* της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου
Φανταστείτε, έστω και για ένα λεπτό, να βρίσκεστε στη θέση ενός ασθενούς που πάσχει από μια σπάνια, χρόνια ή εκφυλιστική ασθένεια. Ή να αντιμετωπίζετε μια επείγουσα ιατρική κατάσταση, όπου η άμεση και εξειδικευμένη φροντίδα μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Τώρα σκεφτείτε πως η φροντίδα που χρειάζεστε δεν είναι διαθέσιμη στη χώρα σας και πρέπει να μεταφερθείτε επειγόντως στο εξωτερικό για θεραπεία.
Για πολλούς συμπολίτες μας, αυτή δεν είναι απλώς μια υποθετική σκέψη, αλλά μια σκληρή πραγματικότητα. Η ανάγκη για αποστολή ασθενών σε εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού υπήρξε εδώ και χρόνια μια κρίσιμη πτυχή του συστήματος υγείας της Κύπρου. Παρά τα όποια βήματα προόδου έχουν γίνει με τη λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ), η χώρα μας, λόγω των περιορισμένων υποδομών και του μικρού της μεγέθους, αδυνατεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες αυτών των δύσκολων και πολυσύνθετων ασθενειών με πολλές προκλήσεις για τις οποίες, όχι αδίκως, δεν μπορεί να υπάρξει συσσωρευμένη εμπειρογνωμοσύνη στην Κύπρο.
Μια προειδοποιημένη αποτυχία
Η απόφαση της κυβέρνησης να εντάξει τις αποστολές ασθενών στο εξωτερικό στο πλαίσιο του ΓεΣΥ με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία και να μεταφέρει την ευθύνη από το Υπουργείο Υγείας στον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) συνοδευόταν από πολλές προκλήσεις. Η μετάβαση αυτή απαιτούσε τεχνογνωσία, ειδικούς μηχανισμούς και ένα καλά οργανωμένο σχέδιο διαχείρισης.
Ωστόσο, παρότι το Υπουργείο Υγείας είχε προειδοποιήσει από το 2020 τον ΟΑΥ για την ανάγκη έγκαιρης προετοιμασίας, ο οργανισμός επέδειξε πρωτοφανή αδράνεια. Δεν προχώρησε στις απαιτούμενες διαδικασίες, δε μετέφερε την απαιτούμενη εμπειρογνωμοσύνη και δεν εκπαίδευσε το προσωπικό του για να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή την κρίσιμη αποστολή. Αποτέλεσμα; Φτάσαμε στο 2025 και διαπιστώνεται πως ο ΟΑΥ είναι παντελώς ανέτοιμος να υλοποιήσει το πρόγραμμα, αφήνοντας στον αέρα δεκάδες επηρεαζόμενους ασθενείς που εξαρτώνται από αυτό για την επιβίωσή τους και αναζητούν δεκανίκια από το συγκεκριμένο τμήμα του Υπουργείου Υγείας.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, αντί να αναλάβει τις ευθύνες του, ο ΟΑΥ επιχειρεί να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη, επιτρέποντας την άδικη στοχοποίηση της Δρος Χριστίνας Γιαννάκης, μιας γυναίκας της οποίας το έργο στον τομέα αυτόν υπήρξε παραδειγματικό. Είναι απαράδεκτο ένας άνθρωπος που εργάστηκε με ζήλο και συνέπεια επί σειρά ετών, ώστε να εξασφαλίζονται εγκαίρως αποστολές ασθενών σε εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού, να υφίσταται αβάσιμες κατηγορίες και αμφισβητήσεις και να διασύρεται επί μέρες για δήθεν σκόπιμες καθυστερήσεις, μόνο και μόνο γιατί ο ΟΑΥ υπήρξε αναποτελεσματικός.
Πώς και πόσο συχνά παρακολουθείτο η πρόοδος του προγράμματος τόσο από την εκτελεστική ομάδα όσο και από το Συμβούλιο του ΟΑΥ; Ας μας αποδείξουν πως διαχειρίστηκαν τις ευθύνες και τις δεσμεύσεις τους σε αυτό το έργο και ας μην αποδίδουν ευθύνες στην έλλειψη προσωπικού και την υποστελέχωση. Ποιος πραγματικά επιτηρεί, παρακολουθεί και αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των υπαλλήλων του ΟΑΥ χωρίς να επιθυμώ να θίξω λειτουργούς με αξιόλογη προσφορά.
Όλοι, ο καθένας μας ξεχωριστά, κρίνονται από τις πράξεις και την αποτελεσματικότητά τους, ιδιαίτερα ένας Οργανισμός στον οποίο καταθέτει και επενδύει για την υγεία του ο ΚΑΘΕ ΚΥΠΡΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ. Μήπως τα Συμβούλια τελικά έχουν περισσότερο διακοσμητικό πάρα συμβουλευτικό χαρακτήρα; Τι φταίει, ο τρόπος που λειτουργούν ή οι άνθρωποι που διορίζονται;
Το πραγματικό ζήτημα, κυρίες και κύριοι, δεν είναι η Δρ. Γιαννάκη. Το πραγματικό ζήτημα είναι η αποτυχία του ΟΑΥ να ανταποκριθεί σε μια ζωτικής σημασίας αποστολή που εντάσσεται κιόλας στη νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία του. Και αυτή η αποτυχία δε μπορεί να συγκαλυφθεί με επικοινωνιακά τεχνάσματα και μετακύλιση ευθυνών.
Να σημειωθεί ότι πολλοί από εμάς που έχουμε δει και βιώσει τα αποτελέσματα του εν λόγω προγράμματος δεν είμαστε ούτε βουλευτές, ούτε αξιωματούχοι της κυβέρνησης, ούτε Υπουργοί, όπως αφήνεται να εννοηθεί κατά καιρούς ότι αυτούς εξυπηρετούσε το πρόγραμμα.
Ανάληψη ευθύνης – Τώρα, πριν είναι αργά
Η αδυναμία του ΟΑΥ να διαχειριστεί το πρόγραμμα αποστολής ασθενών στο εξωτερικό έχει οδυνηρές συνέπειες. Στερεί από βαριά πάσχοντες ασθενείς την πρόσβαση στη θεραπεία που χρειάζονται, θέτοντας σε κίνδυνο ζωές. Αυτό δεν είναι ούτε απλό λάθος, ούτε μικρή δυσλειτουργία. Είναι μια κατάσταση που απαιτεί άμεση διόρθωση.
Οι αρμόδιοι στον ΟΑΥ όφειλαν να είχαν αναλάβει την ευθύνη και να εφαρμόσουν το πρόγραμμα, χωρίς δικαιολογίες, και να είχαν λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε το πρόγραμμα να λειτουργήσει ομαλά. Οφείλαν επίσης να έχουν αξιοποιήσει την εμπειρογνωμοσύνη της Δρος Γιαννάκη και της ομάδας της, χωρίς τυμπανοκρουσίες και βάσει χρονοδιαγραμμάτων μέχρι να εκπαιδευτούν οι λειτουργοί τους. Πλέον, ως ένδειξη εκτίμησης και απολογίας προς τον Κύπριο πολίτη και την πολιτεία, θα έπρεπε είτε να έχουν ήδη παραιτηθεί, είτε οι αρμόδιοι που τους διόρισαν να τους παύσουν.
Η Υγεία δεν είναι πεδίο για πειραματισμούς. Η ζωή των ασθενών δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Και η Κύπρος δεν μπορεί να αποδεχθεί τη θεσμική αδράνεια ως φυσιολογική κατάσταση. Οι ασθενείς μας αξίζουν καλύτερα. Και έχουμε όλοι υποχρέωση να διασφαλίσουμε ότι θα τα έχουν.
*Δρ. Ανδρούλλα Ελευθερίου
BSC, MSc, PhD
