Ποιος ελέγχει πλέον τον πόλεμο; Και πού οδηγεί η συμμαχία ΗΠΑ–Ισραήλ;
Η επιχείρηση Midnight Hammer της 22ας Ιουνίου, με B-2 βομβαρδιστικά και πυραύλους cruise από υποβρύχια, αποτέλεσε την πιο εκτεταμένη στρατιωτική δράση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή από το 2003. Στόχος της: οι τρεις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν – Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν. Για πρώτη φορά, η Ουάσινγκτον συμμετέχει ανοιχτά ως πολεμικός σύμμαχος του Ισραήλ κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα «καταστράφηκε ολοσχερώς». Οι πρώτες δορυφορικές εικόνες επιβεβαιώνουν κάποιες ζημιές, ιδίως στο Φορντό, μια εγκατάσταση θαμμένη σε βάθος 500 μέτρων κάτω από βουνό. Ωστόσο δεν υπάρχουν προς το παρόν περισσότερες αποδείξεις.
Ο Νετανιάχου παίρνει αυτό που ζητούσε επί 25 χρόνια
Για τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, η αμερικανική επέμβαση είναι η ιστορική δικαίωση μιας στρατηγικής που ακολουθεί από τη δεκαετία του ’90. Η συμμαχία Τραμπ–Ισραήλ αποδίδει με το πιο θεαματικό χτύπημα που έχει δεχτεί ποτέ το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Και το Ισραήλ μπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι έχει επιτύχει τον βασικό πολεμικό του στόχο: τη σημαντική αποδυνάμωση της ιρανικής απειλής.
Το ερώτημα όμως είναι αν αυτό αρκεί. Αν το Ιράν δεν απαντήσει με νέα κλιμάκωση, υπάρχει έδαφος για να κλείσει η εκστρατεία, όπως φαίνεται να επιθυμεί η Ουάσινγκτον. Αλλά αν η Τεχεράνη επιλέξει επιθετικό αντίποινο – και ιδιαίτερα αν στοχεύσει τις θαλάσσιες αρτηρίες του παγκόσμιου εμπορίου – το σκηνικό αλλάζει δραματικά.
Σοκ, αλλά όχι αλλαγή καθεστώτος
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χέγκσεθ ήταν σαφής: η επίθεση είχε χειρουργικό χαρακτήρα, δεν στοχεύει ούτε στρατιωτικές δυνάμεις ούτε καθεστωτική ανατροπή.
Όμως το γεωπολιτικό αποτύπωμα είναι τεράστιο. Η Αμερική γίνεται η πρώτη χώρα που πλήττει ανοιχτά τα πυρηνικά του Ιράν – όχι με οικονομικές κυρώσεις ή σαμποτάζ, αλλά με βόμβες.
Η ισχύς που επέδειξε ο Λευκός Οίκος δίνει στον Τραμπ και ένα νέο χαρτί: να πιέσει για διαπραγματεύσεις. Αλλά και το ανάποδο ισχύει – αν η Ισλαμική Δημοκρατία δεν υποχωρήσει, το κόστος για τις ΗΠΑ μπορεί να γίνει εκθετικό.
Η Τεχεράνη στη γωνία – και το φάντασμα του Ορμούζ
Το Ιράν δεν έχει απαντήσει άμεσα κατά των ΗΠΑ. Αντίθετα, περιορίστηκε σε βαλλιστικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ, οι περισσότερες εκ των οποίων αναχαιτίστηκαν. Όμως υπάρχει ένα σενάριο που τρομάζει την παγκόσμια κοινότητα: το ενδεχόμενο να κλείσει η Τεχεράνη τα Στενά του Ορμούζ.
Περίπου το 1/4 του παγκόσμιου πετρελαίου που διακινείται δια θαλάσσης περνά από εκεί – ένα στενό πέρασμα ανάμεσα σε Ιράν και Ομάν, μόλις 40 χλμ. σε πλάτος στο πιο στενό του σημείο. Το Ιράν έχει απειλήσει κατ’ επανάληψη ότι «αν δεν μπορούμε εμείς να εξάγουμε πετρέλαιο, δεν θα μπορεί κανείς».
Αν επιχειρήσει να μπλοκάρει το Ορμούζ με θαλάσσιες νάρκες, επιθέσεις ή πυραυλικές απειλές, οι αγορές θα ανατιναχθούν. Ήδη το πετρέλαιο κινείται ανοδικά από την ανακοίνωση των αμερικανικών επιδρομών. Ένα πραγματικό κλείσιμο του Ορμούζ – ή ακόμη και μια επίθεση σε τάνκερ – θα πυροδοτούσε κρίση τύπου 1973. Αλλά το σενάριο αυτό – επισημαίνουν αναλυτές – δεν συγκεντρώνει τις υψηλότερες πιθανότητες. Η Τεχεράνη γνωρίζει καλά ότι έτσι θα προκαλούσε πλήγμα και στη δική της οικονομία. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει εφησυχασμό, αφού κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι ένα τέτοιο καθεστώς λειτουργεί ορθολογικά ή με υπολογισμένο ρίσκο.
Το επόμενο βήμα
Η πιο αισιόδοξη προοπτική είναι η συμβολική εκτόνωση από την πλευρά του Ιράν, όπως έγινε μετά τη δολοφονία Σουλεϊμανί το 2020. Ήδη υπάρχουν σήματα από την ιρανική κρατική τηλεόραση που υποβαθμίζουν την έκταση των ζημιών.
Αν αυτό ενταχθεί σε μια λογική ελέγχου της κατάστασης, ο Τραμπ ίσως καταφέρει να πετύχει αυτό που περιέγραψε ως «νίκη χωρίς δεύτερο γύρο».
Αλλά αν το καθεστώς του Αγιατολάχ Χαμενεΐ επιλέξει να ανακτήσει την αξιοπιστία του με στρατιωτικό χτύπημα – ιδίως μέσω του Ορμούζ – τότε οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες και ανεξέλεγκτες. Και τότε, η ερώτηση δεν θα είναι πια τι πέτυχαν ΗΠΑ και Ισραήλ – αλλά ποιον πόλεμο ξεκίνησαν χωρίς να μπορούν να τον τελειώσουν.
Πηγή: Ναυτεμπορική, Νατάσα Στασινού • [email protected]
