείνουν επίσης να επηρεάζονται στη λήψη αποφάσεων από το μέλλον που φοβούνται ότι θα έχουν σε περίπτωση ήττας. «Και η πολύ ξεκάθαρη ευθύνη του Πούτιν για την εισβολή τον καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο», σχολιάζουν αναφέροντας μία μελέτη, σύμφωνα με την οποία οι ηγέτες που είναι υπαίτιοι για πολεμικές συγκρούσεις έχουν συμφέρον να συνεχίσουν να πολεμούν, ακόμα και αν αντιμετωπίζουν δυσκολίες, επειδή οι εγχώριοι παράγοντες θα θέλουν να τους τιμωρήσουν εάν αποτύχουν.

Γιατί οι συγκρούσεις απλώνουν ασπίδα στον Πούτιν

«Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι συγκρούσεις προστατεύουν τους αυταρχικούς ηγέτες», σημειώνουν οι συγγραφείς του άρθρου, εξηγώντας πως:

1. Ο πόλεμος δημιουργεί δυναμικές που καθιστούν πιο δύσκολη την ενορχήστρωση της απομάκρυνσης ενός ηγέτη, συσπειρώνοντας πρώτα από όλα τους πολίτες:

  • Αν και είναι δύσκολο να μετρηθεί η αληθινή στάση των Ρώσων απέναντι στον πόλεμο, δημοσκόπηση του Levada Center δείχνει ότι η βαθμολογία αποδοχής του Πούτιν αυξήθηκε κατά δέκα μονάδες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, φτάνοντας στο 80%.
  • Άλλα στοιχεία δείχνουν ότι ακόμη και οι επικριτές του Πούτιν μπορεί να ευνοούν τη συνέχιση του πολέμου εναντίον του Κιέβου, φοβούμενοι τι μπορεί να φέρει η ήττα.

2. Ο Πούτιν έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να προκαλέσει αυτές τις ανησυχίες, εμφανίζοντας τον πόλεμο στην Ουκρανία  ως μια υπαρξιακή σύγκρουση για την Ρωσία.

3. Η εισβολή διευκόλυνε επίσης τον Πούτιν στην καταστολή όσων Ρώσων είναι διατεθειμένοι να αντιδράσουν:

  • Εισήγαγε νόμος που προβλέπουν αυστηρές ποινές για όσους μιλούν εναντίον του πολέμου, και έκλεισε τα εναπομείναντα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις της χώρας. Και οι δύο κινήσεις μετρίασαν περαιτέρω το ενδεχόμενο μαζικών διαδηλώσεων, του μεγέθους που είναι ικανό να ανατρέψει ένα ηγέτη.
  • Ο πόλεμος ανάγκασε εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσους να εγκαταλείψουν τη χώρα, και η φυγή τους χρησίμευσε ως βαλβίδα αποσυμπίεσης για το καθεστώς, δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς είναι οι άνθρωποι που ήταν πιο πιθανό να αμφισβητήσουν τον Πούτιν. Σε περίπτωση μάλιστα που τελειώσει ο πόλεμος, πολλοί από αυτούς τους Ρώσους είναι πιθανό να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, συνιστώντας μια μελλοντική πρόκληση για τον Πούτιν.

4. Η συνέχιση του πολέμου προστατεύει τον Πούτιν από τον κίνδυνο που μπορεί να αποτελέσουν οι ελίτ, αποκλείοντας πολλά από τα βασικά μονοπάτια μέσω των οποίων μπορούν να τους ανατρέψουν:

  • Όσο ο ρωσικός στρατός εμπλέκεται σε σκληρές συγκρούσεις στην Ουκρανία, είναι πιθανό να μην έχει την οργάνωση που απαιτείται για τον σχεδιασμό πραξικοπήματος.
  • Οι υψηλές απώλειες μεταξύ ανώτερων και μεσαίων αξιωματικών εμποδίζουν περαιτέρω την ικανότητα του στρατού να ενεργεί.
  • Οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας επωφελήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον πόλεμο, καθώς ο Πούτιν βασίζεται όλο και περισσότερο σε αυτές για την καταστολή. Έχουν έτσι ελάχιστα κίνητρα να κινηθούν εναντίον του.

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη • [email protected]